American Psycho είκοσι πέντε χρόνια μετά – «Σάρκα, αίμα, δέρμα, απληστία, αηδία»

Είκοσι πέντε χρόνια πριν, στο πεντακάθαρο αλλά λιτό διαμέρισμά του στο Μανχάταν, οι θεατές του American Psycho γνώρισαν τον Πάτρικ Μπέιτμαν, τον συχνά κουστουμαρισμένο και μερικές φορές αιματοβαμμένο φανταστικό χαρακτήρα του Μπρεντ Ίστον Έλις μέσα από την υστερική πρωινή του ρουτίνα.

Στην κινηματογραφική μεταφορά του American Psycho (Αμερικανική Ψύχωση) το 2000, ο Κρίστιαν Μπέιλ υποδύεται τον γιάπη τραπεζίτη επενδύσεων -και νυχτερινό κατά συρροή δολοφόνο, ανάλογα με την ερμηνεία σας- ο οποίος, μόλις ξυπνάει, φοράει μια μάσκα ματιών με ψυκτικό τζελ για τα πρησμένα βλέφαρά του, ενώ κάνει 1.000 κοιλιακούς με το λευκό του σλιπ.

Περιγράφει λεπτομερώς την επακόλουθη ρουτίνα φροντίδας του δέρματος σε εννέα βήματα με πρόσθετες υποδείξεις. (Τα προϊόντα με βάση την αλκοόλη ξηραίνουν και «σε κάνουν να φαίνεσαι μεγαλύτερος»).

«Απλά δεν είμαι εκεί»

Όταν η αστραφτερή μάσκα προσώπου με βότανα και μέντα ξεφλουδίζει, η πραγματική του μάσκα γλιστράει, αποκαλύπτοντας το ανησυχητικό του βλέμμα. «Υπάρχει μια ιδέα ενός Πάτρικ Μπέιτμαν, ένα είδος αφαίρεσης, αλλά δεν υπάρχει πραγματικός εαυτός μου, μόνο μια οντότητα, κάτι απατηλό» μονολογεί.

«Έχω όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπινου όντος: σάρκα, αίμα, δέρμα, τρίχες- αλλά ούτε ένα, σαφές, αναγνωρίσιμο συναίσθημα, εκτός από την απληστία και την αηδία. Κάτι φρικτό συμβαίνει μέσα μου και δεν ξέρω γιατί».

Περιγράφει λεπτομερώς την επακόλουθη ρουτίνα φροντίδας του δέρματος σε εννέα βήματα με πρόσθετες υποδείξεις. (Τα προϊόντα με βάση την αλκοόλη ξηραίνουν και «σε κάνουν να φαίνεσαι μεγαλύτερος»)

Το φάντασμα του Μπέιτμαν

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας – και ακόμη περισσότερο στο βιβλίο, που εκδόθηκε το 1991 από τον Μπρεντ Ίστον Έλις – ο Μπέιτμαν είναι εμμονικός με τις μάρκες και τα καταναλωτικά αγαθά, απαριθμώντας τις γνώσεις του και κρίνοντας τους άλλους για τα γούστα τους.

Σήμερα, το φάντασμά του παραμονεύει στο διαδίκτυο μέσα από την υπερκαταναλωτική συμπεριφορά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σχεδόν κάνει τις νευρωτικές συμπεριφορές του χαρακτήρα του να φαίνονται φυσιολογικές.

«Η φυλακή του να είσαι διαρκώς καυτός»

Οι influencers καταγράφουν λεπτό προς λεπτό τις πρωινές τους ρουτίνες γυμναστικής και ευεξίας ή τη νυχτερινή περιποίηση της επιδερμίδας τους που φαίνεται να περιλαμβάνει μια ατελείωτη σειρά προϊόντων.

Η «πρωινή φροντίδα» (morning shed), που έγινε δημοφιλής στο TikTok, μπορεί να περιλαμβάνει το ξεφλούδισμα ή την απόρριψη πολλαπλών ενυδατικών μασκών περιποίησης του δέρματος, επιθέματα ρυτίδων, ιμάντες για το πηγούνι, ταινία για το στόμα, μάσκες LED, ρολά μαλλιών και περιτυλίγματα σώματος, όλα προφανώς φορεμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας, για να ξεκινήσει η μέρα.

