Ενα πέτσινο πέναλτι

Το 1983 ο Δήμος Μούτσης, στο τραγούδι του «Οι γκόμενες», επιχείρησε μία περιγραφή ή μάλλον ένα σκιαγραφικό της μεσαίας τάξης.

«Εμείς η μεσαία τάξη/είμεθα η μόνη τάξη/με έντιμη συνείδηση εθνική/

Παρασυρόμενοι όμως απ’ τις άλλες τάξεις/στα νοήματα και στις πράξεις/

δίνουμε χροιά πολιτική/Και όπως είναι φυσικό η μεσαία τάξη/θέλει και εκείνη λιγάκι να διατάξει/να γίνει άρχουσα δηλαδή».

Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα, σε σχέση με τις μεσαίες τάξεις άλλων δυτικών χωρών, έχει την απόσταση που έχει και το ποδόσφαιρό μας από το δικό τους. Εν μέρει, έχει τις ίδιες παθογένειες και κυρίως τον ίδιο επαρχιωτισμό. Εχει βέβαια χτυπηθεί άσχημα τόσο στο βιοτικό της επίπεδο όσο και σε επίπεδο ηθικής απαξίας αλλά δεν είχε και ιδιαίτερα αντίβαρα ούτε καν για να πέσει αξιοπρεπώς.

Κατ’ αρχάς της λείπει η πολιτισμική συνοχή, βασικός σύνδεσμος στις κοινωνικές τάξεις. Το εισόδημα έγινε μοναδικό κριτήριο για τον ορισμό της, αλλά δεν είναι. Αυτό αυξομειώνεται και τα όρια ανάμεσα στις τάξεις είναι και δυσδιάκριτα και μετακινούμενα ανάλογα με την οικονομική συγκυρία της κάθε εποχής. Η πολιτιστική τους ταυτότητα όμως και ο αξιακός κώδικας είναι πιο αειθαλή χαρακτηριστικά. Εκεί έχουμε να κάνουμε με Βατερλό πια. Ο κατακερματισμός της διαστρωμάτωσης της ελληνικής κοινωνίας έχει γεννήσει αντιφάσεις θηριώδεις που σε άλλες δεκαετίες δεν ήταν τόσο έντονες.

Εχω συγκεκριμένο παράδειγμα, δύο οικογενειών, σε δίδυμα διαμερίσματα σε πολυκατοικία στο Παγκράτι, δύο παιδιά, ίδιο επίπεδο μόρφωσης και ίδιο εισόδημα. Το ένα ζευγάρι ψήφιζε  Αριστερά και το άλλο Χρυσή Αυγή. Το ένα μέσα στον Ρίτσο, στον Ελύτη, στον Καβάφη, στον Θεοδωράκη και στον Χατζιδάκι και το άλλο να σιτίζεται σε όποιον πουλούσε νοθευμένη αρχαιολατρία και uber alles πατριωτισμό.

Εχει να κάνει και με το πόσο επιρρεπής είσαι στην κολακεία. Η μεσαία τάξη έχει ακούσει τόσα καλά λόγια που αν δεν έχεις μία στοιχειώδη φιλοσοφική αρματωσιά την ψωνίζεις εύκολα. «Η ραχοκοκαλιά της οικονομίας και ο εγγυητής της εθνικής ενότητας». Γιατί; Γιατί έχει κάτι λίγα να χάσει σε σχέση με άλλους φτωχοδιάβολους συμπολίτες μας, και δεν θα συμμετάσχει ποτέ σε συμπεριφορές ανατροπής και ρήξης. Από την άλλη δεν έχει ούτε τα πολλά που ονειρεύεται  διακαώς αλλά θεωρεί πως είναι σε απόσταση αναπνοής να τα αποκτήσει.

Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα πριν από δεκαετίες έκανε άλλες παρέες. Οπως και η αστική. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έτρωγε με τον Μάνο Χατζιδάκι. Αυτό βέβαια δεν επηρέασε την πολιτική του ήταν απλά ένα δείγμα πως είχε την ικανότητα να αναγνωρίζει αξίες. Οι αξίες που αναγνωρίζει σήμερα η «αστική» και η όμορή της μεσαία τάξη είναι ένα πέτσινο πέναλτι στην εκπνοή αντί μιας περήφανης και δίκαιης νίκης ή έστω μιας τίμιας εμφάνισης.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