Διάλεξη στο Μέγαρο: «Λόγοι περί Ψυχής»

Στην εκδήλωση που τιτλοφορείται «Λόγοι περί ψυχής», η Αν. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών (Μ.Ι.Θ.Ε.) Κατερίνα Ιεροδιακόνου επιχειρεί να δώσει μια γεύση από τον προβληματισμό αλλά και τις διαφωνίες των αρχαίων φιλοσόφων γύρω από τη σημασία και τον κεντρικό της ρόλο στον καθημερινό βίο και την ανθρώπινη ευημερία («Οι αρχαίοι φιλόσοφοι για την ψυχή») ενώ ο φιλόλογος-συγγραφέας Σωκράτης Κουγέας διερευνά το θέμα «Μανιάτικο μοιρολόι και ψυχή: πορείες ασύμπτωτες» με μαρτυρία και τεκμήριο της λαϊκής αντίληψης τα μανιάτικα Τραγούδια του Κάτω Κόσμου, για να αποκαλύψει τον κόσμο της στέρησης και του χωρισμού και την αντίληψη για ό,τι μένει από τον άνθρωπο πέρα από τον κόσμο των ζωντανών.
Την ευθύνη σχεδιασμού του Θεματικού Κύκλου «Σημείον Αντιλεγόμενον: Διαχρονικοί και σύγχρονοι προβληματισμοί» – που αποτελεί μέρος των φετινών δραστηριοτήτων του Megaron Plus – έχει ο Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μιχάλης Κοπιδάκης. Ο κύκλος των διαλέξεων αυτών πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ).

Η διάλεξη, εντάσσεται στην πολύ-θεματική Σειρά εκδηλώσεων Megaron Plus της οποίας Μέγας Χορηγός για το 2010 είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Στην πραγματοποίηση του προγράμματος του Megaron Plus πολύτιμη είναι η συμβολή των χορηγών: Ίδρυμα Ευγενίδου , Ίδρυμα Μποδοσάκη, Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), Ίδρυμα Παύλου & Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Το θέμα της ψυχής και κατ’ επέκταση της αθανασίας της δεν γοήτευσε μόνο τους μεγάλους ποιητές και φιλοσόφους της αρχαιότητας (Όμηρο, Ηράκλειτο, Πλάτωνα, Αριστοτέλη κ.ο.κ.). Βρέθηκε στο επίκεντρο του προβληματισμού και των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, απασχόλησε καλλιτέχνες, μύστες και επιστήμονες αλλά και φορείς της λαϊκής μας παράδοσης στα νεότερα χρόνια.

Στο πλαίσιο της τρίτης διάλεξης του Θεματικού Κύκλου Σημείον Αντιλεγόμενον, η Αν. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών (Μ.Ι.Θ.Ε.) Κατερίνα Ιεροδιακόνου θα μιλήσει με θέμα «Οι αρχαίοι φιλόσοφοι για την ψυχή». Όπως η ίδια σημειώνει «η ικανότητα των ανθρώπων να σκέφτονται, να πράττουν, να αισθάνονται, να ονειρεύονται, η ίδια τους η ζωή, αποδίδονται κατά τους αρχαίους φιλοσόφους στο γεγονός ότι έχουν ψυχή». Όπως όμως πολλοί αρχαίοι φιλόσοφοι συζητούν τη σημασία της στον ανθρώπινο βίο και την ευημερία, υπάρχουν και πολλά σημεία σχετικά με την κατανόηση της έννοιάς της στα οποία διαφωνούν. «Είναι ενιαία η ψυχή ή αποτελείται από μέρη που ασκούν διαφορετικές λειτουργίες; Συνίσταται από ύλη ή είναι άυλη; Βρίσκεται σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο του ανθρώπινου σώματος και σε ποιό; Είναι αθάνατη; Εκτός από τον άνθρωπο, έχουν ψυχή και τα άλλα ζώα;» είναι μερικά από τα σημεία στα οποία επικεντρώνεται.
Από τον κόσμο των στοχαστών της αρχαιότητας, ο φιλόλογος και συγγραφέας Σωκράτης Κουγέας θα μας μεταφέρει στη συνέχεια σε κείνον του ανώνυμου πλήθους που με τις απλές μορφές του λαϊκού λόγου (το μοιρολόι και το παραμύθι κυρίως) είτε θρήνησαν για τα πάθη της ψυχής είτε ύμνησαν την αθανασία της. Η διάλεξή του με θέμα «Μανιάτικο μοιρολόι και ψυχή: πορείες ασύμπτωτες» αναφέρεται στην πορεία της μετά το θάνατο ψυχής, στο ποιά είναι η θέση της στο θρηνητικό άσμα των ζωντανών και στον κόσμο που αναδύεται μέσα απ’ αυτό. Στο πού η ψυχή βρίσκει καταφύγιο στα μοιρολόγια και πού τα μοιρολόγια επιτρέπουν στην ψυχή να εισβάλλει σ’ αυτά.

