Γράφει ο Πέτρος Λιάκουρας*

Οι δηλώσεις του προέδρου του Λιβυκού Κοινοβουλίου Ακίλα Σάλεχ έχουν δώσει αφορμή σε διιστάμενα σχόλια. Τι δήλωσε; Ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 είναι παράνομο. Με τη δήλωση αυτή ικανοποιεί την Ελλάδα και την Αίγυπτο, τις οποίες υποστηρίζει επί του θέματος το Κοινοβούλιο της συνταγματικά βαθιά διαιρεμένης Λιβύης. Από την άλλη πλευρά δηλώνει τη αντίρρηση του έναντι του μνημονίου με την παρατήρηση ότι για τη σύναψη του το Κοινοβούλιο παρακάμφθηκε και δεν επικύρωσε, εξαιτίας δε αυτής της έλλειψης συμπεραίνει ότι πάσχει από νομιμότητα.

Όμως κατά το δίκαιο των συνθηκών, ένα κράτος δεν μπορεί να επικαλεσθεί παραβίαση δικής του εσωτερικής νομικής διαδικασίας περί σύναψης συνθηκών, για να εγείρει λόγο ακυρότητας της συνθήκης. Πάντως γίνεται δεκτό ότι  η μη τήρηση του εσωτερικού δικαίου δεν επηρεάζει το δεσμευτικό χαρακτήρα της συνθήκης. Εδώ υπερέχει η ασφάλεια των συνθηκών και η καλή πίστη της άλλης πλευράς, γεγονός που σχετικοποιεί την ισχύ του εσωτερικού δικαίου.

Εξάλλου, τυχόν επίκληση ακύρωσης για παραβίαση διαδικαστικών κανόνων σύναψης, δεν θα οδηγούσε αυτόματα στη λύση ή καταγγελία, αλλά θα ακολουθούταν μια περίπλοκη διαδικασία διαβούλευσης για τη λύση.

Οι θέσεις Σάλεχ για την οριοθέτηση

Δεύτερον, ο Ακίλα Σάλεχ δηλώνει τις θέσεις του όσον αφορά στην οριοθέτηση. Ακολουθεί κατά γράμμα τη λογική του τουρκικής επινόησης απώτατου ορίου του τουρκολιβυκού μνημονίου. Δηλαδή για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ με την Ελλάδα λαμβάνει ως σημεία βάσης τις ηπειρωτικές ακτές των δύο κρατών, εξαιρώντας εξολοκλήρου την Κρήτη. Έτσι επιχειρεί να στερήσει την Ελλάδα από τα κυριαρχικά δικαιώματα της στο Λιβυκό πέλαγος όπως ακριβώς έπραξε η Τουρκία σε βάρος των νησιών Κρήτη, Κάρπαθος και Ρόδος στο δρόμο προς το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Η Λιβύη εναρμονίζεται με την τουρκική άποψη ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας. Άποψη που αντιβαίνει εντελώς προς την διάταξη του άρθρου 121(2) της Σύμβασης για το Δίκαιο Θάλασσας (1982), σύμφωνα με το οποίο τα νησιά διαθέτουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, εξομοιούμενα πλήρως με τα ηπειρωτικά εδάφη. Στον ίδιο χάρτη με τα απώτατα όρια αξιώσεων αποτυπώνεται η μέση γραμμή με τη Σικελία. Ενώ το ίδιο υπολογίζεται και η Μάλτα με βάση δικαστική απόφαση του ΔΔΧ το 1985. Η οποία Μάλτα από άποψη μεγέθους δεν μπορεί να συγκριθεί με την Κρήτη.

Ο Σάλεχ ακολουθεί κατά γράμμα τον χάρτη της Λιβύης με τα απώτατα όρια αξιώσεων επί υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που δημοσίευσε μαζί με την ρηματική διακοίνωση της 27ης Μαΐου 2025 προς τα Ηνωμένα Έθνη. Πρόκειται για το χάρτη στον οποίο οι θαλάσσιες ζώνες μετριούνται από τη ευθεία γραμμή βάσης που κλείνει τον κόλπο της Σύρτης. Μια μονομερής πράξη που δεν έτυχε ποτέ νομιμοποίησης.

Στις 25 Ιουνίου 2025 ανακοινώθηκε η συμφωνία μεταξύ Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) της Λιβύης και της Τουρκικής Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίων (TPAO) σχετικά με την αδειοδότηση τεσσάρων θαλασσοτεμαχίων βορείως της προβολής των λιβυκών ακτών που είναι αντικείμενες με τα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και Κρήτης. Η Λιβύη προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό παρουσιάζοντας στο  Σικάγο (ΗΠΑ) σε αμερικανικές εταιρίες, χάρτες με θαλασσοτεμάχια προς αδειοδότηση μέχρι τη μέση γραμμή με την Κρήτη.

Οι αδειοδοτήσεις της Ελλάδας και της Λιβύης

Από τις αδειοδοτήσεις τόσο της Λιβύης όσο και της Ελλάδας διαφαίνεται συμφωνία ως προς την μέση γραμμή, εκατέρωθεν της οποίας καθορίζονται τα θαλασσοτεμάχια της κάθε χώρας. Αυτή η οριοθέτηση οφείλεται στις εταιρίες εν τη απουσία οριοθέτησης με συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών και τηρείται ασφαλώς η μέση γραμμή ανάμεσα στην Κρήτη και την Λιβύη.

Είναι ευκρινές από μια απλή εξέταση των χαρτών, ότι τα θαλασσοτεμάχια που αδειοδοτούνται νοτίως της Κρήτης υπέρ της Chevron, σαφώς «καταπατούν» την λιβυκή υφαλοκρηπίδα από την παράνομη τουρκολιβυκή οριοθέτηση. Γεγονός που συνεισφέρει στην ακύρωσή της εν τοις πράγμασι, αφού η Λιβύη δεν την αδειοδοτεί ούτε την ενεργοποιεί. Συνεπώς εάν επικρατήσει αποκλειστικά, εδραιώνεται εμπράκτως άρση υπέρ της Ελλάδας.

Παρόλα αυτά, από την κυβέρνηση της Τρίπολης δημοσιευμένοι χάρτες καταδεικνύουν μια άλλη πραγματικότητα. Μια οριοθετική γραμμή που θέτει εντός δικής της δικαιοδοσίας το μεγαλύτερο τμήμα των θαλασσοτεμαχίων που έχει αδειοδοτήσει η Ελλάδα με βάση τη μέση γραμμή.

Στη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ των δύο χωρών που έχει ξεκινήσει θα διασαφηνισθούν πολλά περί του μέλλοντος της τουρκολιβυκής οριοθέτησης. Αν και η παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο είναι η μόνη λύση που μπορεί να αντιμετωπίσει την οριοθέτηση στο Λιβυκό πέλαγος και ενώπιον του οργάνου αυτού μπορεί να κριθεί οριστικά το αίνιγμα της παράνομης τουρκολιβυκής οριοθέτησης.

*Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι  Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Ειδήσεις Σήμερα: