Ηρόδοτος και Ελιοτ

Ακουγα στο Πρώτο Πρόγραμμα, και στην εκπομπή της Ευαγγελίας Μπαλτατζή, τον έμπειρο συνάδελφο και παλιό φίλο Γιώργο Καπόπουλο να αναλύει την κατάσταση στη Λιβύη. Ο Καντάφι παρέμεινε 40 χρόνια στην εξουσία επειδή ήξερε να κρατά τις ισορροπίες ανάμεσα στις εθνότητες και τις φυλές, είπε. Και χαρακτήρισε έγκλημα την απόφαση του Σαρκοζί να τον ανατρέψει.

Είναι πράγματι πολλοί εκείνοι που, είτε επειδή το έλεγαν από την αρχή είτε κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, θεωρούν λανθασμένη τη στήριξη της Δύσης στις εξεγέρσεις της Αραβικής Ανοιξης. Εγώ, πάλι, παραμένω ρομαντικός. Πιστεύω ότι όλοι οι λαοί, άσπροι, μαύροι ή κίτρινοι, έχουν δικαίωμα στη δημοκρατία και την ελευθερία. Από την άλλη συμφωνώ ότι για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σήμερα στη Λιβύη πρέπει να διαβάσουμε Ηρόδοτο.

Οι πρώτοι έποικοι, θυμίζει ο ιταλός διπλωμάτης Φερνάντο Τζεντιλίνι στη Repubblica, έφτασαν με μικρές βάρκες από τη Θήρα καθοδηγούμενοι από τον Απόλλωνα και ίδρυσαν την Κυρήνη προς τιμήν της αγαπημένης τους νύμφης. Οι έλληνες έποικοι δεν επεκτάθηκαν όμως ποτέ πέρα από τη Σύρτη, αφενός επειδή βρίσκονταν εκεί οι Ηράκλειες Στήλες και κινδύνευαν να έχουν την τύχη της Ατλαντίδας, αφετέρου επειδή οι Φοίνικες που ήταν εγκατεστημένοι στην Τριπολίτιδα λάτρευαν μια αποτρόπαιη θεότητα ονόματι Τανίτ, στον βωμό της οποίας θυσίαζαν παιδιά. Ούτε οι μεν ούτε οι δε, επίσης, τόλμησαν να αφήσουν τις ακτές και να ερευνήσουν το εσωτερικό, καθώς οι Γκαραμάντι που κατοικούσαν στο Φεζάν θεωρούνταν ερημίτες, μια φυλή αγρίων που θύμιζαν περισσότερο ζώα παρά ανθρώπους.

Με άλλα λόγια, στη Λιβύη που αφηγούνταν ο Ηρόδοτος πριν από τρεις χιλιετίες υπήρχε ήδη ένα καλειδοσκόπιο λαών και πολιτισμών: έλληνες και φοίνικες έποικοι, αυτόχθονες Λίβυοι και Αιθίοπες. Και στη ρωμαϊκή εποχή, όμως, όχι μόνο η Τριπολίτιδα και η Κυρηναϊκή διοικούνταν με διαφορετικούς τρόπους, αλλά και για να οριοθετηθούν τα σύνορα ανάμεσα στην παράκτια και την κεντρική Λιβύη είχε δημιουργηθεί το limes tripolitanus. Ούτε οι άραβες κατακτητές μπόρεσαν να ομοιογενοποιήσουν αυτά τα εδάφη: για τον Ιμπν Μπατούτα, που τα διέτρεξε στις αρχές του 14ου αιώνα, η Τριπολίτιδα ήταν ένα άκρο του Μάγρεμπ, η Κυρηναϊκή μια εισαγωγή της Ανατολής και το Φεζάν ένα προαύλιο της υποσαχάριας Αφρικής.

Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι η Λιβύη δεν μπορεί να ενωθεί ή να εκδημοκρατιστεί ούτε ότι είναι άχρηστες διεθνείς σύνοδοι όπως η σημερινή. Σημαίνουν ότι, αν «όλος ο χρόνος είναι αιωνίως παρών», τότε για να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός στη χώρα αυτή, για να αποκτήσει ο λιβυκός λαός κυριαρχία, για να ενσωματωθεί το Φεζάν σε ένα κρατικό πρόγραμμα και για να διευθετηθούν οι διαμάχες με το Τσαντ, τον Νίγηρα ή το Σουδάν, θα πρέπει να επιλυθούν αρχαία άλυτα αινίγματα.

Και πάλι, όμως, πόσοι από τους ηγέτες που θα βρεθούν σήμερα στο Παρίσι έχουν διαβάσει Ελιοτ;