Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Η Άλκηστη (Άλκηστις), η τραγωδία του Ευριπίδη που ανέβηκε το 438 π.Χ., ήταν το τέταρτο έργο μιας τετραλογίας, κατείχε δηλαδή τη θέση στην οποία βρισκόταν συνήθως ένα σατυρικό δράμα. Εδώ ο Ευριπίδης πραγματεύεται –χαριτωμένα και συνδυαστικά– δύο ιστορίες που συναντώνται πολύ συχνά στα παραμύθια των λαών: αφενός της ερωτευμένης γυναίκας που δε διστάζει να προσφέρει τη δική της ζωή, όταν ο θάνατος αξιώνει τη ζωή του άνδρα της, και αφετέρου της νικηφόρας πάλης του ρωμαλέου άνδρα με το θάνατο. Πιο συγκεκριμένα, η Άλκηστη, η αφοσιωμένη σύζυγος, θυσιάζεται χάριν του Άδμητου, του βασιλιά των Φερών, και ο Ηρακλής την επαναφέρει στη ζωή έχοντας προηγουμένως παλέψει με τον –προσωποποιημένο– Θάνατο.

Ο Ευριπίδης, χωρίς να αλλάζει κατ’ ουσίαν την υφή του μύθου, με τον οποίον είχε καταπιαστεί ήδη ο τραγικός ποιητής Φρύνιχος, καταφέρνει με ένα και μόνο τέχνασμά του να προσδώσει έναν ξεχωριστό τόνο στο υπό εξέταση θέμα από την άποψη του ψυχισμού. Ενώ στον αρχαίο μύθο αλλά και στο έργο του Φρυνίχου η Άλκηστη έπρεπε από την ημέρα κιόλας του γάμου της, ως νύφη, όχι μόνο να δηλώσει πρόθυμη να θυσιαστεί αλλά και να εκπληρώσει αμέσως τη δέσμευση που είχε αναλάβει, στο δράμα του Ευριπίδη μεσολαβεί ένα σημαντικό χρονικό διάστημα ανάμεσα στα δύο αυτά γεγονότα. Η κεντρική ηρωίδα του θυσιάζει τη ζωή της όπως είχε υποσχεθεί την ημέρα του γάμου της έχοντας προηγουμένως βιώσει την τέλεια ευτυχία της συζύγου και της μητέρας, άρα έχοντας επίγνωση τού τι απαρνείται.

Το δράμα του Ευριπίδη αρχίζει με την εντυπωσιακή αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο θεότητες που προέρχονται από διαφορετικούς κόσμους: τον Απόλλωνα, ο οποίος βγαίνει από το παλάτι του Άδμητου κρατώντας το τόξο του, και τον Θάνατο, που έρχεται να πάρει το θύμα του κρατώντας το σπαθί του. Ο χορός θρηνεί για την Άλκηστη, ενώ εκείνη αποχαιρετά τα δυο παιδιά της και τους υπηρέτες. Ακολούθως εμφανίζεται στη σκηνή το ζευγάρι, ο βασιλιάς Άδμητος και η σύζυγός του. Οι θεατές ακούνε τους τελευταίους θρηνητικούς λόγους τους και στη συνέχεια γίνονται μάρτυρες του θανάτου της Άλκηστης.

Από το επόμενο ήδη επεισόδιο κάνει την εμφάνισή του ο Ηρακλής, ο σωτήρας, που θέλησε να επισκεφθεί το φίλο του Άδμητο. Ενώ αρχίζει η εκφορά της νεκρής, έρχεται ο Φέρης, ο πατέρας του Άδμητου, με δώρα για εκείνη. Οι δύο άνδρες, ο γιος και ο πατέρας, φιλονικούν αλληλοκατηγορούμενοι για έλλειψη συμπόνιας, δειλία και υπερτροφικό εγωισμό, που οδήγησαν στο θάνατο την Άλκηστη.

Στο μεταξύ, ο Ηρακλής πληροφορείται από έναν υπηρέτη πώς έχουν τα πράγματα και αναλαμβάνει δράση. Αποσπά από τον Θάνατο την Άλκηστη, της δίνει και πάλι ζωή και την παραδίδει στον απαρηγόρητο μέχρι εκείνη τη στιγμή Άδμητο, φροντίζοντας πρώτα να δοκιμάσει την πίστη του σε αυτήν. Ενωμένοι και πάλι, ο βασιλιάς και η βασίλισσα των Φερών εισέρχονται στο παλάτι προσβλέποντας σε μια καλύτερη ζωή.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Θάνος Κωτσόπουλος (Άδμητος), η Άννα Συνοδινού (Άλκηστη) και ο Θόδωρος Μορίδης (Ηρακλής) στην «Άλκηστη» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούνιο του 1963 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)