Πέρυσι, το Allure αποκάλεσε την τάση «η φυλακή του να είσαι διαρκώς καυτός».

«Αλλά βασίζεται στην ίδια αρχή της εξωτερικής εμφάνισης (και) των καταναλωτικών αγαθών που συγκαλύπτουν το γεγονός ότι το εσωτερικό είναι άδειο»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από @ruttrutt

Κατά συρροή δολοφόνος-καταναλωτής

«Είναι μια πολύ σημαντική ταινία για την εποχή μας, και φυσικά (κυκλοφόρησε) πολύ πριν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» δήλωσε ο Jaap Kooijman, αναπληρωτής καθηγητής στις Σπουδές Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και στις Αμερικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, ο οποίος έχει γράψει και διδάξει για το βιβλίο και την κινηματογραφική εκδοχή του American Psycho σε τηλεφωνική συνέντευξη.

«Αλλά βασίζεται στην ίδια αρχή της εξωτερικής εμφάνισης (και) των καταναλωτικών αγαθών που συγκαλύπτουν το γεγονός ότι το εσωτερικό είναι άδειο».

Η ταινία μπορεί να απεικονίζει έναν κατά συρροή δολοφόνο, αλλά είναι η προβολή του «κατά συρροή καταναλωτισμού» της εποχής -που τότε περιοριζόταν στα παραδοσιακά μέσα όπως οι έντυπες και τηλεοπτικές διαφημίσεις- που έχει γίνει ένας συναρπαστικός προάγγελος, καθώς η προσδοκία των καταναλωτών για προϊόντα που ευθυγραμμίζονται με την αυτοεκτίμηση φαίνεται να αυξάνεται.

Το σύμβολο λατρείας του «αρσενικού σίγμα»

Τα θέματα της ταινίας συγκλίνουν πιο άμεσα στην «ανδρόσφαιρα», την όλο και πιο πειστική γωνιά του διαδικτύου που προωθεί στενές και προβληματικές απόψεις για τον ανδρισμό.

Ο Μπέιτμαν έχει συχνά αναδειχθεί σε σύμβολο λατρείας του «αρσενικού σίγμα», ένα αρχέτυπο για κάποιον εσωστρεφή και ελκυστικό που εργάζεται σκληρά, γυμνάζεται, έχει καλή ρουτίνα περιποίησης του δέρματος και επίσης τρέφει περιφρόνηση για τις γυναίκες.

Οι αρχικές προθέσεις του Μπρεντ Ίστον Έλις με το μυθιστόρημά του συζητούνται συνεχώς, με πολλούς κριτικούς να πιστεύουν ότι το βιβλίο είναι εγγενώς μισογυνιστικό. Όμως, η εκδοχή της σκηνοθέτιδας Μαίρη Χάρον για τον Μπέιτμαν, που γράφτηκε από κοινού με τη σεναριογράφο Ζενεβιέβ Τέρνερ, έχει θεωρηθεί φεμινιστική από ορισμένους, συμπεριλαμβανομένου του Kooijman, στις κριτικές της.

«Εξακολουθούμε να παρακολουθούμε έναν κατά συρροή δολοφόνο, αλλά είναι τόσο υπερβολικός και τόσο καλά παιγμένος από τον Κρίστιαν Μπέιλ που δεν μπορείς να τον πάρεις εντελώς στα σοβαρά», εξήγησε ο Kooijman.

Ο Μπέιτμαν έχει εμμονή με τα σύμβολα του στάτους -τη γραμματοσειρά της επαγγελματικής του κάρτας, η πάντα άπιαστη κράτηση στο διαβόητα αποκλειστικό εστιατόριο Dorsia

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη LIVE FOR CLASS (@liveforclass)

Εμμονή με τα σύμβολα του στάτους

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για το engagement-baiting στο διαδίκτυο, όπου κάθε τάση φτάνει στα άκρα και το πλαίσιο μπορεί να χαθεί. Είναι σάτιρα όταν μια εξάωρη πρωινή ρουτίνα γίνεται viral για το βούτηγμα του προσώπου σε παγωμένο ανθρακούχο νερό στις 5 π.μ. μετά από κάμψεις στο μπαλκόνι;

Ή μήπως αυτό γίνεται μόνο όταν κάποιος άλλος απαντά με τη δική του εκδοχή βουτώντας το πρόσωπό του στο μπολ με κάθε κάμψη; Ο Μπέιτμαν μπορεί να κράτησε μερικές σημειώσεις και να πέταξε τη μάσκα του τζελ.

