Η ακμή είναι πολύ κοινή δερματική πάθηση που αποτελεί μία από τις πρώτες εκδηλώσεις της εφηβείας, συχνά όμως παρατηρείται και σε ενηλίκους. Η ήπιας μορφή ακμή είναι ενοχλητική και έχει επιπτώσεις στην ψυχολογία των ασθενών, ενώ η σοβαρής μορφή μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες ουλές και υπέρχρωση του δέρματος.

Αιτιολογία και πληθυσμιακές ομάδες που αφορά

Πρόκειται για χρόνιο νόσημα των τριχοσμηγματογόνων θυλάκων και χαρακτηρίζεται κλινικά από εμφάνιση εξανθήματος διαφόρων μορφών σε συνδυασμό με έντονη λιπαρότητα. Οι μονάδες αυτές βρίσκονται σε όλο σχεδόν το σώμα, αλλά είναι μεγαλύτερες και περισσότερες στο πρόσωπο, στο άνω μέρος της πλάτης, στους ώμους και στο θώρακα, στα μέρη δηλαδή που εμφανίζεται συχνότερα η ακμή.

Η νόσος προκαλείται από υπερδραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων. Αυτοί παράγουν το σμήγμα (λιπαρό έκκριμα), το οποίο φυσιολογικά παροχετεύεται μέσω ενός πόρου και αδειάζει στην επιφάνεια του δέρματος. Η απόφραξη του πόρου αυτού θεωρείται ότι ευθύνεται για τη δημιουργία του βύσματος (πύο). Η λειτουργική δραστηριότητα των αδένων αυτών και η παραγωγή σμήγματος υπόκεινται σε ορμονικό έλεγχο, κυρίως των ανδρογόνων.

Η πάθηση ξεκινά με την εφηβεία, φτάνει με εξάρσεις και υφέσεις στη μέγιστη δραστηριότητά της μεταξύ 14-19 ετών και στη συνέχεια αρχίζει να υποχωρεί. Στους άνδρες συνήθως δεν εξαφανίζεται πριν από την ηλικία των 25 ετών και στις γυναίκες εμφανίζεται σε ηλικία 20-30 ετών, ενώ σε μικρότερη ηλικία δεν είχαν αντίστοιχο πρόβλημα.

Οι αλλοιώσεις του δέρματος στην ακμή είναι:
– Η έντονη λιπαρότητα.
– Οι φαγέσωροι: μικρά μαύρα επάρματα μεγέθους κεφαλής καρφίτσας (μαύρα στίγματα).
– Οι βλατίδες: μικρά, επώδυνα επάρματα που σχηματίζονται από τη φλεγμονή των φαγέσωρων.
– Τα φλυκταινίδια: επάρματα με πυώδες υγρό.
– Τα οζίδια: επώδυνα πιο βαθιά επάρματα με φλεγμονώδη διήθηση που διαπυούνται (ανοίγουν και απελευθερώνουν το περιεχόμενό τους) ή υποχωρούν.

– Οι κύστεις: φλεγμονώδεις σχηματισμοί σε βάθος, που σχηματίζονται λόγω απόφραξης του σμηγματογόνου πόρου και κατακράτησης μεγάλης ποσότητας σμήγματος.
– Οι ουλές μαζί με τη μεταφλεγμονώδη υπερμελάγχρωση (υπέρμετρη αύξηση του χρώματος του δέρματος): είναι οι βλάβες (ή επιπλοκές) που μπορούν να παραμείνουν μετά την αποδρομή της ακμής. Οι ουλές διακρίνονται σε ατροφικές και υπερτροφικές (χηλοειδή).

Παράγοντες που συμβάλλουν ή επιδεινώνουν την ακμή

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν ή επιδεινώσουν την ακμή. Ένας από τους πιο σημαντικούς είναι οι μεταβολές των ορμονικών επίπεδων, κυρίως των ανδρογόνων. Στις γυναίκες συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο της επιδείνωσης της νόσου δύο με επτά μέρες πριν από την εμμηνορρυσία. Ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την περίοδο της εγκυμοσύνης, την έναρξη ή τη διακοπή αντισυλληπτικών χαπιών, την εκδήλωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών μπορούν επίσης να προκαλέσουν ακμή. Το άγχος, ειδικά η έντονη ή παρατεταμένη συναισθηματική ένταση, καθώς και το θετικό οικογενειακό ιστορικό (κληρονομικότητα) επιβαρύνουν την κατάσταση.

