Κοροναϊός – Πώς βιώνουν την υγειονομική κρίση τα παιδιά της πανδημίας

Γράφει η Χριστίνα Ματθαίου*

Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά;
Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα.
Και μας κοιτάζουν με μάτια σαν κι αυτά
όταν ξυπνούν στις δύο η ώρα

Οι στίχοι από το «Λαύριο» του Διονύση Σαββόπουλου έρχονται στο μυαλό όσων σκέφτονται τις επιπτώσεις της πανδημίας σε όλη την κοινωνία, κυρίως δε στους νέους ανθρώπους, σ’ αυτούς που δεν μπορείς να κρυφτείς.

Τα παιδιά μπορεί συνήθως να μην νοσούν σοβαρά από τη covid-19 και ελάχιστοι θάνατοι παιδιών έχουν αναφερθεί. Όμως τα παιδιά είναι και αυτά θύματα του κοροναϊού με πολλούς άλλους τρόπους.

Τα παιδιά της εποχής του κοροναϊού δεν φάνηκαν ιδιαίτερα ευάλωτα απέναντι στον ιό, αλλά έπεσαν θύματα στις ψυχοκοινωνικές διαστάσεις. Το κλείσιμο των σχολείων, η απώλεια επαφής με φίλους τους και η παρατεταμένη παραμονή στο σπίτι, τους επέφεραν μεταξύ άλλων συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης, μοναξιάς και ανασφάλειας για το μέλλον.
Παιδιά που περπατούν στο δρόμο με σκυφτό το κεφάλι, πλατείες που γεμίζουν με παρέες, κοιτώντας ένα κινητό που έχει γίνει κυριολεκτικά η προέκταση του χεριού τους.

Σταματήσαμε σε μια πλατεία να μας πουν τα ίδια τα παιδιά πως βιώνουν όλη αυτή τη κατάσταση της πανδημίας.

“Είναι ένα συχνό φαινόμενο το κινητό το οποίο το χρησιμοποιούμε γενικά, αλλά έχει μειωθεί αρκετά η χρήση του λόγω της καραντίνας που υπήρξε. Είχαμε χάσει την επαφή με τους φίλους μας γιατί δεν βλεπόμασταν και νιώθαμε μοναξιά. Εξακολουθούμε να νιώθουμε αυτό το συναίσθημα γιατί πολλοί γονείς φοβούνται το κοροναϊό, οπότε τα παιδιά φοράνε ακόμα τη μάσκα για να προστατεύσουν την οικογένεια τους. Γι’ αυτό και εμείς με την σειρά μας δεν κάνουμε πολύ παρέα μαζί τους  για να τους προστατεύσουμε»,

Είπε η Αγγελική μαθήτρια της Β΄ λυκείου.

«Εκεί που ήμασταν κάθε μέρα με τους φίλους μας, ξαφνικά μας έκλεισαν για έναν χρόνο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην βλεπόμαστε καθόλου και δεν με βοήθησε καθόλου αυτό. Ήταν πολύ δύσκολο…», συνέχισε η Αγγελίνα μαθήτρια της Α΄ λυκείου.

Η καραντίνα, η απαγόρευση και η χρήση μάσκας δημιούργησε στα παιδιά θετικά και αρνητικά συναισθήματα.

«Νιώθουμε πολύ άσχημα και άβολα με το να φοράμε συνέχεια τη μάσκα. Δεν βλέπουμε τα πρόσωπα, τις αντιδράσεις και τις εκφράσεις των φίλων μας». Λέει η Αγγελίνα και συνεχίζει με τη θετική πλευρά του εγκλεισμού.

«Σκέφτηκα πολλά πράγματα για τον εαυτό μου. Έβαλα πολλά θέματα που με απασχολούσαν σε μια τάξη και έχω άλλες προτεραιότητες πλέον, οι οποίες είναι πιο σημαντικές απ’ ότι ήταν προ κοροναϊού». Συνεχίζει η Αγγελική λέγοντας, «Ασχολήθηκα με τον αθλητισμό, με το σώμα μου, την εμφάνιση μου, την επικοινωνία με τους φίλους μου και την επαφή που τη θεωρούσαμε δεδομένη, με αυτή τη κατάσταση  δυστυχώς τη στερηθήκαμε».

