27η Απριλίου 1941: Η Αθήνα στα χέρια των Ναζί

Στις 27 Απριλίου 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα εισβάλουν στην Αθήνα.

Έναν μήνα νωρίτερα οι Ιταλοί είχαν αποτύχει και πάλι, με τη μεγάλη Εαρινή Επίθεση, να εισβάλουν στην Ελλάδα, «αναγκάζοντας» έτσι τους Γερμανούς συμμάχους τους να αναλάβουν οι ίδιοι δράση.

Στις 6 Απρίλιου τα γερμανικά στρατεύματα επιτέθηκαν στην Ελλάδα πραγματοποιώντας επίθεση από βουλγαρικά και γιουγκοσλαβικά εδάφη. Λίγες ημέρες αργότερα και παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων, οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα και ξεκίνησαν την προέλασή τους προς Νότο.

Στις 20 και 21 Απριλίου, ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου αυτενεργώντας, και παρά τις εντολές της κυβέρνησης Εμμανουήλ Τσουδερού, του Βασιλέα Γεώργιου Β’ και του αρχηγού Γενικού Επιτελείου Στρατού, Αλέξανδρου Παπάγου για μάχη και αντίσταση των Ελλήνων μέχρις εσχάτων, συνυπογράφει με τους Γερμανούς πρωτόκολλα άνευ όρων παράδοσης της Ελλάδας στη ναζιστική Γερμανία.

Στις 22 Απριλίου, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ ανακοινώνει με ραδιοφωνικό διάγγελμα, την αποχώρηση του μαζί με την κυβέρνηση από την Αθήνα, για την Κρήτη.

«Τα σκληρά πεπρωμένα του πολέμου αναγκάζουν Ημάς σήμερον, όπως ομού μετά του Διαδόχου του Θρόνου και της νομίμου Κυβερνήσεως της Χώρας, απομακρυνθώμεν εξ Αθηνών και μεταφέρωμεν την Πρωτεύουσαν του Κράτους εις Κρήτην, οπόθεν θα δυνηθώμεν να συνεχίσωμεν τον αγώνα…»

Στις 25 Απριλίου 1941 είναι πλέον φανερό ότι η στιγμή που η ελληνική πρωτεύουσα θα πέσει στα χέρια των Γερμανών δεν αργεί.

Τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» με υπέρτιτλο, στο ψηλότερο σημείο του πρωτοσέλιδού τους,  στέλνουν τα τελευταία, δραματικά μηνύματά τους προς τους αναγνώστες τους.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 25.4.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το κύριο άρθρο των «ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΝΕΩΝ» αναφέρει, μεταξύ άλλων:

«Κατά την εσχάτην αυτήν στιγμήν επιθυμούμεν να απευθυνθώμεν προς τα μητέρας, τας συζύγους, προς τα τέκνα και τους γονείς εκείνων που έπεσαν εις τον άνισον και ένδοξον αυτόν ελληνικόν πόλεμον και να τους πούμε, ότι δεν πρέπει να παύσουν να είνε υπερήφανοι διά την υπερτάτην θυσίαν των.

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 25.4.1941, Ιστορικό Αρχείο 

»Εις κανενός την καρδίαν ας μη φουσκώση η δυσπιστία και εις κανενός τα χείλη ας μη ανέβη το παράπονον, ότι δήθεν τα παιδιά και οι άνδρες και οι πατέρες των έδωκαν το αίμα των εις ένα περιττόν αγώνα. Η θυσία των συγχρόνων Ελλήνων ηρώων που έπεσαν στην Αλβανίαν και άλλού, είνε το μεγαλείτερον κεγάλαιον της δόξης και της τιμής, που η Ελλάς κατέκτησεν εις αυτόν τον πόλεμον με το ξίφος της».

Φτάνουμε έτσι στην 27η Απριλίου

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 27.4.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφουν τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» της 27ης Απριλίου 1941

«Από της πρωΐας σήμερον η πόλις των Αθηνών κατελήφθη υπό των γερμανικών στρατευμάτων. Τα γεγονότα της εισόδου των γερμανικών στρατευμάτων και της καταλήψεως της πρωτεούσης εξειλίχθησαν κατά την εξής χρονολογικήν σειράν:

»Η είσοδος των πρώτων γερμανικών τμημάτων εγένετο την 8.10’ πρωινήν. Επί κεφαλής των πρώτων τούτων τμημάτων ήσαν ο ίλαρχος του 10ου συντάγματος του Βραδεμβούργου Γιακόμπυ και ο υπολοχαγός της 6ης ορεινής μεραρχίας Ελσνιτς».

«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 27.4.1941, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι πρώτες απαγορεύσεις

»Τα πρώτα εισελθόντα τμήματα εύρον της οδούς των Αθηνών άνευ κινήσεως συμφώνως προς διαταγήν της ελληνικής στρατιωτικής διοικήσεως. Η διαταγή κοινοποιηθείσα εις τας αρμοδίας υπηρεσίας και επαναλαμβανομένη συνεχώς υπό του ραδιοφωνικού σταθμού των Αθηνών συνιστά τα ακόλουθα:

1)    Η κίνησις εις τας Αθήνας, τον Πειραιά και τα περίχωρα να διακοπή αμέσως.