Μολονότι η ακμή δεν είναι λοιμώδης νόσος και δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, είναι δυνατόν ο σμηγματογόνος πόρος να εποικιστεί από μικρόβια, όπως το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής (p. acnes), τα οποία παράγουν ένζυμα που διασπούν τα τριγλυκερίδια των λιπαρών οξέων του σμήγματος και με τη σειρά τους προκαλούν φλεγμονή και εκδήλωση της ακμής.

Συγκεκριμένα φάρμακα, όπως το λίθιο, τα βαρβιτουρικά, τα ανδρογόνα είναι γνωστό ότι προκαλούν ακμή. Οι κλιματολογικές συνθήκες (θερμές, υγρές περιοχές), τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα όπως η ρύπανση ή η υγρασία, το «σκάλισμα» των εξανθημάτων μπορούν να τη χειροτερέψουν.

Τα λιπαρά καλλυντικά και οι συνθήκες αποκλεισμού του δέρματος που δημιουργούν έντονη εφίδρωση, όπως η τριβή ή η πίεση του δέρματος από τσάντες στην πλάτη, από εφαρμοστούς γιακάδες στο λαιμό ή από παρατεταμένη παραμονή σε καθίσματα από πλαστικό υλικό, ενδέχεται να επιδεινώσουν την ακμή.

Αντίθετα, τα λιπαρά φαγητά και οι σοκολάτες που συχνά ενοχοποιούνται για την επιδείνωσή της φαίνεται να έχουν μικρή επίδραση στην ανάπτυξη και στην πορεία της.

Θεραπεία

Τα περιστασιακά «σπυράκια» δεν απαιτούν καμία θεραπεία. Η ήπιας μορφής ακμή είναι συνήθως ανεκτή και αντιμετωπίζεται τοπικά. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν η ακμή γίνεται σοβαρότερη (π.χ., όταν υπάρχουν κύστεις ή οζίδια). Τότε χρειάζεται έντονη, συστηματική θεραπεία για να προληφθούν και οι επιπλοκές της. Η θεραπεία περιλαμβάνει σκευάσματα που χορηγούνται χωρίς και με ιατρική συνταγή καθώς και χειρουργικές παρεμβάσεις.

Σκευάσματα χωρίς ιατρική συνταγή είναι:

–Τα σαπούνια και τα καθαριστικά του δέρματος.

–Το υπεροξείδιο του βενζολίου. Δρα με την εξουδετέρωση των μικροβίων που σχετίζονται με την ακμή. Κυκλοφορεί σε διάφορες μορφές σκευασμάτων (κρέμα, λοσιόν, gel) και συνίσταται η έναρξη της θεραπείας να γίνεται με σκευάσματα χαμηλής περιεκτικότητας στην ουσία ή κάθε δεύτερη νύχτα, ώστε να εξοικειωθεί σταδιακά το δέρμα του ασθενούς και να αποφευχθεί πιθανός ερεθισμός. Για την εμφάνιση των πρώτων αποτελεσμάτων χρειάζεται αγωγή περίπου δύο εβδομάδων και αυτά διαρκούν όσο συνεχίζεται η αγωγή.

–Το σαλικυλικό οξύ. Διορθώνει τις ανωμαλίες στην κερατινοποίηση και βοηθά στο ξεμπλοκάρισμα των πόρων. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιείται συνεχόμενα.

Σκευάσματα με ιατρική συνταγή είναι:

–Αντιβιοτικά. Αυτά χορηγούνται τοπικά ή με τη μορφή δισκίων από το στόμα. Δρουν κατά των μικροβίων της ακμής μειώνοντας τη φλεγμονή. Κάθε αντιβιοτικό δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο σε κάθε ασθενή και έτσι απαιτείται η κατά περίπτωση χορήγηση από τον ιατρό. Τα πιο κοινά χρησιμοποιούμενα αντιβιοτικά είναι οι τετρακυκλίνες και η ερυθρομυκίνη.

