Ουσιαστικά: τα είδη, τα γένη, ο αριθμός και οι ανωμαλίες στην κλίση τους (Μέρος Β’)

Όσον αφορά τα γένη των ουσιαστικών, αυτά είναι τρία: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο.

Τα ονόματα των ανθρώπων και των ζώων είναι συνήθως αρσενικά όταν σημαίνουν αρσενικά όντα και θηλυκά όταν σημαίνουν θηλυκά όντα: ο πατέρας – η μητέρα, ο γιος – η κόρη, ο κόκορας – η κότα.

Τα ονόματα των πραγμάτων είναι άλλα αρσενικού και άλλα θηλυκού γένους: ο έλικας, ο καπνός, η λάμπα, η θύρα.

Συχνά, όμως, ανήκουν σε ένα τρίτο γένος, το ουδέτερο: το μελάνι, το καλάθι, το νέκταρ.

Βεβαίως, στο ουδέτερο γένος υπάρχουν και έμψυχα: το παιδί, το κορίτσι, το ελάφι.

Τα περισσότερα ουσιαστικά έχουν έναν τύπο μόνο και ένα γένος, αλλά δεν είναι και λίγα εκείνα τα ουσιαστικά που έχουν δύο τύπους, έναν για το αρσενικό και έναν για το θηλυκό γένος: ο αδελφός – η αδελφή, ο βασιλιάς – η βασίλισσα, ο διευθυντής – η διευθύντρια, ο θείος – η θεία.

Τα περισσότερα ονόματα των ζώων έχουν μία μόνο λέξη για το αρσενικό και το θηλυκό: η αλεπού, η καμήλα, ο παπαγάλος, το ζαρκάδι, ο λαγός.

Τα ονόματα αυτά, που δηλώνουν ένα ζώο χωρίς να καθορίζουν το φύλο του, λέγονται επίκοινα.

Στα επίκοινα ονόματα, όταν είναι ανάγκη να οριστεί το φυσικό γένος, χρησιμοποιούμε το επίθετο αρσενικός ή θηλυκός: το θηλυκό ζαρκάδι, η αρσενική καμήλα, ο αρσενικός παπαγάλος.

Για ορισμένα ζώα ή υπάρχει άλλη λέξη για το αρσενικό και άλλη για το θηλυκό ή διακρίνεται το αρσενικό από το θηλυκό χάρη στη διαφορετική κατάληξη: άλογο – φοράδα, πετεινός – όρνιθα, γεράκι – γερακίνα, ελάφι – ελαφίνα, λύκος – λύκαινα, σκύλος – σκύλα, γάλος – γαλοπούλα, τράγος – γίδα, πρόβατο – προβατίνα, γάτα – γάτος.

Βεβαίως, σε μερικά ονόματα ζώων η μια λέξη απαντά πιο συχνά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τα δύο γένη: σκύλος, γάτα, άλογο, λύκος, γεράκι.

Ορισμένα ουσιαστικά συνηθίζονται με δύο γένη, που έχουν διαφορετική κατάληξη και, ενίοτε, διαφορετικό τονισμό: ο σκύλος – το σκυλί, ο τίγρης – η τίγρη, ο πεύκος – το πεύκο, ο πλάτανος – το πλατάνι, ο έλατος – το έλατο, ο κρίνος – το κρίνο.

Εξάλλου, πολλές λέξεις έχουν δύο γένη, αλλά όχι πάντα με την ίδια ακριβώς σημασία.

Παραδείγματος χάριν, η βροντή είναι ένα φυσικό φαινόμενο, ο εντονότατος θόρυβος που συνοδεύει τον κεραυνό, ενώ ο βρόντος είναι ο εν γένει δυνατός ήχος, ο έντονος κρότος, ο πάταγος.

Ανάλογες διαφορές στη σημασία τους παρουσιάζουν λέξεις όπως το τραπέζι – η τράπεζα, η κοπέλα – το κοπέλι, η μάντρα – το μαντρί, ο περίβολος – το περιβόλι, η ρετσίνα – το ρετσίνι, η σκάφη – το σκάφος κ.ά.

Ουσιαστικά: τα είδη, τα γένη, ο αριθμός και οι ανωμαλίες στην κλίση τους (Μέρος Α’)