Πως βίωσαν την τηλεκπαίδευση

Τα παιδιά με την τηλεκπαίδευση, ένιωσαν πολλές φορές το συναίσθημα της απομόνωσης και της απώλειας της καθημερινής επαφής με τους φίλους τους και τους συμμαθητές τους.

«Όταν κάναμε δια ζώσης είχαμε επαφή με τους συμμαθητές μας και τους καθηγητές μας, κάναμε πλάκα, γελάγαμε και κατανοούσαμε πιο καλά το μάθημα. Με το διαδικτυακό κάθε φορά που τελείωνε το μάθημα, ένιωθα ότι δεν είχα μάθει τίποτα…» λέει η Αγγελίνα.

«Όταν δεν βλέπεις το καθηγητή και ο καθηγητής εσένα, είναι δύσκολο να γίνει σωστά το μάθημα. Δεν υπάρχει σωστή εκπαίδευση μέσω του υπολογιστή», συμπλήρωσε η Αγγελική.

Βία στα σχολεία

Η σχολική βία είναι φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας και πρέπει να μας προβληματίσει όλους. Οι μαθητές θύματα, συνήθως δεν υπερασπίζονται τον εαυτό τους. Δέχονται βρισιές, πειράγματα, χλευασμούς, σπρωξίματα, χειρονομίες και χτυπήματα. Ενώ  οι μαθητές – θύτες κάνοντας αυτές τις πράξεις  νιώθουν ότι αποκτούν δύναμη σε σχέση με το θύμα και τα γοητεύει όλη αυτή η επιθετική συμπεριφορά. Η επιθετικότητα  αυτών των παιδιών δεν περιορίζεται στους συμμαθητές τους, αλλά επεκτείνεται σε δασκάλους, γονείς και αδέρφια.

«Έχει γίνει περιστατικό με έναν μαθητή και έναν καθηγητή. Οι μαθητές, τους πηγαίνουν κόντρα και δεν έχουν σεβασμό. Εκτός σχολείου γίνονται πολλά περισσότερα. Τα παιδιά αντί να λύνουν τα προβλήματα τους με τον διάλογο, χρησιμοποιούν βία», λέει η Αγγελίνα.

«Μετά τον κορονοιό τα περιστατικά βίας στα σχολεία, αυξήθηκαν και δεν ξέρω γιατί γίνεται αυτό. Ίσως ο εγκλεισμός τους έκανε κακό», συμπλήρωσε η Αγγελική.

Τα συναισθήματα τους

«Στεναχώρια και φόβο», ήταν οι πρώτες λέξεις που μας είπαν. «Αυτό που θέλουμε εμείς τα παιδιά είναι να γυρίσουμε στη κανονικότητα μας. Όπως ήμασταν προ κοροναιού», είπαν κλείνοντας..

Τα παιδιά δεν πρέπει να φοβούνται. Το παιχνίδι με τους φίλους τους δεν είναι παράνομο. Πρέπει να βρίσκονται δια ζώσης. Να δημιουργούν φιλικές και ρομαντικές σχέσεις. Είναι αυτά τα παιδιά που θα περάσουν στην ενήλικη ζωή. Που θα πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς. Να διαμορφώσουν την ταυτότητα τους. Όμως αυτές οι διαδικασίες πάγωσαν τα τελευταία δυο χρόνια και έχει σημαντικό αντίκτυπο σε επίπεδο ψυχικής υγείας.

