Νέα ανάλυση προκαλεί τριγμούς στα γεωλογικά θεμέλια της Χαβάης

Το νησιωτικό σύμπλεγμα της Χαβάης δημιουργήθηκε από μια στήλη μάγματος που διαπερνά τον φλοιό και σχηματίζει θαλάσσια όρη, που τελικά γίνονται νησιά, διδάσκονται σήμερα οι φοιτητές Γεωλογίας. Όμως η υπέρθερμη αυτή στήλη είναι άφαντη σε μια νέα ανάλυση σεισμικών δεδομένων -φαίνεται ότι τα υδραυλικά των ηφαιστειογενών νησιών είναι πιο περίπλοκα από ό,τι νομίζαμε.

Η προέλευση της Χαβάης προβλημάτιζε για δεκαετίες τους γεωλόγους, δεδομένου ότι το σύμπλεγμα βρίσκεται στη μέση μιας τεκτονικής πλάκας και όχι στα άκρα της, όπου εμφανίζονται συνήθως νέα όρη και ηφαίστεια.

Μια πιθανή εξήγηση ήρθε το 1971, όταν ο Αμερικανός γεωφυσικός Τζέισον Μόργκαν πρότεινε τη θεωρία της στήλης μάγματος. Στο μοντέλο αυτό, οι τεκτονικές πλάκες επιπλέουν πάνω από στατικές, ανοδικές στήλες ρευστού μάγματος, το οποίο αναβλύζει από βάθος μέχρι και 2.900 χιλιομέτρων, εκεί που ο μανδύας συναντά τον φλοιό. Η άνοδος του μάγματος ανασηκώνει το φλοιό και δημιουργεί υποθαλάσσια ηφαίστεια που τελικά ανεβαίνουν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και μετατρέπονται σε νησιά.

Η υποθετική στήλη κάτω από τη Χαβάη παραμένει διαρκώς στην ίδια θέση, ενώ ο φλοιός γλιστρά από πάνω της. Ως αποτέλεσμα, η στήλη σχηματίζει μια σειρά νησιών στο σύμπλεγμα της Χαβάης στην κατεύθυνση που κινείται η τεκτονική πλάκα (ένθετη αριστερά).

Το μοντέλο του Μόργκαν δεν αφορά βέβαια μόνο τη Χαβάη -η θεωρία περιγράφει τη συμπεριφορά του μανδύα, με μερικές δεκάδες στήλες μάγματος να καλύπτουν όλη την επιφάνειά του.

Τώρα, όμως, μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Science θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό τον μηχανισμό. Η ομάδα του Κιν Κάο στο MIT προσπάθησε να εντοπίσει τη στήλη αναλύοντας μετρήσεις από σεισμογράφους σε όλο τον Ειρηνικό. Η πορεία και η ταχύτητα κίνησης των κυμάτων μέσα από τον μανδύα αλλάζει λόγω μεταβολών στην πυκνότητα, τη θερμοκρασία και τη χημική σύσταση κάθε επιμέρους στρώματος.

Η ανάλυση δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας μεμονωμένης στήλης μάγματος. Υποδεικνύει όμως την ύπαρξη ενός γιγάντιου θαλάμου μάγματος περίπου 1.000 χιλιόμετρα δυτικά της Χαβάης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, το πιθανότερο είναι ότι ρευστό μάγμα ανεβαίνει από τα βαθύτερα στρώματα του μανδύα και παγιδεύεται στο κάτω από ανώτερο τμήμα του. Από εκεί, μπορεί να διαρρέει προς τα πάνω, μέχρι τη Χαβάη, περνώντας από ένα περίπλοκο δίκτυο καναλιών.

Όπως σχολιάζει ο δικτυακός τόπος του Science, η νέα μελέτη έγινε δεκτή με επιφύλαξη από ορισμένους γεωλόγους, οι οποίοι εκφράζουν ενστάσεις για τη μέθοδο ανάλυσης των σεισμικών δεδομένων.

Το πιθανότερο είναι ότι θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να μάθουμε με βεβαιότητα τι κρύβεται κάτω από το παραδεισένιο σύμπλεγμα της Χαβάης.

Οι ερευνητές του ΜΙΤ, πάντως, εμφανίζονται βέβαιοι ότι η περιβόητη στήλη μάγματος απλά δεν υπάρχει: «Τα αποτελέσματά μας δίνουν μια νέα εικόνα για την εσωτερική δυναμική του πλανήτη μας» σχολιάζει ο Κιν Κάο.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ,Associated Press