Η «προτίμηση» του Έλληνα ως προς τα φάρμακα είναι γνωστή αρκετές δεκαετίες. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μόλις αισθανθούν κάποια ενόχληση καταφεύγουν στα αναγλητικά χωρίς ιατρική συμβουλή. Πόσο κινδυνεύουμε όμως από την ανεξέλεγκτη χρήση των αναλγητικών; Πώς θα αντιληφθούμε κάποια βλάβη που μας έχουν προκαλέσει; Υπάρχει τρόπος προφύλαξης;

Τα μη στεροειδή φάρμακα (Μ.Σ.Α.Φ.) και η ασπιρίνη, αυτά που στην καθημερινή πράξη λέμε παυσίπονα ή αναλγητικά, αποτελούν μαζί με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού τις πιο συνήθεις αιτίες δημιουργία πεπτικού έλκους.

Εάν λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι 10-30% των ασθενών που χρησιμοποιούν Μ.Σ.Α.Φ. θα παρουσιάσει πεπτικό έλκος και 10-15% κάποια άλλη επιπλοκή από το πεπτικό σύστημα όπως οισοφαγίτιδα, γαστρίτιδα, εντεροπάθεια του λεπτού εντέρου ή κολίτιδα, αντιλαμβάνεται και το μέγεθος του προβλήματος. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο εάν συνεκτιμηθεί η ευρεία κατανάλωση αυτών των φαρμάκων και η προκαλούμενη από αυτά νοσηρότητα και θνητότητα.

Υπολογίζεται ότι 13.000.000 ασθενείς στις Η.Π.Α. χρησιμοποιούν Μ.Σ.Α.Φ., και ότι αυτή η κατανάλωση συνδέεται με την ανάγκη για νοσηλεία 103.000 περιπτώσεων, και 16.500 θανάτους κατ’ έτος, που οφείλονται σε επιπλοκές από το πεπτικό σύστημα. Είναι εντυπωσιακό το ότι οι κατ’ έτος θάνατοι από επιπλοκές που αφορούν στο πεπτικό σύστημα από κατανάλωση Μ.Σ.Α.Φ., αποτελούν την τρίτη, μετά τη λευχαιμία και το AIDs αιτία θανάτου στις Η.Π.Α.

Που οφείλεται αυτός ο κίνδυνος;
Η τοπική δράση των Μ.Σ.Α.Φ. στον γαστρικό βλεννογόνο οφείλεται είτε στην τοπική τοξική δράση τους στα κύτταρα του στομάχου, είτε κύρια στην ικανότητά τους να αναστέλλουν την παραγωγή των προσταγλανδινών, ουσιών που προσφέρουν προστασία στον γαστρικό βλεννογόνο μέσω τοπικών ή συστηματικών μηχανισμών, ευνοώντας την παραγωγή βλέννης, την αναπαραγωγή των κυττάρων και την αιμάτωση του γαστρικού βλεννογόνου.

Εάν ανασταλούν αυτοί οι προστατευτικοί, λόγω Μ.Σ.Α.Φ., μηχανισμοί, τότε το τοίχωμα του στομάχου είναι εκτεθειμένο στην απευθείας τοξική δράση τόσο των ίδιων των Μ.Σ.Α.Φ. όσο και του γαστρικού περιεχομένου, δηλαδή του υδροχλωρικού οξέος, της πεψίνης και των χολικών αλάτων.

Υπάρχουν άλλοι παράγοντες που ευνοούν τη βλάβη από παυσίπονα;
Σαν κύριοι παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία πεπτικού έλκους από Μ.Σ.Α.Φ. αναφέρονται η ηλικία άνω των 60 ετών, το ιστορικό ελκοπάθειας, η σύγχρονη χορήγηση κορτιζόνης, οι υψηλέ δόσεις Μ.Σ.Α.Φ., ο συνδυασμός περισσοτέρων του ενός Μ.Σ.Α.Φ., η συγχορήγηση αντιπηκτικών σκευασμάτων και συνυπάρχουσες σοβαρές συστηματικές νόσοι, ενώ το κάπνισμα, τα οινοπνευματώδη, ο βαθμός τοξικότητας των Μ.Σ.Α.Φ. και η λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, θεωρούνται πιθανοί συμπαράγοντες κινδύνου.

