Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι κυπρομινωικές γραφές (Μέρος Β’)

Τρία είναι τα συστατικά στοιχεία του βασικού κυπρομινωικού συλλαβαρίου, της Κυπρομινωικής 1 γραφής (ΚΜ 1): το αιγαιακό υπόβαθρο, που διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στην αρχική φάση (16ος-15ος αιώνας π.Χ.), οι ολοένα και εντονότερες επιδράσεις της Εγγύς Ανατολής και, τέλος, η καθαυτό κυπριακή συνιστώσα, που διακρίνεται για την ασυναγώνιστη πρωτοτυπία της.

Οι κάτοικοι της Κύπρου, όπως αναφέραμε και στο αμέσως προηγούμενο άρθρο μας, χρησιμοποιούσαν τη γραφή όχι μόνο στη λατρεία και τη λογοτεχνία, αλλά και στην καθημερινή δραστηριότητά τους. Αυτό καταδεικνύει η πληθώρα ενεπίγραφων αντικειμένων που έχουν ανακαλυφθεί σε διάφορες θέσεις της μεγαλονήσου: αγγεία διαφόρων σχημάτων, μεταλλικά αντικείμενα (εργαλεία, αλέτρια, τάλαντα κ.λπ.), εγχάρακτοι λίθοι, κύλινδροι κ.ά.

Εξέχουσα θέση μεταξύ των εκτενέστερων επιγραφών κατέχουν ορισμένοι μικροί πήλινοι κύλινδροι, περίτεχνα δημιουργήματα που είχαν ψηθεί σε φούρνο μετά την εγχάραξή τους. Αρκετές δεκάδες γραμμών συνθέτουν τα εξαιρετικώς διατεταγμένα κείμενα των κυλίνδρων αυτών, που είναι προφανές ότι αναπαράγουν ένα αρχικό υπόδειγμα. Εικάζεται ότι κάποιες χαρακτηριστικές επαναλήψεις ακολουθιών στα εντυπωσιακά αυτά αντικείμενα δηλώνουν κύρια ονόματα.

Όσον αφορά πάλι τις σύντομες επιγραφές, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ανακαλυφθέντα πήλινα σφαιρίδια που φέρουν από δύο έως οκτώ χαρακτήρες, χαραγμένους συνήθως σε δύο ακολουθίες. Πιθανολογείται ότι τα μικροαντικείμενα αυτά, που έχουν το σχήμα βώλου, ήταν ένα είδος ψηφίδων, όπου αναγράφονταν κύρια ονόματα μαζί με κάποιον συντομογραφικό προσδιορισμό τους.

Αξιομνημόνευτη είναι και μια ομάδα ενεπίγραφων αντικειμένων από ελεφαντόδοντο, που εντοπίστηκε σε ένα ναό στο Κίτιο (αρχαιολογικός χώρος στην πόλη της Λάρνακας). Οι λατρευτικού χαρακτήρα επιγραφές που φέρουν τα ελεφάντινα αυτά αντικείμενα, προϊόν λεπτότατης εγχάραξης, παρεμβάλλονται συχνά ανάμεσα σε διακοσμητικά θέματα.

Από το σύνολο των ανακαλυφθέντων αντικειμένων με επιγραφές σε κυπρομινωικές γραφές ξεχωρίζει η πινακίδα που καταχωρίστηκε ως RS 20.25. Πρόκειται για μια πινακίδα που βρέθηκε ακέραιη στην Ουγκαρίτ (Ρας Σάμρα) της Συρίας το 1956 και φέρει εγχάρακτη επιγραφή (σε ΚΜ 3) και στις δύο όψεις της. Η ιδιαίτερη αξία της έγκειται στο γεγονός ότι, χάρη στο περιεχόμενό της, κατέστησε εφικτή μια πρώτη απόπειρα αποκρυπτογράφησης. Η ιδιάζουσα δομή του κειμένου φανερώνει ότι καθεμία από τις συνολικά δεκαεννέα γραμμές του συνιστά μια διαφορετική καταχώριση. Επίσης, ο τρόπος σύνθεσης των γραμμών υποδηλώνει ότι το υπό εξέταση κείμενο είναι ένας κατάλογος κυρίων ονομάτων σημιτικού τύπου, ένα είδος επιγραφών που μας είναι γνωστό από τις ανασκαφές της Ουγκαρίτ.

Πάντως, πέραν της όποιας βοήθειας πρόσφεραν στο ζήτημα της αποκρυπτογράφησης των κυπρομινωικών γραφών τόσο η προαναφερθείσα πινακίδα, με κείμενο σε ΚΜ 3, όσο και οι μεγάλες πινακίδες της Έγκωμης, με κείμενα σε ΚΜ 2, πέπλο μυστηρίου εξακολουθεί να καλύπτει την υπόθεση του ιδιώματος που μιλούσαν οι κάτοικοι της Κύπρου και ήταν καταγεγραμμένο στο κύριο κυπρομινωικό συλλαβάριο, στην ΚΜ 1.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, πήλινο σφαιρίδιο με κυπρομινωική γραφή από τον αρχαιολογικό χώρο της Έγκωμης Αμμοχώστου (Μουσείο Λούβρου).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι κυπρομινωικές γραφές (Μέρος Α’)