Η εξαίρεση και ο κανόνας

«Κυρίαρχος είναι αυτός που αποφασίζει για την εξαίρεση». Ο κλασικός ορισμός του Καρλ Σμιτ για την κυρίαρχη εξουσία ως αυτή που αναστέλλει την «κανονική» λειτουργία του νόμου και των δικαιωμάτων μπροστά σε μια συνθήκη έκτακτης ανάγκης, δείχνει να επιβεβαιώνεται στο εκτεταμένο φάσμα ειδικών μέτρων που λαμβάνονται παγκοσμίως για την αντιμετώπιση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού.

Από τα μέτρα περιορισμού της κίνησης μέχρι την απαγόρευση πλήθους οικονομικών δραστηριοτήτων και από τα έκτακτα μέτρα για τη στήριξη των οικονομιών μέχρι την όχι και τόσο σιωπηρή αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας στην ΕΕ, τα παραδείγματα είναι πολλά και δείχνουν ότι ο μεγάλος κίνδυνος επιβάλλει και κρίσιμες αποφάσεις.

Προφανώς και κάποια από τα μέτρα, κυρίως αυτά που αφορούν τον περιορισμό της ελεύθερης κίνησης, οφείλουν να είναι προσωρινά και να αφορούν αποκλειστικά και μόνο την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε κανένα βαθμό δεν πρέπει κληρονομιά της πανδημίας να είναι μια αντίληψη περιορισμού δικαιωμάτων και γενικευμένης επιτήρησης.

Ομως, ο τρόπος που κράτη αναλαμβάνουν να ασκήσουν κυριαρχική εξουσία, επιβάλλοντας αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική ζωή, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής λειτουργιών, της επίταξης εγκαταστάσεων και της διάθεσης πόρων, με κριτήριο το κοινωνικό συμφέρον και την υγεία του πληθυσμού, στη βάση επιστημονικά τεκμηριωμένων εισηγήσεων, αποτελεί αφορμή να στοχαστούμε και πέρα από τη σημερινή έκτακτη συνθήκη.

Για δεκαετίες κυριάρχησε μια αντίληψη αυτορρύθμισης της κοινωνικής ζωής κατά βάση με όρους δυναμικών της αγοράς. Μεγάλο μέρος της κρατικής ρύθμισης περιορίστηκε απλώς σε διαδικασίες πιστοποίησης εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών.

Ωστόσο, ζούμε μια στιγμή όπου διαπιστώνουμε τα όρια της αυτορρύθμισης (όπως φάνηκε και στην απόρριψη μιας στρατηγικής «ανοσίας αγέλης») και ανακαλύπτουμε τη σημασία της πολιτικής και κρατικής παρέμβασης με όρους κοινωνικού και όχι στενά οικονομικού οφέλους. Στον βαθμό που αντιμετωπίζουμε και άλλες σοβαρότατες «έκτακτες καταστάσεις», από την εξελισσόμενη κλιματική καταστροφή μέχρι την παρόξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, ας κρατήσουμε αυτή την ανάγκη αποφασιστικών πολιτικών παρεμβάσεων.