Πως θα καταλάβω ότι τα παυσίπονα έχουν προκαλέσει κάποια βλάβη στο στομάχι μου;
Από του ασθενείς που λαμβάνουν χρονίως Μ.Σ.Α.Φ., μόνο 10-20% εμφανίζουν δυσπεπτικά ενοχλήματα και από αυτούς μόνο το 50% έχουν βλεννογονικές βλάβες, έλκη ή διαβρώσεις. Όμως από τους ασθενείς με βλεννογονικές βλάβες μόνο το 60% έχει προειδοποιητικά συμπτώματα.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η παρουσία ή όχι συμπτωμάτων δεν παρακολουθεί την παρουσία ή απουσία βλεννογονικών βλαβών. Τα βιβλιογραφικά δεδομένα, που εμφανίζουν το 81% των ασθενών που παρουσίασαν κάποια σοβαρή γαστρεντερική επιπλοκή να μην είχε προειδοποιητικά ενοχλήματα, συνηγορούν ότι για τους ασθενείς με χρόνια λήψη Μ.Σ.Α.Φ., ιδίως αυτούς που είναι υψηλού κινδύνου για εμφάνιση πεπτικού έλκους και επιπλοκών απαιτείται προφύλαξη που δεν εξαρτάται από την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων αλλά κύρια από τους συνυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου.

Υπάρχει τρόπος προφύλαξης;
Η αντικατάσταση όπου είναι δυνατόν με ατοξικά αναλγητικά που έχουν σαν βάση την παρακεταμόλη, ή με αναλγητικά του τύπου των κοξιμπών, που ενώ διατηρούν την αντιφλεγμονώδη/αναλγητική τους ικανότητα δεν επηρεάζουν πρακτικά το στομάχι, αποτελούν σήμερα μέτρα πρώτης γραμμής.

Στους ασθενείς που απαιτείται η χορήγηση Μ.Σ.Α.Φ. ή ασπιρίνης, συνιστάται η παράλληλη χορήγηση γαστροπροστατευτικών σκευασμάτων του τύπου των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη, παντοπραζόλη, ραμπεπραζόλη) σε καθημερινή βάση και σε πλήρη δόση.

Τα σκευάσματα αυτά φαίνεται να υπερτερούν των αντιεκκριτικών του τύπου της ρανιτιδίνης/σιμετιδίνης ή των προσταγλανδινικών του τύπου της μισοπριστόλης, τόσο στην προφύλαξη από τη δημιουργία πεπτικών βλαβών, όσο κύρια στον κίνδυνο επιπλοκών. Η απουσία δυσπεπτικών ενοχλημάτων σε χρόνιους χρήστες Μ.Σ.Α.Φ. δεν μειώνει τον κίνδυνο σοβαρών γαστρεντερικών επιπλοκών, και ως εκ τούτου συνιστάται η άμεση έναρξη χορήγησης αναστολέων της αντλίας πρωτονίων.

Ο ιατρός μου είπε ότι έχω έλκος από ασπιρίνη. Τι πρέπει να κάνω;
Στους ασθενείς με πεπτικό έλκος που οφείλεται σε Μ.Σ.Α.Φ. ή ασπιρίνη επιβάλλεται η άμεση διακοπή του Μ.Σ.Α.Φ. ή της ασπιρίνης (και εάν αυτό δεν είναι δυνατόν η αντικατάστασή του με λιγότερο τοξικά σκευάσματα) και η θεραπεία του πεπτικού έλκους.

