Επιβίωση ή αξιοπρέπεια;

Η συζήτηση που άνοιξε γύρω από το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης και τον υπολογισμό του ελάχιστου ύψους του ήρθε να υπενθυμίσει ένα υπαρκτό ζήτημα. Δεν αναφέρομαι στην κομματική αντιπαράθεση και στα τερτίπια της. Αναφέρομαι στην ουσία του πώς ορίζουμε σήμερα τις εγγυήσεις που οφείλει να προσφέρει το κράτος στην κοινωνία.

Παρότι το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης, που πλήρως θεσπίστηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση, φάνηκε να λειτουργεί ως μια αναγκαία παροχή έναντι της ακραίας φτώχειας, σε μια χώρα όπου για πολλές δεκαετίες η ανάπτυξη ενός πραγματικά κοινωνικού κράτους υποκαταστάθηκε από την αποταμίευση και τη διαγενεακή αλληλεγγύη, εντούτοις εντάσσεται σε μια αντίληψη περιορισμού της κοινωνικής προστασίας και συρρίκνωσης των προβλέψεων του όποιου κοινωνικού συμβολαίου.

Οι παραλλαγές του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, που δοκιμάζονται σε διάφορες χώρες, διατυπώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες σε αντικατάσταση άλλων πολιτικών δεσμεύσεων όπως ήταν η πλήρης απασχόληση, η μόνιμη και σταθερή εργασία, η αναδιανεμητική δικαιοσύνη και η προσπάθεια κάθε γενιά να ζει καλύτερα από τις προηγούμενες.

Ομως σταδιακά οι δεσμεύσεις αυτές δαιμονοποιήθηκαν, θεωρήθηκαν εμπόδια στην ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα, ερμηνεύτηκαν ως αιτία δημοσιονομικών και άλλων προβλημάτων και στοχοποιήθηκαν ως οι βασικοί αντίπαλοι της ανάπτυξης. Μαζί τους δαιμονοποιήθηκαν και μια σειρά από μηχανισμούς που τις εξασφάλιζαν, όπως ήταν οι συλλογικές συμβάσεις, οι διαρκείς αυξήσεις του κατώτατου μισθού, η προστασία από τις απολύσεις, τα αναδιανεμητικά ασφαλιστικά συστήματα και τα δημόσια συστήματα υγείας.

Ετσι οι διάφορες παραλλαγές των πολιτικών του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στην πραγματικότητα έρχονται να εκπροσωπήσουν όχι την επιστροφή του «κοινωνικού κράτους», ακόμα και εάν κάποιες φορές υπάρχει αυτή τη ρητορική, αλλά μάλλον το ακριβώς αντίθετο: τη μετάβαση από τις πολιτικές που έστω και λειψά προσπαθούσαν να υποσχεθούν την αξιοπρεπή διαβίωση και την αίσθηση διαρκούς κοινωνικής βελτίωσης στις πολιτικές που απλώς διαμορφώνουν ένα δίκτυ προστασίας έναντι της ακραίας φτώχειας και εγγυώνται την επιβίωση, καθιστώντας την αξιοπρέπεια ατομικό επίτευγμα και όχι συλλογικό δικαίωμα.