Μουσείου Μπενάκη Eγκώμιον

Η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας οδηγεί από την Πλατεία Συντάγματος στον κατασκευασμένο από γυαλί «Δρομέα» του Κώστα Βαρώτσου στο Χίλτον. Πρόκειται για έναν φαρδύ δρόμο, όπου τα δέντρα σχηματίζουν σειρές και γενικά, η κυκλοφορία κινείται ακατάπαυστα. Η συνοικία έχει κάτι από το Βόρειο και κάτι από το Νότιο Κένσινγκτον του Λονδίνου. Εδώ βρίσκονται τα νεοκλασικά κτίρια του Υπουργείου Εξωτερικών και των πρεσβειών της Αιγύπτου, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Εδώ βρίσκεται κι η Κατοικία μου, δίπλα στη Βρετανική Πρεσβεία.

Είναι κομψός τόπος.

Αλλά είναι και θησαυρός γνώσης. Εδώ μπορείς να χάνεις εποικοδομητικά πολλές ώρες στις μόνιμες συλλογές του Πολεμικού Μουσείου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ή στις προσωρινές εκθέσεις στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη. Όλα αποτελούν πόλο έλξης οποιανδήποτε εποχή βρίσκεσαι εδώ στην Αθήνα.

Κατά την άποψή μου, ωστόσο, το πιο σπουδαίο ίδρυμα από όσα βρίσκονται σε αυτή την λεωφόρο, είναι το Μουσείο Μπενάκη, βασίλισσα των νεοκλασσικών αρχοντικών και απαράμιλλη κοσμηματοθήκη.

Ιδρύθηκε αυτό το Μουσείο το 1930 από τον Αντώνη Μπενάκη, Έλληνα αλεξανδρινής καταγωγής, ο οποίος ήταν παθιασμένος συλλέκτης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Προς το τέλος της ζωής του, δώρισε την οικογενειακή του κατοικία για την ίδρυση του μουσείου, η οποία κατέχει ακόμα τον πυρήνα της συλλογής Μπενάκη.

Και τι μεγαλειώδης συλλογή που είναι! Η μόνιμη έκθεση δείχνει, μέσω των αντικειμένων της, το διαχρονικό πέρασμα του ελληνικού κόσμου από την Εποχή του Χαλκού στην κλασσική εποχή, την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τη βυζαντινή και μεσαιωνική περίοδο, και τους αιώνες της Τουρκοκρατίας από την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, έως τον αγώνα της ανεξαρτησίας. Το μουσείο έχει εξαιρετικά κεραμικά, κοσμήματα, εικόνες, ενδυμασίες, πίνακες και πορτραίτα. Κατά τη γνώμη μου αποτελεί την πιο σπουδαία μεμονωμένη εισαγωγή στην υπέροχη ελληνική ιστορία οπουδήποτε στον κόσμο.

Αλλά το Μπενάκη δεν επαναπαύεται στις δάφνες του αρχικού κληροδοτήματος. Από το 1973 μέχρι νωρίτερα φέτος, επικεφαλής του ήταν ο θρυλικός διευθυντής, δρ. Άγγελος Δεληβοριάς, του οποίου το όραμα και η αποφασιστικότητα έχουν μεταμορφώσει το αρχικό κληροδότημα του Αντώνη Μπενάκη σε ένα από τα πιο συναρπαστικά πολιτιστικά συγκροτήματα της Ελλάδας.

Πέραν από την αρχική συλλογή που στεγάζεται στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, το Μπενάκη περιλαμβάνει πλέον ένα παράρτημα για σύγχρονες εκθέσεις στην Πειραιώς, μια συλλογή Ισλαμικών Τεχνών στον Κεραμεικό, σημαντικά λογοτεχνικά αρχεία που κατέχει η οικία Δέλτα στην Κηφισιά, το ατελιέ του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα στην οδό Κριεζώτου και, στην ίδια οικία, μια αφάνταστα πλούσια έκθεση που εμπνέει και προβάλλει την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργικότητα της Ελλάδος από το τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι το πραξικόπημα των συνταγματαρχών το 1967.

Το Μουσείο Μπενάκη σφύζει από ενέργεια και ιδέες. Μόνο φέτος, το Μουσείο γιόρτασε τo τέλος της επετείου 400 χρόνων του Γκρέκο, φιλοξένησε μια αξιοθαύμαστη έκθεση του βρετανού γλύπτη Τόνι Κραγκ, απέτισε φόρο τιμής στον σπουδαίο βυζαντινολόγο Φώτη Κόντογλου, και τώρα έχει μια αποκαλυπτική έκθεση, ‘Τ(ρ)όποι λατρείας’, του Τάσου Βρεττού, ο οποίος περνάει αυτά τα τελευταία τρία χρόνια εξερευνώντας τα θρησκευτικά βιώματα των κοινοτήτων μεταναστών στην Αθήνα.

Και τα τελευταία χρόνια , το Μπενάκη κατέχει κι ένα από τα πιο σημαντικά τεκμήρια της μακρόχρονης και βαθύτατης σχέσης της πατρίδας μου με την Ελλάδα. Το 1996, ο σπουδαίος ήρωας, συγγραφέας και φιλέλληνας, ο σερ Πάτρικ Λη Φέρμορ, μαζί με τη σύζυγό του, κληροδότησε το σπίτι τους , που βρίσκεται κοντά στην Καρδαμύλη της Μάνης, στο Μουσείο Μπενάκη, με σκοπό να περάσει στο μουσείο μετά τον θάνατό τους. Η Τζόαν έσβησε το 2003 και αφού απεβίωσε ο σερ Πάτρικ το 2011, το Μπενάκη κληρονόμησε το σπίτι και, έκτοτε , ασχολείται με την μεταμόρφωση του κληροδοτήματος του σερ Πάτρικ σε μια ζωντανή κληρονομιά.

Το σπίτι το ίδιο είναι καταπληκτικό: βέβαια, πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα σπίτια της Ελλάδας. Προσκεκλημένος του Μουσείου, είχα κι εγώ την χαρά να το επισκεφτώ αρχές Ιουνίου και κατέγραψα τις εντυπώσεις μου στο μπλογκ μου στις 5 Ιουνίου. Η αναζήτηση οικονομικών πόρων συνεχίζεται και το Μπενάκη προετοιμάζει έναν τόμο για τον σερ Πάτρικ για έκδοση του χρόνου. Περισσότερες πληροφορίες για την φροντίδα του σπιτιού από το μουσείο και την δυνατότητα επισκέψεων μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.benaki.gr/index.asp?id=40210&lang=gr .

Λένε συχνά ότι λείπουν στην Ελλάδα ισχυρά, ανεξάρτητα ιδρύματα. Το Μουσείο Μπενάκη ίσως να είναι εξαίρεση στον κανόνα, αλλά, αν είναι έτσι, πρόκειται για μια εξαίρετη εξαίρεση, γιατί στέκεται στην κορυφή του ελληνικού πολιτισμού. Το λατρεύω. Το συστήνω σε όλες και όλους.

Τζων Κίττμερ
13 Δεκεμβρίου 2015

Τζων Κίττμερ