Οι ασθενείς δεν πρέπει να περιμένουν θεαματικά αποτελέσματα στη διάρκεια του πρώτου μήνα επειδή αυτά δεν δρουν αμέσως. Συνήθως η θεραπεία διαρκεί έξι μήνες ή και περισσότερο.

Δεν πρέπει να χορηγούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διότι ενδέχεται να μειώσουν την αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών και να προκαλέσουν φωτοευαισθησία (οι ασθενείς είναι πλέον πιο ευαίσθητοι στην ηλιακή ακτινοβολία και κινδυνεύουν να υποστούν ηλιακό έγκαυμα).

Ρετινοϊκό οξύ. Πρόκειται για παράγωγο της βιταμίνης Α. Δρα με τη μείωση της παραγωγής του σμήγματος, την καταπολέμηση των μικροβίων της ακμής, την ελάττωση της φλεγμονής και τον περιορισμό της απόφραξης του πόρου από τα βύσματα. Είναι πολύ αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της νόσου και στην πρόληψη των ουλών. Χορηγείται τοπικά ή με τη μορφή δισκίων.

Στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες και γι ‘αυτό χορηγείται μόνο σε βαριές μορφές της νόσου (οζιδοκυστική μορφή) όπου οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Η θεραπεία διαρκεί συνήθως τέσσερις μήνες, αλλά τα πρώτα αποτελέσματα φαίνονται στις πρώτες έξι εβδομάδες.

Ιδιαίτερα προσέξτε ότι:
1. Το φάρμακο δεν χορηγείται σε άτομα κάτω των 17 ετών.
2. Πριν από την έναρξη της θεραπείας πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της εγκυμοσύνης, επειδή μπορεί να προξενήσει τερατογένεση. Εγκυμοσύνη δεν επιτρέπεται μέχρι τρεις με έξι μήνες μετά τη διακοπή της αγωγής.
3. Oι συχνότερες παρενέργειες είναι ξηρότητα οφθαλμών και μύτης, ξηρότητα του δέρματος (κυρίως των χειλέων), ρινορραγία, ξηρότητα και λέπτυνση των τριχών, κεφαλαλγία, μυαλγίες και αρθραλγίες.
4. Πριν από την έναρξη της θεραπείας και κατά τη διάρκειά της πρέπει να ελέγχονται τα λιπίδια του ορού, η ηπατική και νεφρική λειτουργία.

Ορμονική θεραπεία-αντισυλληπτικά. Μερικές φορές στις γυναίκες η ανθεκτική στη θεραπεία ακμή οφείλεται στην υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων ορμονών. Σε αυτές τα αντισυλληπτικά χάπια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θεραπεία εκλογής. Γενικά όμως χρησιμοποιούνται χαμηλές δόσεις οιστρογόνων που βοηθούν στη μείωση των ανδρογόνων από τις ωοθήκες, ή χαμηλές δόσεις κορτικοστεροειδών που μειώνουν την παραγωγή ανδρογόνων από τα επινεφρίδια και έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Επίσης, χορηγούνται αντιανδρογόνα φάρμακα που εμποδίζουν την υπερπαραγωγή του σμήγματος. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι οι γνωστές των αντισυλληπτικών χαπιών.

Αλλες ειδικές θεραπείες. Ο δερματολόγος μπορεί επίσης να βοηθήσει με την αφαίρεση των φαγέσωρων (καθαρισμός) κατά τη διάρκεια επισκέψεων στο ιατρείο, με την έγχυση μικρών ποσοτήτων κορτικοστεροειδών μέσα στην κοιλότητα μιας κύστης η οποία έχει προηγουμένως εκκενωθεί και με χειρουργικές παρεμβάσεις όπως είναι η δερματοαπόξεση και η αφαίρεση των αντιαισθητικών ουλών ή των κύστεων που επιμένουν.