Στη θεραπεία του πεπτικού έλκους από Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνη συνιστάται η χορήγηση αναστολέων της αντλίας πρωτονίων, που υπερτερούν των υπολοίπων αντιεκκριτικών ή βλεννογονοπροστατευτικών φαρμάκων στα ποσοστά επούλωσης, ανεξάρτητα αν οι ασθενείς συνεχίζουν ή διέκοψαν τα Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνη και ανεξάρτητα του μεγέθους των πεπτικών ελκών ή των επιπλοκών τους.

Είναι προφανές ότι οι ασθενείς που εξακολουθούν να κάνουν χρήση Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνης και μετά την επούλωση του πεπτικού έλκους θα πρέπει να λαμβάνουν χρονίως αναστολείς της αντλίας πρωτονίων για την πρόληψη της υποτροπής του πεπτικού έλκους.

Πρέπει να πάρω θεραπεία για το ελικοβακτηρίδιο;
Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερο βάρος στον ρόλο του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού στην ελκοπάθεια που οφείλεται στην κατανάλωση Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνης. Αν και τα δυο, το ελικοβακτηρίδιο και τα Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνη αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για τη δημιουργία πεπτικού έλκους φαίνεται ότι η λοίμωξη με ελικοβακτηρίδιο αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης του πεπτικού έλκους και των επιπλοκών του.

Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη μεταανάλυση που αφορούσε σε χρήστες Μ.Σ.Α.Φ., η παρουσία ή μη λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο επηρέαζε σημαντικά την πιθανότητα πεπτικού έλκους (42% έναντι 26%), οι ασθενείς που ελάμβαναν Μ.Σ.Α.Φ. και είχαν λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο είχαν 61 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο πεπτικού έλκους από ότι οι αρνητικοί στο ελικοβακτηρίδιο, μη χρήστες Μ.Σ.Α.Φ. και η πιθανότητα αιμορραγίας από ελικοβακτηρίδιο, λήψη Μ.Σ.Α.Φ. και ελικοβακτηρίδιο και Μ.Σ.Α.Φ. αύξανε 1, 79, 4,85 και 6,73 φορές αντίστοιχα.

Τα δεδομένα αυτά συνηγορούν στο ότι στους ασθενείς που καταναλώνουν Μ.Σ.Α.Φ. η αναζήτηση του ελικοβακτηριδίου και αντιμικροβιακή θεραπεία εκρίζωσης του μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για την εμφάνιση πεπτικού έλκους και των επιπλοκών του. Παρά ταύτα, η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου από μόνη της δεν προστατεύει τους χρήστες Μ.Σ.Α.Φ. και ως εκ τούτου θα πρέπει να λαμβάνουν και αντιεκκριτική θεραπεία με αναστολείς της αντλίας πρωτονίων.

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν ίσως οι ασθενείς που λαμβάνουν για προληπτικούς λόγους, μικρές δόσεις ασπιρίνης, κάτω των 100mg, στους οποίους η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου φαίνεται να παρέχει ικανοποιητική προστασία από τον κίνδυνο πεπτικού έλκους, χωρίς να απαιτείται η παράλληλη χορήγηση αντιεκκριτικής αγωγής.

Τέλος, η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου δεν ευνοεί και ίσως καθυστερεί την επούλωση των γαστρο12/δακτυλικών ελκών σε ασθενείς που λαμβάνουν αναστολείς της αντλίας πρωτονίων και εξακολουθούν να κάνουν χρήση Μ.Σ.Α.Φ./ασπιρίνης.

Το γεγονός αυτό που μπορεί να εξηγηθεί με τον ρόλο του ελικoβακτηριδίου στην ενίσχυση της αντιεκκριτικής δράσης των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων, πιθανόν μέσω τοπικής παραγωγής προσταγλανδικών μεταθέτει τον χρόνο έναρξης της αντιμικροβιακής θεραπείας εκρίζωσης του ελικοβακτηριδίου, μετά την επούλωση του πεπτικού έλκους.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Ευεξία και Διατροφή» του Ελληνικού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας και Διατροφής

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: