Ουκρανία: Γιατί η ανθρωπιστική κρίση αντιμετωπίστηκε καλύτερα από όλες τις άλλες του πλανήτη;

Ενώ οι χώρες της Δύσης, και ειδικά αυτές της ΕΕ, επιδεικνύουν μια εντυπωσιακή κινητοποίηση ενίσχυσης των Ουκρανών που πλήττονται από τον πόλεμο εδώ και 14 μήνες, τα θύματα δεκάδων συγκλονιστικών ανθρωπιστικών κρίσεων, κυρίως στην Αφρική έχουν αφεθεί στην… μοίρα τους.

Σχεδόν 4,5 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν λάβει καθεστώς προσωρινής προστασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, αλλά όπως παρατηρεί ο επίκουρος καθηγητής Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο του Ώκλαντ Ritesh Shah στον ιστότοπο The Conversation, η διεθνής υποστήριξη δεν ήταν αναμενόμενη σε άλλα μέρη του πλανήτη.

Πρόσφατη έκθεση της Save the Children συνέκρινε την απάντηση της ΕΕ στους Ουκρανούς που ζητούν προσωρινή προστασία και άσυλο με εκείνους από αλλού. Οι Σύροι πρόσφυγες, για παράδειγμα, περιέγραψαν ότι συχνά κρατούνται υπό απάνθρωπες συνθήκες μέχρι να εξεταστούν τα αιτήματά τους για άσυλο. Σίγουρα δεν τους χορηγήθηκε το καθεστώς προσωρινής προστασίας που παρέχεται στους Ουκρανούς πρόσφυγες. Η έκθεση χαρακτηρίζει το γεγονός αυτό «δυσλειτουργικό στην καλύτερη περίπτωση και σκληρό στη χειρότερη», μέρος μιας πολιτικής που έχει σχεδιαστεί για να «περιορίσει αυτούς που έφτασαν και να αποτρέψει άλλους από το να έρθουν».

Ξεχασμένες κρίσεις

Στην περσινή του έκθεση το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων (NRC) ανέφερε ότι υπήρχαν δέκα «ξεχασμένες κρίσεις» στον κόσμο, όλες στην Αφρική. «Η ταλαιπωρία των ανθρώπων σε αυτές τις χώρες ή περιοχές σπάνια γίνεται διεθνές πρωτοσέλιδο. Και υπάρχει φαινομενικά μικρό πολιτικό ενδιαφέρον ή βούληση από τη διεθνή κοινότητα να αντιμετωπίσει την κατάσταση».

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ανακατευθύνει την ανθρωπιστική βοήθεια και τους πόρους μακριά από αυτές τις άλλες κρίσεις, λέει ο Shah. «Ενώ τα παιδιά στην Ουκρανία έχουν υποστηριχθεί, εκατομμύρια νέοι σε χώρες όπως το Σουδάν και η Υεμένη έχουν χάσει την πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας επισιτιστική βοήθεια. Διατρέχουν πλέον αυξημένο κίνδυνο υποσιτισμού και πείνας».

Ο Γενικός Γραμματέας του NRC Jan Egeland το έθεσε ως εξής: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε το τεράστιο χάσμα μεταξύ του τι είναι δυνατό όταν η διεθνής κοινότητα συσπειρώνεται πίσω από μια κρίση και της καθημερινής πραγματικότητας για εκατομμύρια ανθρώπους που υποφέρουν σιωπηλά [από κρίσεις] που ο κόσμος επέλεξε να αγνοήσει. [Αυτό είναι] όχι μόνο άδικο […] αλλά έχει τεράστιο κόστος».

Ανοιχτές πόρτες για Ουκρανούς, τείχη για Μεσανατολίτες

Σύμφωνα με τον ερευνητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Hugo Slim, οι ανθρωπιστικές αρχές είναι «ηθικά απλοϊκές και συνήθως πέφτουν θύματα μεροληψίας». Οι αποφάσεις για την κατανομή της ανθρωπιστικής χρηματοδότησης πολιτικοποιούνται όλο και περισσότερο και καθοδηγούνται από τα συμφέροντα της «ισχυρής Δύσης».

Ενδεικτικό παράδειγμα αυτού, όπως αναφέρει ο Ritesh Shah, είναι η πολιτική ανοιχτών θυρών της ΕΕ έναντι των Ουκρανών σε αντιδιαστολή με τα 6 δισ. ευρώ που έδωσαν οι Βρυξέλλες στην Τουρκία για να κρατήσει του Σύρους πρόσφυγες το 2016.

«Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οφείλεται στις οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά η ιδέα ότι ορισμένες κρίσεις έχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις για τη Δύση από ό,τι για άλλες (και ως εκ τούτου «εμείς» θα πρέπει να ανταποκριθούμε διαφορετικά) σηματοδοτεί μια αδυναμία αμερόληπτου εντοπισμού και αντιμετώπισης των πιο έντονων αναγκών» λέει ο ακαδημαϊκός.

Ενώ οι Πολωνοί κατασκεύασαν τείχος για να κρατήσουν τους αιτούντες άσυλο από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική έξω από τη χώρα, η Βαρσοβία άνοιξε τα σύνορά της στους Ουκρανούς πρόσφυγες.

«Βιομηχανικό σύμπλεγμα των λευκών σωτήρων»

Επίσης ο Ritesh Shah επιτίθεται και στα ΜΜΕ τα ρεπορτάζ των οποίων έχουν μερικές φορές δείξει προκατάληψη, αναφέροντας τους Ουκρανούς πρόσφυγες ως «πολιτισμένους» οι οποίοι είναι «σαν εμάς».

Σε αυτό το σημείο ο λέκτορας στο Ώκλαντ παρατηρεί στοιχεία ρατσισμού στην εν λόγω στάση των δυτικών. «Ο παγκόσμιος ανθρωπιστικός μηχανισμός στηρίζεται σε συχνά ανείπωτες φυλετικές διακρίσεις και ιεραρχίες» ενώ η « πλειονότητα αυτών που βρίσκονται σε υψηλόμισθες, θέσεις λήψης αποφάσεων είναι από ανεπτυγμένες χώρες και κυρίως λευκοί, οι δε εργάτες τείνουν να προέρχονται από τον αναπτυσσόμενο κόσμο και είναι συχνά μαύροι».

Πρόκειται για το «βιομηχανικό σύμπλεγμα των λευκών σωτήρων» όπως το αποκάλεσε ο Νιγηριανο-αμερικανός συγγραφέας Teju Cole ενώ ο Αμερικανο-Ιρανός μελετητής Ρέζα Ασλάν το όρισε ως το «πολύ οικείο μοτίβο λευκών προνομιούχων ανθρώπων που αναζητούν προσωπική κάθαρση προσπαθώντας να απελευθερώσουν, να διασώσουν ή με άλλον τρόπο να ανυψώσουν τους μαύρους μειονεκτούντες ανθρώπους».

«Ίσως δεν πρέπει να εκπλαγούμε. Η αναγνώριση του δομικού ρατσισμού μέσα στον ανθρωπισμό θα απαιτούσε την εκχώρηση εξουσίας σε όσους έχουν περιθωριοποιηθεί» συμπεραίνει ο Shah.