Χημικό peeling

Πρόκειται για μια τεχνική που χρησιμοποιείται για να βελτιωθεί η εμφάνιση του δέρματος και να εξαφανιστούν τα σημάδια της ακμής. Χρησιμοποιείται ένα χημικό διάλυμα που απλώνεται στο δέρμα και προκαλεί χημικό έγκαυμα με σκοπό να το απολεπίσει. Αυτό γίνεται μόνο από δερματολόγους, διαρκεί μέχρι δέκα λεπτά και ο ασθενής νιώθει ένα αίσθημα καψίματος και τσιμπημάτων ποικίλης έντασης.

Ανάλογα με το είδος και το βάθος του peeling μετά παρατηρείται από μια ελαφριά ερυθρότητα μέχρι οίδημα (πρήξιμο) και φυσαλίδες που διαρκούν τρεις με δεκατέσσερις το πολύ μέρες. Είναι πολύ σημαντικό μετά το peeling να προστατεύεστε από τον ήλιο με αντηλιακό ακόμα και μέσα στο σπίτι. Πριν από την απόφαση της εφαρμογής του πρέπει να ενημερωθείτε πλήρως από τον ειδικό ιατρό για τις αντενδείξεις και τις παρενέργειες της μεθόδου.

Συμβουλές για την καθημερινή φροντίδα του δέρματος

–Καθαρισμός του δέρματος με νερό και σαπούνι δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ). Το σαπούνι πρέπει να είναι ήπιο και η περιοχή να στεγνώνεται απαλά. Το βίαιο στέγνωμα όχι μόνο δεν καθαρίζει καλύτερα αλλά μπορεί και να επιδεινώσει το πρόβλημα.

–Αποφυγή εφαρμογής πίεσης και γενικά «πειράγματος» των αλλοιώσεων της ακμής (π.χ., φαγέσωρες).

–Αποφυγή της ηλιοθεραπείας. Αν και με την ηλιοθεραπεία το δέρμα γίνεται λιγότερο λιπαρό και οι βλάβες της ακμής διακρίνονται σε μικρότερο βαθμό, τα αποτελέσματα αυτά είναι παροδικά. Αντίθετα, η παρατεταμένη ηλιακή έκθεση μπορεί να βλάψει σοβαρά το δέρμα, να επιταχύνει τη γήρανση των κυττάρων και να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Επιπλέον, πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ακμής μπορούν να κάνουν ένα άτομο επιρρεπές στο ηλιακό έγκαυμα.

–Επιλογή καλλυντικών σκευασμάτων με προσοχή. Όλα τα καλλυντικά που χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς με ακμή πρέπει να είναι μη λιπαρά (oil free). Μπορεί κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων της θεραπείας το δέρμα να είναι κόκκινο ή ερεθισμένο και τότε είναι καλύτερο να χρησιμοποιείτε όσο το δυνατόν λιγότερα καλλυντικά προϊόντα.

–Οι άνδρες με ακμή χρειάζεται να ξυρίζονται προσεκτικά. Πρέπει να χρησιμοποιούν ηλεκτρική ξυριστική μηχανή ή ξυραφάκια «ασφαλή» και να μαλακώνουν τα γένια τους με σαπούνι και νερό πριν από την εφαρμογή του αφρού ξυρίσματος.

Επειδή η ακμή σχετίζεται με τη διακύμανση των ορμονικών επιπέδων και τη κληρονομικότητα, δεν υπάρχει τρόπος να εμποδίσουμε την εκδήλωσή της. Ωστόσο, ο ήπιος καθημερινός καθαρισμός του δέρματος και η προσεκτική χρήση καλλυντικών προϊόντων είναι τα βασικές προϋποθέσεις για την καταπολέμηση της νόσου. Οι σύγχρονες ιατρικές έρευνες προσανατολίζονται στην ανάπτυξη νέων ασφαλών, τοπικών αντιβιοτικών και στην καταπολέμηση της ακμής με τη βοήθεια φωτεινής ακτινοβολίας.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: