Οπλα κι αφέλεια

Τα όπλα δαιμονοποιούνται, ή μυθοποιούνται κατά περίπτωση – εξαρτάται τι και ποιον εξυπηρετούν ανάλογα με τη συγκυρία. Αλλά, καταρχήν, τι είναι «όπλο»; Τίποτε και τα πάντα: το καθετί μπορεί να γίνει φονικό όργανο ανάλογα με τη βούληση και τη χρήση – κι ένα κουζινομάχαιρο με το οποίο κόβεις κατσικίσιο τυρί ή ένα σκοινί μπουγάδας όπου κρεμάμε σώβρακα και στρινγκ μπορεί να γίνουνε όπλα. Μια πέτρα, μια γροθιά, ένα καυσόξυλο για το τζάκι. Και βέβαια και κατεξοχήν τα λεφτά με τα οποία μπορεί να αγοράσεις όπλα – άρα η φασαρία με τα Καλάσνικοφ που στείλαμε στην Ουκρανία είναι υποκριτική, αφού θα μπορούσαμε να τους στείλουμε ηλεκτρονικά, σε δύο δευτερόλεπτα, ένα δισ. ευρώ και με αυτό να αγοράσουν τάχιστα όσα Καλάσνικφ επιθυμούσαν και να πάρουν μερικούς Στινγκ για δώρο.

Οπλο είναι τα πάντα. Η οικονομική δύναμη, τα ΜΜΕ, η κατασκοπεία, οι συμμαχίες, το ιατρικό υλικό, η ενότητα ενός λαού, οι στρατηγικοί νόες, η κουλτούρα και το φρόνημα, οι καλοί, ή κακοί ηγέτες, οι επικεφαλής στις συγκρούσεις – ακόμα και η Τύχη: ο καιρός, η συγκυρία, η ακόμα και το πώς ξύπνησε ένας στρατηγός το πρωί. Κάποιος έγραψε μια διαδρομή της Αιγύπτου με βάση τους μάγειρες των φαραώ: έδειξε πόσο επηρεάστηκε η Ιστορία της από chef-πράκτορες που δηλητηρίασαν ηγέτες των Αιγυπτίων στους παρελθόντες αιώνες. Η παλιά αυτή τεχνική πολέμου (διά των μαγείρων), κατέληξε στον μιθριδατισμό, στη γνωστή προληπτική, καθημερινή λήψη ελάχιστων ποσοτήτων δηλητηρίου από τον Μιθριδάτη, ώστε, δίκην εμβολίου, να αποκτήσει ανοσία.

Οπλο θανάσιμο είναι κι ο έρωτας: ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους βυζαντινούς αυτοκράτορες, ο κοτζάμ Νικηφόρος Φωκάς που νίκησε σε επικές μάχες Σαρακηνούς, Αραβες, Λατίνους κ.λπ. και διπλασίασε (963-969 μ.Χ.) σχεδόν την αυτοκρατορία, δολοφονήθηκε, ο δυστυχής, ενώ κοιμόταν, από τη γυναίκα του Θεοφανώ και τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή, ανιψιό του Φωκά. Ερως ανίκατε μάχαν – ή, ουδέν θηρίον γυναικός αμαχώτερον, εν προκειμένω.

Τα όπλα δεν φτιάχνονται από μόνα τους, αν και αρκετά υπάρχουν στη φύση, αλλά από τον άνθρωπο που είναι «μέτρον των πάντων» – μην αρχίσουμε τώρα τις κοινοτοπίες. Από ένα λιθάρι ως την ατομική ενέργεια όλα μπορούν να δράσουν ευεργετικά ή δολοφονικά – οι Σοβιετικοί μετέτρεψαν σε όπλο ακόμα και τα ψυχιατρεία: αν είχες διαφορετική άποψη σε έστελναν στο ίδρυμα και με μερικά κοκτέιλ γινόσουνα αυτιστικό αρνί για κάποιες δεκαετίες στο όνομα του λαού – πάντα.

Μια σφεντόνα, ένα τόξο ή μια μολότοφ ενίοτε είναι πιο αποτελεσματικά και από άρμα μάχης. Ολα είναι σχετικά. Σε μια σύγκρουση σώμα με σώμα είναι πιο χρήσιμο ένα μαχαίρι από ένα πενηντάρι πολυβόλο – ή, το να κατέχεις κουγκ φου σαν στον Μπρους Λι. Και πάντα, στην Ιστορία, η αγωνία των λαών ήταν ποιος θα φτιάξει τα πιο ισχυρά και δυσμαχώτερα όπλα: από το βέλος μεγάλου βεληνεκούς, τη λοξή φάλαγγα, τη σάρισα, ως το υγρόν πυρ, την πυρίτιδα, το μαχητικό αεροπλάνο, τους διηπειρωτικούς πυραύλους ή την υδρογονοβόμβα. Συν τα αγχέμαχα και τα σοφιστικέ όπως εκείνα που χρησιμοποιεί ο Τζέιμς Μποντ.

