Αγγλογαλλικός πόλεμος για 200 αραβικά μουσεία

Στην αχανή ερυθροκίτρινη περιοχή της αρχαίας νεκρόπολης Αλ Ούλα, που εκτείνεται από τα σύνορα της Ιορδανίας μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα, στα βορειοδυτικά της Σαουδικής Αραβίας, καθώς και στις νέες συνοικίες του Ριάντ, της Τζέντα και στο νησί Αμάλα, οι Γάλλοι και οι Αγγλοσάξονες δίνουν μια εκκωφαντική μάχη επιρροής για να κερδίσουν συμβόλαια από τη μοναρχία του πετρελαίου που δαπανά εκατομμύρια ώστε έως το 2030 να ανοίξει περισσότερα από 200 μουσεία και να διοργανώσει 400 εκδηλώσεις ετησίως.

Οπως όμως επισημαίνει σε άρθρο της η γαλλική εφημερίδα «Le Monde», οι δύο ανταγωνιστές προσπαθούν να κρατήσουν τα προσχήματα για να μη φανεί ότι ξεπουλιούνται σε ένα απολυταρχικό ηγεμονικό καθεστώς που καταστέλλει βίαια κάθε αντιπολίτευση.

Ο γάλλος πρόεδρος του Ινστιτούτου Αραβικού Κόσμου Ζακ Λανγκ που συμμετείχε στη συμβουλευτική επιτροπή της Βασιλικής Επιτροπής για την Αλ Ούλα (μαζί με τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Ματέο Ρέντσι και τον Αλαν Σβάρτσμαν, πρώην εκτελεστικό διευθυντή του οίκου Sotheby’s), διαπρέπει σε αυτή την άσκηση. «Δεν είμαι προπαγανδιστής, αλλά οι Σαουδάραβες έχουν την ίδια πολιτιστική αποφασιστικότητα που είχε η Γαλλία του Μιτεράν τη δεκαετία του 1980», λέει. Αποψη που τη μοιράζεται και ο άλλοτε σύμβουλος του Φρανσουά Μιτεράν, Ζακ Αταλί, συμμετέχοντας στο σχήμα ανάδειξης της αρχαίας νεκρόπολης Αλ Ούλα.

Για να γίνει ο στόχος πραγματικότητα, η Σαουδική Αραβία του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ξοδεύει αφειδώς στη διοργάνωση μεγάλων πολιτιστικών φεστιβάλ. Οπως το Νουρ Ριάντ που κόστισε 8 εκατομμύρια ευρώ και οργάνωσε τον Οκτώβριο 2022 η γαλλική εταιρεία Havas Events. Δεκάδες εκατομμύρια ευρώ επενδύονται επίσης σε έργα καλλιτεχνικής ανάθεσης στην περιοχή της ερήμου Βάντι αλ Φαν, στην Αλ Ούλα.

250 συμβόλαια

Οι κερδοφόρες δυνατότητες που παρέχουν τα πολιτισμικά οράματα του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν δεν αφήνουν αδιάφορους τους Αγγλοσάξονες. Η αμερικανική εταιρεία AMC Theatres δήλωσε παρουσία από το 2018 με τη διαχείριση του δικτύου κινηματογράφων της Σαουδικής Αραβίας. Το βρετανικό ίδρυμα Prince’s Foundation έχει αναλάβει την εκπαίδευση τεχνιτών στην Αλ Ούλα και συμμετέχει στην αποκατάσταση των παλαιών οικισμών της Τζέντα.

Ωστόσο, η Γαλλία έχει προβάδισμα χάρη στην υπογραφή διμερούς συνθήκης τον Απρίλιο του 2018 και τη δημιουργία του Afalula, του γαλλικού οργανισμού για την ανάπτυξη του αρχαιολογικού χώρου της Αλ Ούλα. Ο γαλλικός οργανισμός συνεργάζεται με τη σαουδαραβική Βασιλική Επιτροπή για την αξιοποίηση της Αλ Ούλα – νεκρόπολης των Ναβαταίων που ο πολιτισμός τους ήκμασε από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 2ο αιώνα μ.Χ. – ώστε να μετασχηματιστεί σε ένα Ελντοράντο της αρχαιότητας.

Πέντε χρόνια αργότερα, ο Afalula έχει υπογράψει 250 συμβόλαια με γαλλικές εταιρείες εστίασης και τουριστικής ανάπτυξης, ενώ το 30% αυτών χρηματοδοτείται από τα 30 εκατομμύρια ευρώ που λαμβάνει ετησίως ο Afalula από τους Σαουδάραβες.

Σύγχρονη τέχνη

Στον τομέα της σύγχρονης τέχνης οι αντιπαλότητες είναι έντονες. Η επιστημονική διευθύντρια του Afalula Σοφί Μακαρίου αναγνωρίζει τον «ανταγωνιστικό διάλογο» που έχει αναπτυχθεί με τους αγγλοσάξονες συναδέλφους της. Ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει η διακεκριμένη Ιβόνα Μπλάζγουικ, πρώην διευθύντρια της Whitechapel Gallery στο Λονδίνο και σημερινή πρόεδρος της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Αλ Ούλα για τη δημόσια τέχνη.

Η Μπλάζγουικ ασχολείται με τη σύγχρονη τέχνη και ο Afalula με την πολιτιστική κληρονομιά και τη μουσειογραφία. «Ο καθένας μας αναπτύσσει τα δικά του σχέδια και, στο τέλος, ευθυγραμμιζόμαστε και μοιραζόμαστε τους καρπούς», διευκρινίζει η ίδια.

Μόνο που οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι τόσο ξεκάθαρες. Ο Afalula συνδιευθύνει, μαζί με τη Βασιλική Επιτροπή για την Αλ Ούλα, την κατοικία καλλιτεχνών Μαμπίτι, που λειτουργεί ως γέφυρα με τον τοπικό πληθυσμό. Συμμετέχει επίσης στη μουσειογραφία του μελλοντικού Μουσείου Σύγχρονης και Σύγχρονης Αραβικής Τέχνης στην Αλ Ούλα, για το οποίο το Κέντρο Πομπιντού αναμένεται να υπογράψει άμεσα σύμβαση πολιτιστικής συνεργασίας με τη Σαουδική Αραβία.

Η Ιβόνα Μπλάζγουικ από την πλευρά της προτιμά να δηλώσει στη «Monde» ότι την ενδιαφέρουν συνεργασίες με άλλες περιφερειακές διοργανώσεις, όπως η Μπιενάλε της Σάρτζα, το Γκουγκενχάιμ του Αμπου Ντάμπι στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή η Σύνοδος Κορυφής Τέχνης της Ντάκα στο Μπανγκλαντές.