Το δίκαιον του επενδυτή

Αναρωτιέμαι εάν κάποια στιγμή θα ακουστεί και εν είδει συνθήματος σε διαδήλωση το «νόμος είναι το δίκιο του επενδυτή». Γιατί εάν παρακολουθήσει κανείς τη δημόσια συζήτηση αλλά και τη νομοθετική παραγωγή, θα διαπιστώσει την αναγόρευση των επιθυμιών των προς προσέλκυση επενδυτών σε απόλυτο γνώμονα νομοθέτησης. Το βασικό επιχείρημα πλέον για οποιαδήποτε αλλαγή ή μεταρρύθμιση έχει γίνει η προσέλκυση επενδύσεων.

Εχουμε ξεπεράσει το στάδιο των απλών κινήτρων, δηλαδή της προσφοράς άμεσων ή έμμεσων ενισχύσεων και πλησιάζουμε αυτό της ειδικής μεταχείρισης και της ειδικής νομοθέτησης. Παράλληλα, προσπερνούμε συνήθως την άλλη διάσταση της διαπραγμάτευσης για ευνοϊκή μεταχείριση, που είναι το τι προσφέρει η άλλη πλευρά πέραν του να αποκομίσει καλούς όρους για την επένδυσή της.

Δεν θέλω να υποτιμήσω τη σημασία των επενδύσεων στην οικονομική ανάπτυξη. Ομως, η αναγόρευσή τους σε απόλυτο παράγοντα δημοσίου συμφέροντος δεν είναι αυτονόητη.

Η διαμόρφωση της σύγχρονης έννοιας του δημόσιου συμφέροντος, με τρόπο που να περιλαμβάνει τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις της ευημερίας που εγγυάται το κράτος, ήρθε μέσα από τη διαπίστωση των ορίων της αγοράς και της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας.

Αυτό οδήγησε στην επιβολή κανόνων και στην αναγνώριση ορίων. Και η διαδικασία αυτή ήταν σχεδόν πάντα συγκρουσιακή, είτε μιλάμε για τον περιορισμό της παιδικής εργασίας στον 19ο αιώνα είτε για την επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας αργότερα, είτε τη μάχη για την κλιματική αλλαγή σήμερα.

Ας μη σπεύσουμε να θεωρήσουμε αυτονόητη την άρση εμποδίων και περιορισμών, στο όνομα της προσέλκυσης επενδύσεων, ιδίως όταν ελλοχεύει ο κίνδυνος να μη συζητήσουμε ποτέ ποιες επενδύσεις όντως θέλουμε και με ποιους όρους.

Είναι άλλο πράγμα ο περιορισμός της γραφειοκρατίας και άλλο το προκαταβολικό χαμήλωμα του πήχη ως προς τους περιβαλλοντικούς όρους, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ή τους όρους εργασίας και αμοιβής των απασχολουμένων. Σε τελική ανάλυση υποθέτω ότι κανείς δεν θέλει η χώρα να γίνει μια «ειδική οικονομική ζώνη» φτηνής εργασίας και οικολογικής καταστροφής.