Υπάρχουν βέβαια και ο ΨΠ (ψυχολογικός πόλεμος), η διπλωματία, η δολιοφθορά, οι πράκτορες επιπέδου κατασκοπείας πυραυλικών συστημάτων (διάβασε το φοβερό «Ενυδρείο» του Βίκτορ Σουβόροφ, εκδ. Παπαζήση), τα βιολογικά όπλα (αέρια μουστάρδας, σαρίν, μέχρι ιοί της ευλογιάς κ.ά.) και πάντα η αγωνία είναι μία: τα αντίμετρα στα μέτρα. Αυτό είναι ένα αιώνιο θέμα: πώς θα φτιαχτεί ένα όπλο που να ακυρώνει εκείνο του αντιπάλου – πάνω σε αυτό, ετούτη τη στιγμή και πάντα, δουλεύουν χιλιάδες επιστήμονες σε μυστικά εργαστήρια με αδιανόητους προϋπολογισμούς. (Υπάρχουνε κι αυτοί εκτός από την Ποίηση.) Ετσι – υποτίθεται – διατηρείται η ειρήνη στον κόσμο, διότι είναι μοχθηρό το ανθρώπινο είδος, και, άσχετα απ’ τις αυταπάτες μας, κάποιος πάντα ψάχνει όχι την Ουτοπία, αλλά κάποια Ουκρανία.

Βάλτε τώρα και τον πόλεμο των άστρων, τους δορυφόρους, τα drones, τα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα, τα Στελθ, ώστε να γίνουνε κατανοητά τα όντως συστατικά της ειρήνης. Τα όπλα είναι καταρχήν η σκέψη, προηγείται η σκέψη, η σύλληψη – δηλαδή το πιο επικίνδυνο ξίφος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο Επαμεινώνδας και ο Πελοπίδας είχαν την ιδιοφυή ιδέα της λοξής φάλαγγας, που είναι μια απλή αριθμητική, δομική αναδιάταξη των στρατιωτών της φάλαγγας, και με αυτήν κατέλυσαν για πρώτη φορά την κυριαρχία των Λακεδαιμονίων. Ο Φίλιππος Β’, εμπνεόμενος από τους Θετταλούς, έβαλε για πρώτη φορά μπροστά το ιππικό αντί των πεζών και άλλαξε τη φορά της Ιστορίας – τον μιμήθηκε ο Γκουντέριαν με τον κεραυνοβόλο πόλεμο. (Πρωτοβουλία – ταχύτητα – αιφνιδιασμός.)

Αυτά για όσους λένε πως το Αιγαίο ανήκει στις τσέρουλες ή πως η ειρήνη είναι κάτι σαν ανθόνερο ανακατεμένο με ευχολόγια. Και φυσικά και αυτονόητα όλοι (ή σχεδόν) θέλουμε την ειρήνη. Αλλά ένας να μην τη θελήσει, τότε πρέπει να είμαστε έτοιμοι κι αυτό είναι ένας αιώνιος φαύλος κύκλος απ’ τον οποίο δεν γλιτώνουμε. Τα είχανε ζήσει οι αρχαίοι, τα ήξεραν και τα κωδικοποίησαν – κυρίως ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφώντας, ο Πολύαινος και πολλοί άλλοι. Και μέσα στο Βυζάντιο γράφονται αρκετά βιβλία στρατηγικής, «Ναυμαχικά» μέχρι και διπλωματίας. Και τώρα ακόμα περισσότερα, συν ένα σωρό περιοδικά.

Αρα, μη μας δαιμονοποιούν κάποιοι τα απλά Καλάσνικοφ. Μην παριστάνουνε τη μαμά Τερέζα, ενώ ξέρουν – αν δεν ξέρουν, ας κάνουνε καμιά άλλη δουλειά κι όχι πολιτική. Ιδίως στις μέρες μας που τα οπλικά συστήματα είναι φοβερά, μαζικής καταστροφής και κάθε μέρα φτιάχνονται χειρότερα. Κακώς; Κάκιστα. Αλλά αν έχουν οι εν λόγω κάποια συνταγή να σταματήσουνε το κακό, ας το κάνουν. Αλλιώς πρέπει να δούνε την άγρια πραγματικότητα και να μη μας πρήζουν με αφορολόγητες αφέλειες.