Τουρκία: τα αιτήματα που δεν προβάλλουμε στην ΕΕ («Θυμάμαι το Ελσίνκι…»)

Καθώς πλησιάζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης Μαρτίου φαίνεται ότι αυτό που θα κυριαρχήσει σχετικά με την Τουρκία θα είναι η θετική ατζέντα και προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η σχετική έκθεση που θα παρουσιάσει ο ύπατος εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική (ΚΕΠΠΑ) Ζοζέπ Μπορέλ. Αν και Ελλάδα (και Κύπρος) επιμένουν στην επιλογή των κυρώσεων. Κυρώσεις βέβαια δεν πρόκειται να επιβληθούν, ειδικά τώρα που η Αγκυρα προωθεί μια διαδικασία βελτίωσης των σχέσεών της με την ΕΕ και κράτη – μέλη περιλαμβανομένης και της Γαλλίας (με τον πρόεδρο της οποίας Εμανουέλ Μακρόν ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε μια μάλλον εγκάρδια συνομιλία). Πέρα από το ανέφικτο, οι κυρώσεις κι αν ακόμη είχαν επιβληθεί, όσο αυστηρές κι αν ήταν, δεν θα έλυναν κανένα πρόβλημα.

Το αντίθετο ίσως. Οι κυρώσεις δεν λειτουργούν στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής όπως δείχνει η εμπειρία και η ιστορία. Επομένως το κρίσιμο ερώτημα είναι: Γιατί η ελληνική πλευρά δεν ακολουθεί μια περισσότερο δημιουργική και επωφελή για τα ελληνικά συμφέροντα στρατηγική από αυτή των κυρώσεων; Να επαναλάβει, τηρουμένων των αναλογιών, τη «στρατηγική του Ελσίνκι» (Δεκέμβριος 1999); Τι θα μπορούσε συγκεκριμένα να κάνει η Ελλάδα; Θα μπορούσε να υποστηρίξει τη θετική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την Τουρκία (για μια ειδική σχέση και μάλιστα διευρυμένη) με τέσσερα τουλάχιστον αιτήματα – προϋποθέσεις:
Πρώτον, η Τουρκία να εγκαταλείψει το καθ’ όλα παράνομο casus belli (αιτία πολέμου) του 1995 σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων, αφού η Ελλάδα ουσιαστικά εγκατέλειψε σιωπηρώς τη μονομερή τους επέκταση με τη συμπερίληψή τους στο πακέτο των διερευνητικών επαφών (συζήτηση συνολικά για θαλάσσιες ζώνες και όχι απλά για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ).

Δεύτερον, η Τουρκία να προσχωρήσει στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS – 1982) – μια από τις ελάχιστες χώρες που δεν το έχουν πράξει – ως ένδειξη αποδοχής του διεθνούς δικαίου στην επίλυση των διαφορών μεταξύ κρατών με ειρηνικό τρόπο όπως προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ που δεσμεύει και την Τουρκία.

Τρίτον, να διακηρύξει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο (στο πλαίσιο π.χ. εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης) ότι αποκλείει τη βία ως μέσο επίλυσης διαφορών και ως εκ τούτου αποδέχεται τη διαπραγμάτευση και συνομιλίες.

Τέταρτον, ότι δεσμεύεται πως εάν οι διαπραγματεύσεις δεν αποδώσουν καρπούς θα συγκατατεθεί στην προσφυγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη (Διεθνές Δικαστήριο Χάγης, κ.λπ.) αποδεχόμενη τη σχετική δικαιοδοσία.

Τα δύο τελευταία αιτήματα – προϋποθέσεις επαναλαμβάνουν ουσιαστικά διατυπώσεις του «Ελσίνκι» αλλά και τα τέσσερα από κοινού συγκροτούν μια άλλη, περισσότερο – νομίζω – δημιουργική στρατηγική. Που όμως για κάποιον ανεξήγητο λόγο δεν έχει προβάλει συγκροτημένα η Ελλάδα και επιμένει στις κυρώσεις, κ.λπ. Στον χρόνο που απομένει μέχρι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να τη διατυπώσει. Θα ήταν κρίμα να χαθεί αυτή η ευκαιρία. Το εάν θα αποδεχθεί ή όχι τελικά η Τουρκία τις προϋποθέσεις αυτές παραμένει άγνωστο. Αλλά και πάλι η εκτίμησή μου είναι ότι με «ολιστική διπλωματία» η στρατηγική αυτή μπορεί να φέρει καρπούς. Θυμάμαι το «Ελσίνκι» στο οποίο ήμουν παρών…

Ο ομ. καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης»