Ο πρόσφυγας και η ευθύνη

«Από εκεί και πέρα ο καθένας έχει την ευθύνη να συντηρήσει τον εαυτό του». Με αυτόν τον τρόπο ο αρμόδιος υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Νότης Μηταράκης αναφέρθηκε στην απόφαση να κλείσουν σταδιακά πολλές από τις προσφυγικές δομές που λειτουργούν στην ηπειρωτική Ελλάδα, προσθέτοντας και το «όπως κάνουν όλοι οι έλληνες πολίτες». Και είναι αλήθεια ότι για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες τυπικά η ευθύνη της πολιτείας περιορίζεται στην αναγνώριση του δικαιώματος παραμονής και εργασίας στη χώρα και κάποιος θα έλεγε ότι αυτό από μόνο είναι σημαντικό, αφού τους επιτρέπει να ξαναρχίσουν τη ζωή τους με ασφάλεια.

Ομως, εάν το σκεφτούμε λίγο παραπάνω, θα διαπιστώσουμε ότι είτε μιλάμε για τους πρόσφυγες είτε τους έλληνες πολίτες η συντήρηση εαυτού ως ατομική ευθύνη και μόνο θα μας φαινόταν προβληματική. Θα μας φαινόταν ως να επιστρέφουμε στην εποχή πριν τους θεσμούς και τις πολιτικές που διαμόρφωσαν το κοινωνικό κράτος. Ορθά εδώ και πολλές δεκαετίες συναποφασίσαμε ότι η επιβίωση ενός ανθρώπου, η υγεία, η παιδεία και η ευημερία του δεν είναι ατομική υπόθεση και ατομική ευθύνη. Μπορεί να περιμένουμε από τους ανθρώπους να συνεισφέρουν στην κοινωνική ζωή, αλλά θεωρούμε ότι έχουν και κάποια απαράγραπτα κοινωνικά δικαιώματα.

Αυτά ισχύουν πολύ περισσότερο για τους πρόσφυγες, που αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, σε πείσμα μιας μυθολογίας, προσφιλούς στην άκρα Δεξιά, γύρω από τους πρόσφυγες που ζουν στηριζόμενοι στα επιδόματα ενώ οι «γηγενείς» υποφέρουν. Στην πραγματικότητα, οποιοσδήποτε έχει μιλήσει με έναν πρόσφυγα γνωρίζει ότι καμιά φιλοξενία ή ανάλογη ενίσχυση δεν αντισταθμίζει το τραύμα του ξεριζωμού και της προσφυγιάς.

Αλλωστε, η τωρινή υποστήριξη βοηθά την αυριανή ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας και την κοινωνική ζωή. Κυρίως, όμως, το πρόβλημα είναι ότι ξεχνάμε ότι η αλληλεγγύη δεν είναι «περιττό έξοδο» ή «βάρος», αλλά ένας από τους τρόπους που τα κράτη αποκτούν κύρος και σεβασμό στη διεθνή κοινωνία των πολιτών, που δεν μπορούν να αποκτήσουν με άλλον τρόπο.