Είναι «εφαρμόσιμο» ή όχι το σχέδιο για τον Ποινικό Κώδικα;

Ο Υπουργός της Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου έχει μειώσει δραστικά και ακατανόητα το χρόνο της Δημόσιας διαβούλευσης. Ωστόσο στο σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα υπάρχουν και θετικά, αλλά και εντελώς «προβληματικά ή αρνητικά σημεία» τα οποία είναι απαραίτητο να συζητηθούν με άνεση χρόνου .

ΤΟ ΘΕΤΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ

Ποιο είναι το  θετικό μέγεθος; «Ο εξορθολογισμός των ποινών». Τι σημαίνει αυτό; Είναι γνωστό , ότι στην Ελλάδα ένας κατηγορούμενος μπορεί να μπει στη φυλακή μόνο αν του έχει επιβληθεί μια κακουργηματική ποινή, αφού όλες οι πλημμεληματικές ποινές – μέχρι 5 χρόνια- μπορούν να μετατραπούν σε χρήμα!

Ωστόσο ο Νομοθέτης έχοντας υπόψη του αυτό το δεδομένο  μετατρέπει όλα σχεδόν τα εγκλήματα σε κακουργήματα! Ποιο είναι το τελικό δραματικό αποτέλεσμα; Ο υπερπληθυσμός των φυλακών (και οι άθλιες συνθήκες οι οποίες επικρατούν μέσα σε αυτές ένεκα των οποίων καταδικαζόμαστε συστηματικά ως χώρα από το Ευρωπαικό Δικαστήριο).

Και υπό αυτές τις περιστάσεις οι εκάστοτε κυβερνήσεις  (ασκώντας μια ολέθρια αντεγκληματική πολιτική) διατάσσουν τις περίφημες «αποφυλακίσεις» απεχθών εγκληματιών, σύμφωνα με τις οποίες ένας δράστης ο οποίος έχει καταδικαστεί σε 17 χρόνια κάθειρξη  μπορεί να βγει από τη φυλακή, έχοντας απλώς εκτίσει τα πεντέμισι χρόνια ( ν. 4489/2017)!

Αυτό έπρεπε να αλλάξει και ορθά το νέο Σχέδιο προτείνει καταρχήν τον εξορθολογισμό των ποινών.

ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ

Ποιο είναι το αρνητικό μέγεθος ; Η παραπάνω φιλοσοφία του εξορθολογισμού δεν «διαθέτει εξαιρέσεις» και οδηγεί σε μια γενικευμένη και ισοπεδωτική μείωση των ποινών (με εντελώς άδικα αποτελέσματα σε κάποιες περιπτώσεις)

Και παραγνωρίζοντας το εξής πράγμα: Δηλαδή ότι το Ποινικό Δίκαιο δεν είναι αφηρημένα μαθηματικά και ότι αν δεν υπάρχει αποδοχή του νέου συστήματος από την κοινωνία, τότε ίσως να οδηγηθούμε στο μέλλον σε πιο ανυπόφορες καταστάσεις! Δηλαδή σε ανασφάλεια ή σε καταστάσεις όπου οι πολίτες θα «πάρουν τον νόμο στα χέρια τους»!

ΚΛΟΠΗ

Γιατί; Γιατί κατά περίεργο τρόπο με το νέο σχέδιο λ.χ. η αστυνομία δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει αυτεπάγγελτα  ακόμη και σε μια κλοπή η οποία διενεργείται  σε ένα σπίτι, εάν δεν έχει υποβληθεί προηγουμένως η καταγγελία του θύματος της κλοπής.

Κατά συνέπεια και οι γείτονες ( οι οποίοι αντιλαμβάνονται το παραπάνω έγκλημα) είναι αναγκαίο να παρακολουθούν «αδρανείς» (εάν ενδεχόμενα ο ιδιοκτήτης του σπιτιού στο οποίο γίνεται η κλοπή απουσιάζει)!

Η ρύθμιση τούτη μειώνει την κοινωνική απαξία της κλοπής και είναι εξωφρενικά ασύμβατη με τις επικρατούσες πολιτισμικές αντιλήψεις στις Δυτικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.

Και θα αναφέρω –ενδεικτικά- και ορισμένες ακόμη ρυθμίσεις του νέου Σχεδίου οι οποίες  κινούνται σε «λάθος κατεύθυνση»:

1 «ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΟ ΜΑΤΙ-100 ΝΕΚΡΟΙ»

Με το προτεινόμενο σχέδιο σε τέτοιες υποθέσεις με πολλούς θανάτους από αμελή συμπεριφορά κρατικών αξιωματούχων , θα επιβάλλεται μια συνολική ποινή πέντε (5) ετών εκ των οποίων θα εκτίονται πραγματικά μόνο οι έξι μήνες  («κατ’ ιδέα συρροή»)! Για  τα υπόλοιπα χρόνια θα μπορεί ο καταδικασθείς να ζητάει την παροχή κοινωφελούς εργασίας σε ένα δήμο!  Είναι δίκαιο αυτό; Προφανώς όχι σε σχέση με την βαθύτατη απαξία της πράξης  (100 θάνατοι).

2. «ΚΑΤ’ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ»

Με το προτεινόμενο σχέδιο δεν έχει καμία επίπτωση εάν κάποιος έχει διαμορφώσει μια εγκληματική υποδομή και κάνει λ.χ. κλοπές κατ’ επάγγελμα. Όλες αυτές οι εγκληματικές συμπεριφορές είναι  απλά πλημμελήματα ! Είναι δίκαιο αυτό; Προφανώς όχι γιατί παραγνωρίζεται η απαξία της εγκληματικής υποδομής.

3 «ΑΡΧΗΓΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ» (Δίκη της Χρυσής Αυγής)

Με το προτεινόμενο σχέδιο προτείνεται η μείωση της αυξημένης ποινής του «αρχηγού» μιας εγκληματικής οργάνωσης!

Είναι δίκαιο αυτό; Προφανώς όχι , γιατί όπως λέει και αντίστοιχος νόμος του Καναδά, ο αρχηγός είναι ο ιθύνων νους  («directing mind»)   της αντίστοιχης οργάνωσης και  δεν ασκεί απλώς το management , αλλά ορίζει και τη συνολική ταυτότητά της !

4 ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ

Τέλος υπάρχει και ένα έντονο πρόβλημα «εφαρμοσιμότητας», αφού η παροχή κοινωφελούς εργασίας, σύμφωνα με το ανωτέρω σχέδιο, είναι πλέον κύρια ποινή και κανείς δεν γνωρίζει εάν οι Δήμοι λ.χ. έχουν τις υποδομές για να υποδεχθούν πολλούς καταδικασμένους !

Το συμπέρασμα; Κατά τη γνώμη μου , έτσι όπως είναι σήμερα το προταθέν σχέδιο για τον Ποινικό Κώδικα , δεν  είναι «άμεσα εφαρμόσιμο» !

O Γρηγόρης Καλφέλης είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ (kalfelis@law.auth.gr)