2)    Όλα τα καταστήματα να είνε κλειστά.

3)    Οι κάτοικοι να παραμείνουν εις τας οικίας των.

4)    Οι στρατιωτικοί να παραμείνουν εις τους στρατώνας των εν αυστηρά επιφυλακή.

5)    Αι φρουραί να παραμείνουν εις τας θέσεις των

6)    Εντός της πόλεως να κινούνται μόνο αι περίπολοι αφαλείας και τάξεως επιβλεπόμεναι υπό ανωτέρων βαθμοφόρων και απασχολούμεναι αποκλειστικώς με ζητήματα τάξεως

7)    Η ενεργός αντιαεροπορική άμυνα να σταματήση αμέσως, των εις την υπηρεσία της αξιωματικών και οπλιτών παραμενόντων εις τας θέσεις των

8)    Τα κατά τόπον τμήματα χωροφυλακής και αστυνομίας πόλεων να παραμείνουν εις τας θέσεις των τηρούντα την τάξιν.

9)    Δεδομένου ότι η πόλις είνε ανοχύρωτος και ουδεμία θα προβληθή αντίστασις αξιώ όπως ουδείς ακουσθή πυροβολισμός. Οι παραβάται θα συλλαμβάνωνται αμέσως και θα εγκλείωνται εις τας φυλακάς»

Η διαταγή αυτή επαναλαμβανόταν ανά 5 λεπτά.

Στην Ακρόπολη υψώνεται η ναζιστική σημαία και στήνονται μυδραλλιοβόλα. Αρχείο BUNDESARCHIV

Ταυτόχρονα με την κοινοποίηση της προαναφερθείσας διαταγής του στρατιωτικού διοικητήτ Αθηνών, ο οποίος διέταξε και την διακοπή κάθε έκτακτη έκδοση εφημερίδων και εντύπων. Η λογοκρισία του κατακτητή έμπαινε σε εφαρμογή.

Πώς μπήκαν στην πόλη οι Γερμανοί

«Τα πρώτα τμήματα των γερμανικών δυνάμεων, ήρχισαν να ανέρχωνται εις τα προάστεια των Αθηνών από διάφορα σημεία την 8.15’ πρωινήν περίπου. Τα τμήματα επροχώρησαν εν συνεχεία προς την πρωτεύουσαν και κατέλαβον τα διάφορα στρατιωτικά κτίρια, το τηλεγραφείον και άλλα δημόσια καταστήματα.

»Τμήμα Γερμανών στρατιωτών κατέλαβε τα Ανάκτορα, όπου υψώθη η γερμανική σημαία. Έτερον τμήμα ανήλθεν αμέσως επί της Ακροπόλεως, εις το εξωτερικό τείχος της οποίας ανυψώθη ομοίως η γερμανική σημαία, μ’ απόδοσιν των νενομισμένον τιμών».

Οι τελευταίες αυτές λέξεις (απόδοσιν των νενομισμένων τιμών) «προδίδουν» ότι ναζιστικός λογοκριτής ελέγχει ήδη την έκδοση των «ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΝΕΩΝ» που ως απογευματινή εφημερίδα αργότερα εκείνη την ημέρα.

O αγκυλωτός σταυρός του Χίτλερ υψώνεται στον Πειραιά. Αρχείο BUNDESARCHIV

Η εισβολή και ο Κωστής Παλαμάς

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», της 27ης Απριλίου έχει κυκλοφορήσει λίγες ώρες νωρίτερα, λίγο πριν οι Γερμανοί μπουν στην πρωτεύουσα. Τα κείμενά του έχουν γραφτεί ξημερώματα 26ης προς 27γ Απριλίου. Έτσι, η εφημερίδα «προλαβαίνει» την ημέρα εκείνη, να απευθυνθεί στους Έλληνες ελεύθερα, κλείνοντας το κεντρικό της άρθρο με στίχους του Κωστή Παλαμά (Προφητικό, Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου)

«Η Ιστορία επεναλαμβάνεται. Αλλά με την ίδια Ψυχή προκειμένου για την Ελλάδα. Από τις Θερμοπύλες μέχρι σήμερα, με νίκες ή με συμφορές, με θρίαμβο ή και με δραματικά χτυπήματα, εκείνη παραμένει πάντα η ίδια. Αυτό είνε το ουσιώδες.

»Να μην τη χάσωμε την Ψυχή μας, την αθάνατη Ελληνική Ψυχή, που αποτελεί ένα ανεξάντλητο κεφάλαιο ζωής και μιαν ασφαλέστατη εγγύησι της επιβιώσεως, ανάμεσα από όλες τις παροδικές καταστροφές.

»Είνε η Ψυχή, για την οποία ομιλεί ο ποιητής εις το προφητικό τραγούδι του και είνε η καταλληλότερη στιγμή για να το θυμηθούμε. Τίποτε δεν σημαίνει η πτώσις, η παροδική μας πτώσις, για την Ελληνική ψυχή. Έτσι ήταν πάντα η μοίρα της. Αλλά είς το τέλος, θα γίνη και πάλιν το θαύμα, καθώς εγινόντανε πάντα εις τους περασμένους καιρούς:

και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!

ΤΟ “ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ”»

Βασική πηγή του κειμένου αποτελεί το Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»