Παχυσαρκία και καρδιαγγειακή νόσος: Η «σιωπηρή» πανδημία

Ο όρος παχυσαρκία χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια με την έννοια είτε μιας νοσολογικής κατάστασης που χαρακτηρίζεται από υπερβάλλουσα συσσώρευση σωματικού λίπους, είτε σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείαs (ΠΟΥ – WHO) με την έννοια μιας διαταραχής που συμπεριλαμβάνει παθολογική ή υπερβάλλουσα συσσώρευση λίπους προκαλώντας κινδύνους για την υγεία με κυριότερη την καρδιαγγειακή νόσο.

Οσον αφορά τη χρήση του όρου πανδημία τα δεδομένα που παρέχει ο ΠΟΥ είναι ενδεικτικά. Σε παγκόσμια κλίμακα η παχυσαρκία έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 1975. Το 2016, περισσότεροι από 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικοι, 18 ετών και άνω, ήταν υπέρβαροι. Από αυτούς πάνω από 650 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι. Το 39% των ενηλίκων ηλικίας 18 ετών και άνω ήταν υπέρβαροι το 2016 και το 13% ήταν παχύσαρκοι. Επίσης, σημαντικές διαστάσεις έχει λάβει και η παιδική και εφηβική παχυσαρκία. Το 2020, 39 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Πάνω από 340 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα το 2016.

Αναφορικά με τα αίτια της πανδημίας της παχυσαρκίας πρέπει να αναφέρουμε ότι η βασική αιτία είναι η διαταραχή της ενεργειακής ισορροπίας μεταξύ των θερμίδων που προσλαμβάνονται και των θερμίδων που καταναλώνονται. Σε αυτή τη διαταραχή της ισορροπίας συμβάλλουν κυρίως από τη μία μεριά η αυξημένη πρόσληψη ενεργειακά πυκνών τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και σάκχαρα και από την άλλη μεριά η αύξηση της σωματικής αδράνειας λόγω της όλο και πιο καθιστικής φύσης πολλών μορφών εργασίας.

Οι κυριότεροι κίνδυνοι για την υγεία που θέτει η παχυσαρκία αφορούν:

I. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα (κυρίως στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια), τα οποία αποτελούν κύρια αιτία θανάτου σε άτομα με παχυσαρκία.

II. Τον σακχαρώδη διαβήτη που προκαλεί περαιτέρω επιπλοκές από όργανα-στόχους όπως η καρδιά, οι νεφροί, οι οφθαλμοί κ.ά.

III. Μυοσκελετικές διαταραχές (κυρίως οστεοαρθρίτιδα – μια ιδιαίτερα περιοριστική αναπηρική εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων).

IV. Αυξημένο κίνδυνο για ορισμένους τύπους καρκίνου (συμπεριλαμβανομένων του ενδομητρίου, του μαστού, των ωοθηκών, του προστάτη, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης, των νεφρών και του παχέος εντέρου).

Οσον αφορά την πρόληψη και θεραπεία της παχυσαρκίας, αυτή μπορεί να στηριχθεί σε:

• Περιορισμό της διαιτητικής πρόσληψης θερμίδων.
• Αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και καρπών.
• Υιοθέτηση τακτικής φυσικής δραστηριότητας τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
• Επίσης σε άτομα με κακοήθη παχυσαρκία BMI≥40Kgr/m2 ή ≥35Kgr/m2 αν συνυπάρχουν και συννοσηρότητες από το καρδιαγγειακό κυρίως, τα βαριατρικά χειρουργεία (χειρουργεία που στόχο έχουν στις περισσότερες περιπτώσεις να μειώσουν τη χωρητικότητα του στομάχου) μπορεί να έχουν καλά αποτελέσματα.

Οπως επίσης και σύγχρονες θεραπευτικές αγωγές με ανάλογα του γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου που ρυθμίζουν τη γλυκόζη ορού και την όρεξη μπορεί να επιφέρουν μείωση του σωματικού βάρους.

Καθώς η παχυσαρκία εξελίσσεται σε απειλή για τη δημόσια υγεία η αντιμετώπισή της αποτελεί μία πρόκληση που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα συστήματα υγείας. Μέρος της προσπάθειας αντιμετώπισης αποτελεί και η συνειδητοποίηση εκ μέρους των ατόμων της βλάβης που προκαλεί το αυξημένο σωματικό βάρος και η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από εξειδικευμένες διεπιστημονικές μονάδες παχυσαρκίας που πλέον υπάρχουν σε δομές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Ο Γεράσιμος Σιάσος είναι πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, καθηγητής Καρδιολογίας, Γ’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»