Ο Μπέιτμαν έχει εμμονή με τα σύμβολα του στάτους -τη γραμματοσειρά της επαγγελματικής του κάρτας, η πάντα άπιαστη κράτηση στο διαβόητα αποκλειστικό εστιατόριο Dorsia- αλλά η πραγματικότητα των καθημερινών του δραστηριοτήτων είναι ασαφής.

Οι συνάδελφοί του τον αναγνωρίζουν λανθασμένα, τα ξεσπάσματά του στην αρραβωνιαστικιά του (που υποδύεται η Ρις Γουίδερσπουν) και τη γραμματέα του (Κλοέ Σεβινί) δεν βρίσκουν ανταπόκριση και οι φόνοι του με αλυσοπρίονο καθαρίζονται σαν να μην έγιναν ποτέ.

Μια αξιολύπητη φιγούρα

«Η περσόνα του ως κατά συρροή δολοφόνου είναι εξίσου πραγματική – ή όχι πραγματική – με την περσόνα του ως καταναλωτή και την περσόνα του ως (τραπεζίτη)» δήλωσε ο Kooijman.

«Γίνονται εναλλάξιμες, και αυτός είναι ο τρόμος ή ο δυστοπικός παράγοντας του American Psycho». Ωστόσο, ενώ το μυθιστόρημα του Έλις μπορεί να ερμηνευτεί ως κριτική του πλούτου και του καταναλωτισμού της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του ’80, μια περίοδο σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης, παρουσιάζεται επίσης, δήλωσε ο Kooijman. «Θα μπορούσατε επίσης να το διαβάσετε ως γιορτή».

Εξαιτίας αυτού, ο σκοπός του Μπέιτμαν μπορεί να χάθηκε από τους οπαδούς που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από το νόημα της ταινίας. Εξάλλου, στο τέλος είναι μια αξιολύπητη φιγούρα, που ομολογεί τις πιο διεφθαρμένες πράξεις του μόνο και μόνο για να τον αποκαλέσουν με λάθος όνομα και να τον αγνοήσουν για άλλη μια φορά (τελικά δεν είναι και τόσο ήρωας του ανδρισμού).

«Looksmaxxing»

Σήμερα, πολλοί νέοι άνδρες περιφέρονται γύρω από τις ίδιες ανησυχίες που είχε ο Μπέιτμαν, «looksmaxxing» για να βελτιώσει κανείς το σαγόνι ή το δέρμα του, αλλά σε έναν θάλαμο ηχούς ομοϊδεατών δυσαρεστημένων χρηστών του διαδικτύου, όπως οι τραπεζίτες επενδύσεων που επιδεικνύουν ο ένας στον άλλο τις νέες επαγγελματικές κάρτες για να διογκώσουν την αυτοεκτίμησή τους.

Η ανδρόσφαιρα, τελικά, προορίζεται για τον εαυτό της. «Μπορείς πάντα να είσαι πιο αδύνατη, να δείχνεις καλύτερα», λέει ο Μπέιτμαν στη γραμματέα του όταν την προσκαλεί για το βράδυ.

Στο διαδίκτυο, αυτό το μήνυμα συνεχίζει να έχει απήχηση, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδηγούν στην ακόρεστη πείνα για περισσότερα.

Στο American Psycho, η ταυτότητα του Μπέιτμαν είναι ένα κούφιο σύνολο από ετικέτες, προϊόντα και συγκαταβατικούς μονολόγους – ένα σχέδιο για την εμπειρία του να είσαι online σήμερα. Κάντε like και εγγραφείτε για να δείτε τη μάσκα να γλιστράει.

*Με στοιχεία από cnn.com