Η δύσκολη μάχη της εργασίας

Φαινομενικά το ενδιαφέρον για την εργασία και τους εργαζομένους κυριαρχεί. Οπως και στις άλλες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα έχουν ληφθεί μέτρα που εξασφαλίζουν ότι η αναστολή μεγάλου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας εξαιτίας της πανδημίας δεν συνεπάγεται μαζική απώλεια θέσεων εργασίας. Αυτό έχει αποτρέψει, προς το παρόν, το ενδεχόμενο η τεράστια οικονομική ύφεση να μετατραπεί σε κοινωνική κρίση ανάλογη με αυτή που αντιμετωπίσαμε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Επιπλέον, όλους τους τελευταίους μήνες συχνή ήταν η υπόμνηση της σημασίας που έχει η εργασία αρκετών ανθρώπων σε θέσεις «πρώτης γραμμής», από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό έως το συχνά επισφαλές και μάλλον κακοπληρωμένο εργατικό δυναμικό στις εφοδιαστικές αλυσίδες.

Ομως, την ίδια στιγμή οι οικονομικές προτάσεις και οι θεσμικές αλλαγές που προτείνονται παραπέμπουν σε μια διαφορετική προσέγγιση της εργασίας που την αντιμετωπίζει ως έναν ακόμη συντελεστή παραγωγής, το κόστος του οποίου πρέπει να μειωθεί. Είναι η λογική που έχει κυριαρχήσει εδώ και δεκαετίες και επιμένει στην ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία της εργασίας, την απαξίωση όλων των μορφών σχετικής «κανονικότητας» της εργασίας (π.χ. του σταθερού ωραρίου), την απελευθέρωση των απολύσεων (συχνά με την παράλληλη οργουελική σχεδόν επίκληση της «δημιουργίας θέσεων απασχόλησης»), την αντίληψη ότι η έννοια του εργαζομένου συνεπάγεται απλώς την πλήρη διαθεσιμότητα στις επιλογές της εργοδοσίας, συμπεριλαμβανομένης αυτής να μην τον απασχολήσει, τη συστηματική δαιμονοποίηση των μορφών αντίστασης των εργαζομένων από τα συνδικάτα έως την απεργία (με την τελευταία να αντιμετωπίζεται ως περίπου παραβατική συμπεριφορά).

Μόνο που όλα αυτά σηματοδοτούν την αδυναμία κατανόησης ότι αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε «ιστορική πρόοδο», από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, σε μεγάλο βαθμό αφορούσε τη βελτίωση της θέσης της εργασίας: την αύξηση των μισθών ως μερίδιο του συνολικά παραγόμενου πλούτου, τη μείωση του συνολικού χρόνου εργασίας, τις αξιοπρεπείς συντάξεις, τη δημόσια υγεία και παιδεία. Η αντιμετώπιση της εργασίας μόνο ως κόστος απειλεί τελικά με ιστορική οπισθοδρόμηση.