Η φωτογραφική μηχανή που απαθανάτισε τον 20ο αιώνα

Απαθανάτισε τον Τσε Γκεβάρα και τη φρίκη του πόλεμου του Βιετνάμ, «έπιασε» απλούς ανθρώπους να φιλιούνται στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη, αλλά και διάσημους όπως ο Τζέιμς Ντιν να βολτάρει αμέριμνος σε ένα αστικό τοπίο και «συνέλαβε» σημαντικά γεγονότα, όπως την πτώση του Βερολίνου το 1945 και τον θάνατο ενός στρατιώτη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Καμία άλλη φωτογραφική μηχανή -πέραν της θρυλικής Leica- δεν ήταν μπροστά σε τόσα κοσμοϊστορικά γεγονότα, «συλλαμβάνοντας» τα με το φακό της εις το διηνεκές. Καθόλου άσχημα, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως όλα ξεκίνησαν… σεμνά και ταπεινά πριν ακριβώς έναν αιώνα από ένα μικρό εργοστάσιο οπτικών ειδών στο Βέτσλαρ της Γερμανίας.

Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 1914, τότε που ο Οσκαρ Μπάρνακ, διευθυντής ερευνών στο εργοστάσιο οπτικών ειδών Leitz Werke Wetzlar του Ερνστ Λάιτς, αποφάσισε να δημιουργήσει την πιο επαναστατική ως τότε φωτογραφική μηχανή. Ο 35χρονος μηχανολόγος –μηχανικός, που είχε ως χόμπι του την ερασιτεχνική φωτογραφία, πειραματιζόταν με διάφορες κάμερες, μέχρι που στα τέλη του 1914 δημιούργησε την πρώτη μηχανή με φιλμ 35 mm, τη Ur-Leica (και μετά σκέτο Leica), όνομα που προέρχεται από τις πρώτες συλλαβές των λέξεων Leitz και Camera –δηλαδή, τα πρώτα γράμματα από το επίθετο του εργοδότη του και από τη λέξη κάμερα.

Ουσιαστικά με την εφεύρεσή του ο Μπάρνακ «επέβαλε» το νέο φορμάτ των 35 χιλιοστών, που έκτοτε καθιερώθηκε σε όλες τις μελλοντικές φωτογραφικές μηχανές με φιλμ. Μια φυσική καταστροφή ήταν το πρώτο του «θέμα». Ο Μπάρνακ τράβηξε με τη Leica την πρώτη σειρά φωτογραφιών του στις καταστροφικές πλημμύρες του 1920 στο Βέτσλαρ, τη μικρή πόλη κοντά στην Εσση της Γερμανίας, ενώ ο ίδιος ο Λάιτς με μια δεύτερη μηχανή φωτογραφίζει σε ένα ταξίδι του στην Αμερική. Ωστόσο η έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ανατρέπει τα σχέδια των δύο αντρών για την κατασκευή νέων φωτογραφικών μηχανών και η πατέντα του Μπάρνακ μπαίνει στο συρτάρι περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να κάνει πάλι την εμφάνισή της.

Αυτό συμβαίνει το 1925, οπότε και παρουσιάζεται στο κοινό της έκθεσης της Λειψίας η νέα Leica, αφού προηγουμένως έχουν κατασκευαστεί γύρω στα 30 δοκιμαστικά μοντέλα. Η νέα κάμερα προκαλεί μεγάλη αίσθηση, γίνεται το επίκεντρο του ενδιαφέροντος και γρήγορα κερδίζει την προτίμηση των φωτογράφων, ειδικά σε ένα επάγγελμα όπως αυτό του πολεμικού ανταποκριτή που μόλις πρόσφατα έχει «γεννηθεί».

Ο διάσημος φωτογράφος Ρόμπερτ Κάπα καταφέρνει να απαθανατίσει τον Λέον Τρότσκι το 1932 σε μια ομιλία του και κατόπιν θα βγάλει με Leica τις πιο διάσημες φωτογραφίες από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936-39), αυτή του Πεσόντα Στρατιώτη Φεντερίκο Μπορέλ Γκαρσία. Ο ζωγράφος και φωτογράφος Αλεξάντερ Ροντσένκο θα την κάνει κατόπιν γνωστή σε όλη τη Σοβιετική Ένωση, ενώ ο φωτογράφος Εντι Ανταμς –που απαθανάτισε τη διάσημη φωτογραφία που δείχνει τον αρχηγό της Αστυνομίας του νοτίου Βιετνάμ να πυροβολεί από απόσταση αναπνοής στο κεφάλι έναν Βιετκόνγκ- θα πει πως «οι φωτογραφίες είναι το πιο ισχυρά όπλα στον κόσμο».

«Μπορεί να είναι ένα μεγάλο παθιασμένο φιλί, μπορεί επίσης να είναι η εκπυρσοκρότηση ενός ρεβόλβερ, μπορεί να είναι ο καναπές του ψυχαναλυτή. Μπορείς να κάνεις τόσα πράγματα με μια Leica» είχε πει για τη μικρή, λιτή και εύχρηστη κάμερα ο φωτογράφος Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν επιβεβαιώνοντας τον μύθο γύρω από την πιο διάσημη κάμερα όλων των εποχών.

«Καμία άλλη μάρκα δεν επηρέασε και δεν βοήθησε τη διαμόρφωση της φωτογραφίας τα τελευταία 100 χρόνια όσο η Leica προμηθεύοντας τους φωτογράφους με τα καλύτερα εργαλεία και με εξαιρετικούς φακούς να τα συνοδεύουν. Για αυτόν τον λόγο είναι λογικό να γιορτάζουμε τα 100 μας χρόνια με πολλούς διάσημους φωτογράφους από όλον τον πλανήτη ρίχνοντας φως στο έργο τους» λέει ο Αντρέας Κάουφμαν, σημερινός πρόεδρος της εταιρείας Leica.

Οσο για το τι ακριβώς είναι αυτό που καθιστά έναν φωτογράφο τόσο καλό στη δουλειά του; Ασφαλώς το ταλέντο και η πολύωρη ενασχόληση με το αντικείμενο –αλλά, σίγουρα και ο παράγων «τύχη», όπως στην περίπτωση της «πιο διάσημης φωτογραφίας στον κόσμο και σύμβολο του 20ού αιώνα», του προσώπου του Τσε Γκεβάρα που τράβηξε ο Αλμπέρτο Κόρντα στις 5 Μαρτίου του 1960 στην Αβάνα. «Αυτή η φωτογραφία δεν είναι ένα προϊόν γνώσης ή τεχνικής, ήταν πραγματική σύμπτωση, καθαρή τύχη», είχε πει μετά ο Κουβανός φωτογράφος.

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Τσάβαλος

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