Κλείσιμο των σχολείων

Το κλείσιμο των σχολείων, ευλόγως, είναι καταστροφικό για την εκπαίδευση των παιδιών. Αλλά τα σχολεία δεν είναι μόνο ένας χώρος εκμάθησης. Είναι και ένας χώρος κοινωνικοποίησης, συναισθηματικής ανάπτυξης και για κάποια παιδιά ακόμη μια διέξοδος από ένα νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον.
Η έκθεση « Ψυχική υγεία των παιδιών και των νέων ατόμων στην Αγγλία για το 2020», την οποία εκπονούν το Βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας σε συνεργασία με την Στατιστική Υπηρεσία, αποτελεί την επίσημη πηγή για την ψυχική κατάσταση των παιδιών.
Οι φορείς αυτοί παρακολούθησαν περισσότερα από 3000 νεαρά άτομα την τελευταία τετραετία. Οι τελευταίες διαπιστώσεις της έκθεσης, οι οποίες δημοσιεύτηκαν το φθινόπωρο, αναφέρουν ότι συνολικά ένα στα έξι παιδιά, ηλικίας 5 έως 16 ετών, εμφάνιζε ψυχική διαταραχή, σε σχέση με ένα στα 9, που ήταν τρία χρόνια πριν.

Ρωτήσαμε τη δασκάλα της Πέμπτης δημοτικού, κυρία Τουργιανά Νικολίτσα, κατά ποσό είναι καταστροφικό για τα παιδιά το κλείσιμο των σχολείων,

«Το σχολείο είναι ο φυσικός τους χώρος και αυτό σίγουρα τους στοίχισε στη ψυχοσυναισθηματική τους εξέλιξη και ανάπτυξη. Τα παιδιά μας είναι τουλάχιστον δύο χρόνια πίσω σε αυτό το κομμάτι. Μαθησιακά μπορεί να βοήθησε κάπως η τηλεκπαίδευση, ωστόσο τα συναισθήματα τους, τη κοινωνικοποίησή τους, το παιχνίδι τους, τα έχασαν».

Συνεχίζει αναλύοντας τη διαφορά της διαδικτυακής με τη δια ζώσης εκπαίδευση.

«Και σε προσωπικό επίπεδο και στο επίπεδο της εκπαίδευσης, νομίζω το σημαντικότερο που έχουμε να μάθουμε, είναι η ομορφιά που έχει η επικοινωνία και η επαφή.

Δεν βοήθησε τα παιδιά η διαδικτυακή εκπαίδευση. Δυσκολεύτηκαν πάρα πολύ στη συγκέντρωση τους. Πάρα πολλά παιδιά, είχαν και άλλες σελίδες ανοιχτές επειδή είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, οπότε δεν είχαν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο να μπορούν να συγκεντρωθούν και να αποδώσουν τα μέγιστα».

Συνεχίζει λέγοντας μας τις αλλαγές συμπεριφοράς που είχαν κάποια παιδιά πριν και μετά τον εγκλεισμό.

«Κάποια παιδάκια απομακρύνθηκαν από τα άλλα. Είδαμε να απομονώνονται, οπότε χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο να ξανά βρουν παρέες, να κάνουν φιλίες, να εμπιστευτούν άλλα άτομα και είδαμε επίσης κάποια να έχουν μεγάλη δυσκολία να συγκεντρωθούν στη τάξη. Επίσης δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν στους κανόνες της επικοινωνίας και της συμπεριφοράς και γενικά το πλαίσιο αξίες, σεβασμό, ευγένεια στα οποία έμειναν λίγο πίσω».

Κλείνοντας μας είπε, «Όσο και να βοήθησε ένα διαδικτυακό μάθημα για να μην μείνουν πίσω τα παιδιά στο μαθησιακό κομμάτι, δεν μπορείς σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσεις την ανθρώπινη επαφή, το άγγιγμα της δασκάλας, την επιβράβευση, τη κουβέντα που θα κάνεις με έναν μαθητή σου που δυσκολεύεται κάπου. Προσωπικά με δίδαξε πόσο σημαντική είναι η επαφή με τα παιδιά τελικά και πόσο ανάγκη την έχουν και εκείνα».
Τα παιδιά θα ζουν με τη «βαριά κληρονομιά της πανδημίας». Γι αυτό πρέπει όλοι μας να επενδύσουμε και να στηρίξουμε αυτά τα παιδιά.
Γιατί τα παιδιά είναι υπόθεση, όλων μας!

*Η Χριστίνα Ματθαίου σπουδάζει στη New Media Studies