Η Κατερίνα Ιεροδιακόνου σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και στο London School of Economics. Είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διδάξει στον Τομέα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Cambridge, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, στο Πανεπιστήμιο Bogazici της Κωνσταντινούπολης, στο Πανεπιστήμιο του York και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Υπήρξε Μέλος του Institute for Advanced Study του Princeton και Post-Doctoral Research Fellow της Βρετανικής Ακαδημίας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι κυρίως στην Αρχαία Γνωσιολογία και Λογική, στην Αρχαία Ιατρική και στη Βυζαντινή Φιλοσοφία. Ετοιμάζει ένα βιβλίο για τις θεωρίες χρωμάτων των αρχαίων φιλοσόφων, την έκδοση του κειμένου του Θεοφράστου Περί αισθήσεως και την έκδοση της παράφρασης του Μιχαήλ Ψελλού στο Περί ερμηνείας του Αριστοτέλη. Είναι ιδρυτικό μέλος της Southeast European Association for Ancient Philosophy and Science, Aντιπρόεδρος της Επιτροπής για τη Βυζαντινή Φιλοσοφία της Société International pour l’ Étude de la Philosophie Médiévale, μέλος της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού Philosophie Antique και του περιοδικού Rhizai, και μέλος του External Review Panel του Institute for Advanced Study του Princeton.

Ο Σωκράτης Κουγέας αποφοίτησε από το Κλασικό τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1980 και φοίτησε στο παπυρολογικό κέντρο Instituto Vitelli του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας. Υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση και παράλληλα επιμελείται εκδόσεων αρχείων. Διατέλεσε μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Λαογραφικού Μουσείου Στεμνίτσας, Διευθυντής του Γυμνασίου του Κολλεγίου Αθηνών, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Παιδικών και Εφηβικών
Βιβλιοθηκών. Έχει λάβει μέρος ως εισηγητής σε συνέδρια που αφορούν στην ιστορία της εκπαίδευσης, τη δημοτική και αρχαία ελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε φιλολογικά και εκπαιδευτικά περιοδικά. Έχει, μεταξύ άλλων, εκδώσει τα έργα: Τραγούδια του Κάτω Κόσμου- Μοιρολόγια της Μεσσηνιακής Μάνης, συλλογή του ακαδημαϊκού Σωκράτη Κουγέα (1901-1904), εκδ. Το Ροδακιό, Αθήνα 2000, Η Γυναίκα Κυρία στη Μεσσηνιακή Μάνη μέσω προικώων και άλλων εγγράφων (1745-1864), εκδ. Το Ροδακιό, Αθήνα 2003, Αγνάντια στο Βενέτικο- Στιγμές από την κοινωνική και οικονομική ζωή της ΒΔ Μάνης μέσω εγγράφων (1678-1849) από το αρχείο του ακαδημαϊκού Σωκράτη Κουγέα, εκδ. Ποταμός, Αθήνα 2008.

Ο Μιχάλης Κοπιδάκης σπούδασε κλασσική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και της Χαϊδελβέργης. Από το 1975 ως το 1998 υπηρέτησε ως βοηθός, λέκτορας, επίκουρος, αναπληρωτής και καθηγητής στο Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από το 1998 διδάσκει Αρχαία Ελληνικά και Συγγραφική στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Για πολλά χρόνια τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στην υφολογική ανάλυση και στο θρησκειολογικό υπόβαθρο της μετάφρασης των Εβδομήκοντα, της Καινής Διαθήκης και της Ελληνόφωνης Ιουδαϊκής Γραμματείας. Μελέτησε ιδιαίτερα φαινόμενα «συγκριτισμού», πώς δηλαδή από ετερόκλητα στοιχεία συγκροτείται ένα λογοτεχνικό κείμενο και κατ΄ επέκταση μια θρησκευτική δοξασία. Από τις αναλύσεις αυτές καταδεικνύονται οι οφειλές και του Ιουδαϊσμού κατά την ελληνιστική περίοδο και του χριστιανισμού στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Η εξύψωση του Χριστιανισμού, που ξεκίνησε ως ταπεινή ιουδαϊκή αίρεση, σε παγκόσμια θρησκεία οφείλει πολλά στην υιοθέτηση της ελληνικής ως γλώσσας του Ευαγγελίου, του κηρύγματος και της Απολογητικής, αλλά βέβαια και στην προσοικείωση σχημάτων από την ελληνική σκέψη και ελληνικών καλλιτεχνικών και λατρευτικών μορφών. Ο Μ. Κοπιδάκης έχει επίσης συγγράψει άρθρα και μονογραφίες για την αρχαία λογοτεχνική κριτική, τους παροιμιογράφους, την μυθολογία, την ιστορία της ελληνικής γλώσσας και τη νεοελληνική ποίηση.