Αναφορά στο χθες

Τώρα που μπήκαμε πάλι σε προεκλογική περίοδο προσπαθώ να αναλογιστώ τι έγινε στο παρελθόν με κυβερνητικές αποφάσεις που να αφορούν τον πολιτισμό. Οταν κάθε φορά περπατώ στους δρόμους της Αθήνας άλλη μια φορά διαπιστώνω το τι οφείλει ο πολιτισμός στους μεγάλους ευεργέτες και χορηγούς και πόση είναι η απουσία του κράτους. Τα τρία εξαίσια κτίρια Εθνική Βιβλιοθήκη, Πανεπιστήμιο, Ακαδημία και από κοντά το Οφθαλμιατρείο είναι δωρεές μεγάλων ευεργετών. Παραπάνω το Νομισματικό Μουσείο, το Μπενάκειο, η Μπενάκειος Βιβλιοθήκη, το Μαράσλειο, το Αρσάκειο, το Ζάππειο, το Αστεροσκοπείο, το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, ο Ευαγγελισμός, η Σαρόγλειος Στέγη όπου η Λέσχη των Αξιωματικών, το Καλλιμάρμαρο, χορηγία του Συγγρού, παλιότερα οι φυλακές Συγγρού, η Μαράσλειος Βιβλιοθήκη (σειρά σπάνιων και πολυέξοδων βιβλίων), ο Βοτανικός Κήπος, το Δημόσιο Ψυχιατρείο, το Ιστορικό Μουσείο, το Βυζαντινό Μουσείο, το Αρχαιολογικό οφείλουν την ύπαρξή τους σε δωρεές, κληροδοτήματα, χορηγίες.

Δεν θα εξαντλήσω το θέμα φτάνοντας στο σήμερα με τις Ωνάσειες και Νιάρχειες και Λάτσειες και Βαρδινογιάννειες μεγάλες πολιτισμικές προσφορές.

Το κράτος σπάνια συνέδραμε σε τέτοια κολοσσιαία προσφορά. Ο Γεώργιος Παπανδρέου βέβαια επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου ίδρυσε το Εθνικό Θέατρο και γέμισε την Ελλάδα με τα γνωστά πέτρινα σχολικά κτίρια.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, πάλι, δημιούργησε το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών που μας χάρισε εκατοντάδες υψηλών προδιαγραφών επιστήμονες.

Επιλεκτικά αναφέρω τη Μελίνα που δημιούργησε τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Την Μπενάκη που μας χάρισε τον νόμο της πνευματικής ιδιοκτησίας, τον Μπένο που δημιούργησε το θεσμό των τιμητικών συντάξεων σε συγγραφείς, ηθοποιούς, εικαστικούς, μουσικούς και καραγκιοζοπαίχτες. Αλλά σήμερα θέλω να μείνω στην προσφορά στον πολιτισμό με τους θεσμούς που καθιέρωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, πιθανόν διότι οι περισσότεροι το αγνοούν, αγνοούν τον εμπνευστή και δημιουργό τους.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μαζί με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο δημιούργησαν το Φεστιβάλ Επιδαύρου και Αθηνών, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, την Εθνική Πινακοθήκη, τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, τα Κρατικά Θεατρικά Βραβεία, το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης (πρώτος πρόεδρος ο Μάνος Χατζιδάκις), το Φεστιβάλ Τραγουδιού Αθήνας (πρώτοι τιμηθέντες, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Πλέσσας, Μεντής), το Ιδρυμα Ερευνών, την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, τη Δεύτερη Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (εκεί πρωτοπαίχτηκε έργο του Καμπανέλλη: «Η έβδομη ημέρα της Δημιουργίας»), το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, την πρώτη μεταπολεμική πανελλήνια έκθεση εικαστικών τεχνών (ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής) στο Ζάππειο με χιλιάδες έργα, τον Δημόκριτο, επί υπουργίας Ανδριανόπουλου τα ημικρατικά θέατρα (δέκα τον αριθμό) που εξελίχτηκαν επί Μελίνας Μερκούρη σε ΔΗΠΕΘΕ. Ο Καραμανλής κατήργησε τον Φόρο Δημοσίων Θεαμάτων για να βοηθήσει την προσέλευση του μεγάλου κοινού στα θέατρα και στα σινεμά και στα μουσεία.

Είναι σήμερα γνωστό στους πάντες πως χωρίς τη συμβολή του και την αφειδώλευτη χρηματοδότηση ο αείμνηστος Ανδρόνικος δεν θα είχε ανακαλύψει τους Μακεδονικούς Τάφους ούτε ο μακαρίτης Μαρινάτος δεν θα είχε ανασκάψει τη Σαντορίνη και ο μεγαλοφυής Ορλάνδος δεν θα είχε ανακαινίσει τα βυζαντινά μνημεία στην Αρτα, στην Πάρο, στον ναό της Γεννήσεως στη Ναζαρέτ και δεν θα είχε αποτυπώσει εξαίσια τον ναό του Σουνίου και του Παρθενώνα. Είχε εμπνεύσει ιδιοφυείς αρχιτέκτονες όπως ο Δοξιάδης και ο Κανδύλης να αναπλάσουν την Αθήνα και εμποδίστηκε από την αιώνια στείρα μικροπολιτική.

Προερχόμενος από αριστερή οικογένεια, παιδί του Εμφυλίου, δεν ήμουν ψηφοφόρος του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αλλά η εντιμότητα με υποχρεώνει να αναφερθώ στο έργο του για τον πολιτισμό που σε εποχές μίζερες και στείρες με αναγκάζουν να μιλήσω για τον άνθρωπο που διόριζε τον Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα και είχε επικεφαλής στη Ραδιοφωνία τον Αλέξη Σολομό, τον Νίκο Γκάτσο, τον Ανδρέα Καραντώνη και τον μεγάλο μαέστρο Ανδρέα Παρίδη, δίπλα στον φιλόσοφο Ντίμη Αποστολόπουλο. Ηταν τότε που μεταδίδονταν απευθείας από την Επίδαυρο η Εκάβη της Παξινού και η Λυσιστράτη της Αρώνη!