Το πέρασμα των εποχών

Στην πάνω ταράτσα του κήπου τα τελευταία φύλλα θα πέσουν σε λίγες μέρες από τον πλάτανο. Η γύμνια του αποτελεί το πρώτο αναπόφευκτο σήμαδι του χειμώνα. Από δω και πέρα θα θρηνώ για το πέρασμα των εποχών. Μου αρέσει πάντα το φθινόπωρο. Στην Αγγλία συνδέεται με το γίνωμα των φρούτων στα περιβόλια: μήλων, δαμάσκηνων και αχλαδιών. Αλλά συχνά η ομίχλη και η πάχνη φθάνουν πρόωρα και ξαφνικά, από αρχές Σεπέμβρη. Όπως έγραψε ο Κητς, πρόκειται για την ‘εποχή της ομίχλης και της ήπιας καρποφορίας’ (‘season of mists and mellow fruitfulness’). Κι αυτός ο συνδυασμός αντιφατικών χαρακτηριστικών δίνει στο αγγλικό φθινόπωρο την περίφημη, αμφιλεγόμενή του ιδιότητα: ο αγέρας μυρίζει γλυκός, με την οσμή σαπίλας, αλλά και τσουχτερός, με την πρώτη εμφάνιση κρύου.

Φέτος στην Αθήνα, αντιθέτως, το φθινόπωρο έφτασε αργά. Το καλοκαίρι έσβησε σιγά-σιγά, με τα χρώματα και τις θερμοκρασίες να αλλάζουν σχεδόν αόρατα, ανεπαίσθητα. Αυτή η σαγηνευτική, βαθμιαία μεταμόρφωση με ενέπνευσε να ζητήσω από τους Έλληνες συναδέλφους μου δείγματα των πιο αγαπημένων τους ποιημάτων για το φθινόπωρο.

Μου άρεσαν πολύ δυο προτάσεις από τον Χρήστο Ψάλτη, σύμβουλο πολιτικών θεμάτων: δηλ. ‘Αφθαρσία’ του Κλείτου Κύρου (‘Μικροί κατάσκοποι ενεδρεύουν / Μες στο λαμπρό φθινόπωρο / Νοσταλγοί καλοκαιριών’) και ‘Εσπέρα’ του Καρυωτάκη (‘Έτσι προχθές ήταν γλυκιά η εσπέρα’). Αλλά θα ήθελα να παραπέμψω κι εγώ σε δυο ποιήματα του Ρίτσου, τα οποία εκφράζουν κάτι τον μελαγχολικό αντίκτυπο της εποχιακής μετατροπής στην ανθρωπότητα: ‘Στον φθινοπωρινό κήπο’ και ‘Ώρες βροχής’. Κι επιπλέον επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι εντυπωσιάστηκα τις προάλλες από την ποιητική συλλογή, Πρόσωπο με τη γη, που εξέδωσε προπέρυσι ο Θανάσης Χατζόπουλος. Θα παραθέσω εδώ τρεις γραμμές του ωραίου του ποιήματος ‘Ύλη Νοεμβρίου’:

Σάπια σταφύλια μισοπατημένα μεθούν το χώμα
Κι οι χτυπημένες απ’το ανεμόβροχο ελιές το λιπαίνουν
Ξυπνάει η μνήμη σε μυρωδιά σαπίλας ακαθόριστη

***********

Αυτή την εβδομάδα δυο γεγονότα μου υπενθύμισαν τη σπουδαιότητα για τις διεθνείς σχέσεις των αποτελεσματικών κι εξωστρεφών εθνικών θεσμών.

Την Τετάρτη, ο πρόεδρος και γενικός διευθυντής του London School of Economics and Political Science (LSE), καθηγητής Κρέιγκ Καλχούν, έκανε μια σημαντική και πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη «Κοινωνικά κινήματα, κοινωνική αλλαγή και δημοκρατία» στο Μέγαρο Μουσικής. Αυτή η διάλεξη αποτέλεσε την εναρκτήρια εκδήλωση μιας νέας συνεργασίας ανάμεσα στο LSE και το Μέγαρο Μουσικής. Το 2014-15, το Μέγαρο θα φιλοξενήσει ένα πρόγραμμα διαλέξεων από τους καθηγητές του LSE, με γενικό τίτλο «Νέες σκέψεις για έναν κόσμο που αλλάζει». Η είσοδος σε αυτές τις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη.

Για τους Βρετανούς, το LSE, το οποίο ιδρύθηκε το 1895, είναι από τα πιο σπουδαία πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, με μεγάλη επιρροή παγκοσμίως. Η Σχολή έχει εξαιρετική φήμη σε όλους τους κλάδους των κοινωνικών επιστημών. 16 Νομπελίστες ήταν απόφοιτοι ή μέλη του προσωπικού της. Αλλά θα έλεγα ότι το LSE είναι σχεδόν εξίσου σημαντικό για τους Έλληνες. Για δυο λόγους. Πρώτο, διότι τόσοι πολλοί Έλληνες – υπουργοί, επιχειρηματίες, ανώτατοι υπάλληλοι, καθηγητές – σπούδασαν εκεί. Δεύτερο, εξαιτίας του Ελληνικού Παρατηρητηρίου, το οποίο εγκαταστάθηκε στο LSE το 1996 και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα έρευνας των κοινωνικών επιστημών για την Ελλάδα έξω από την Ελλάδα.

Η επόμενη διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής θα λάβει χώρα στις 22 Ιανουαρίου: Anne Phillips, «The politics of the Human: Promises and Dangers». Ολόκληρο το πρόγραμμα είναι διαθέσιμο στο: https://www.tovima.gr/files/1/2014/09/Parousiasi%20programmatos%20MPLUS.pdf.

Την Παρασκευή, συναντήθηκα με μια ομάδα καθηγητών από την Βρετανική Ακαδημία, η οποία διεξάγει τώρα την πενταετή επιθεώρηση της British School at Athens (Βρετανικής Σχολής Αθηνών, BSA). Η Σχολή, που η έδρα της βρίσκεται στην οδό Σουηδίας, προωθεί από το 1886 κάθε είδους έρευνα για την Ελλάδα, από την ιστορία, τις καλές τέχνες και την λογοτεχνία ως τις πιο πρόσφατες και επίκαιρες αρχαιολογικές επιστήμες. Το επιστημονικό έργο του περίφημου Εργαστηρίου Φιτς (Fitch Laboratory) είναι πασίγνωστο, σε κάθε περιοχή της Μεσογείου. Η Σχολή έχει ένα μόνιμο πρόγραμμα σεμιναρίων, διαλέξεων και συνεδρίων, και υποστηρίζει τις δράσεις ερευνητών από τη Βρετανία, την Ελλάδα και αλλού. Ήμουνα περήφανος που είχα την ευκαιρία να συζητήσω για τα επιτεύγματα της Σχολής και τη σημαντική της συνεισφορά στην πνευματική ζωή εδώ στην Ελλάδα.

Εμείς οι διπλωμάτες μιλάμε συνέχεια τώρα για την αντίληψη της «ήπιας δύναμης» (soft power) και την ανάγκη να προωθήσουμε τις αξίες μας με πνευματικούς, καλλιτεχνικούς και πολιτιστικούς τρόπους. Δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερους φορείς για αυτό από το LSE και την BSA: δυο ανεξάρτητους θεσμούς που ενισχύουν καθημερινά τις ελληνοβρετανικές σχέσεις. Είμαστε ευτυχείς που υπάρχουν.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες:

• για το Ελληνικό Παρατηρητήριο στο: http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/home.aspx,
• για το LSE στο http://www.lse.ac.uk/home.aspx και
• για την Βρετανική Σχολή Αθηνών στο: http://www.bsa.ac.uk

Τζων Κίττμερ

11 Δεκεμβρίου 2014

Τζων Κίττμερ