Ελον Μασκ: Οι αφηγήσεις της παρακμής που συνδέουν όλα τα αντιδημοκρατικά κινήματα

Η ψηφιακή επαναφορά της αισθητικής της αρχαίας Ρώμης από τον Ελον Μασκ αντανακλά την επιθυμία της ακροδεξιάς για έναν Αμερικανό Καίσαρα (εικόνα, επάνω, από το Reuters/Dado Ruvic).

«Είναι οι γεννήσεις. Είναι οι γεννήσεις. Είναι τα ποσοστά γεννήσεων», επαναλάμβανε στην εισαγωγική γραμμή του μανιφέστου που είχε συντάξει ο δράστης του Κράιστσερτς, στη Νέα Ζηλανδία, ο οποίος σκότωσε 51 ανθρώπους σ’ ένα τζαμί το 2019.

«Μια νέα αριστοκρατία θ’ αντικαταστήσει τις φιλελεύθερες ελίτ και θ’ αναδημιουργήσει τον πολιτισμό»

Ρωμαίοι στην εποχή της παρακμής (εικόνα Wikipedia/Musée d’Orsay)

Ισχυριζόταν ότι οι λευκοί άνθρωποι «αντικαθίστανται» από άλλες φυλές και δεν θα επιβιώσουν χωρίς δράση.

Λίγα χρόνια αργότερα, η ίδια εμμονή με τα ποσοστά γεννήσεων έχει γίνει ένα σλόγκαν της καθημερινής προπαγάνδας του Ελον Μασκ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Μην παρεξηγηθώ, ο Ελον Μασκ δεν είναι ούτε υπέρμαχος της λευκής υπεροχής ούτε δεξιός τρομοκράτης, γράφει σε ανάλυσή του ο Felix Schilk, βοηθός ερευνητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Tübingen.

Ωστόσο, όπως και άλλοι άνθρωποι με εξτρεμιστικές απόψεις, προωθεί την αντίληψη ότι η κοινωνία βρίσκεται σε παρακμή και χρειάζεται δράση για ν’ αποτραπεί ο συνεπακόλουθος όλεθρός της.

Αυτές οι ρητορικές αλληλοεπικαλύψεις δεν είναι καθόλου τυχαίες. Προέρχονται από μια αντιδραστική φιλοσοφία με μακρά ιστορία ευρείας κοινωνικής διάδοσης.

Population collapse due to low birth rates is a much bigger risk to civilization than global warming

— Elon Musk (@elonmusk) August 26, 2022

Η ιδέα της παρακμής

Η ανησυχία ότι τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων αναπόφευκτα οδηγούν σε πληθυσμιακή κατάρρευση στοιχειώνει τη Δύση από τότε που η μαζική κατανάλωση έγινε ο κυρίαρχος τρόπος ζωής της.

Αυτό αντιστρέφει τον παλαιότερο φόβο των Μαλθουσιανών για την εκθετική αύξηση του πληθυσμού που θα ξεπεράσει την ικανότητά του να παράγει τρόφιμα. Αν το δούμε πιο σφαιρικά, και οι δύο απόψεις αποτελούν παραλλαγές μιας γενικής αφήγησης γνωστής ως παρακμή.

Η ιδέα της παρακμής – ηθική που πυροδοτείται από την υπερβολική τέρψη – τροφοδοτεί πολλά σημεία της καθημερινής νοηματοδότησης, ιδιαίτερα της πολιτιστικής κριτικής.

Εχετε διαβάσει ποτέ το διάσημο μπεστ σέλερ του αμερικανού ιστορικού Christopher Lasch για τη σύγχρονη κουλτούρα του ναρκισσισμού; Συναντήσατε ποτέ το δημοφιλές meme που ισχυρίζεται ότι «οι αδύναμοι άντρες δημιουργούν δύσκολους καιρούς»; Ακολουθήσατε ποτέ τα tweets του Cultural Tutor σχετικά με την απώλεια της ομορφιάς στην αρχιτεκτονική; Ασχοληθήκατε ποτέ με τα 1.293 βίντεο του Jordan Peterson στο YouTube;

Τα προσωπικά στοιχεία ποικίλλουν, αλλά το πρωταρχικό θέμα της παρακμής είναι το ίδιο κάθε φορά. Αποτελεί ένα χρήσιμο δίκοπο μαχαίρι ως αφήγηση. Θεωρεί τις μάζες νωθρές που χρήζουν διαπαιδαγώγησης. Οι διεφθαρμένες ελίτ, στο μεταξύ, πρέπει απλώς ν’ αντικατασταθούν.

Αιώνιες ιεραρχίες

Θρηνεί για την αποσάθρωση της εξουσίας και στηρίζεται στην υπόθεση ότι κάθε κοινωνία βασίζεται σε αιώνιες ιεραρχίες. Υπερβολική ελευθερία, διασκέδαση και ευελιξία, κατά τα λεγόμενα, θέτουν σε κίνδυνο την τάξη και, ως εκ τούτου, την ευημερία.

Προκύπτουν, συνεπώς, ορισμένοι κανόνες για τη ζωή: οι άνδρες πρέπει να υποτάσσονται και να υπακούν για χάρη του ευρύτερου καλού. Οι γυναίκες πρέπει ν’ αναπαραχθούν για να εξασφαλίσουν την ύπαρξη του λαού μας και ένα μέλλον για τα παιδιά μας.

Μια νέα αριστοκρατία θ’ αντικαταστήσει τις φιλελεύθερες ελίτ και θ’ αναδημιουργήσει τον πολιτισμό. Διαφορετικά, ο πολιτισμός, ή τουλάχιστον τα έθνη, βρίσκονται σε κίνδυνο. Σας ακούγονται οικεία;

😬 pic.twitter.com/RQk2QOAFPn

— Elon Musk (@elonmusk) August 4, 2024

Από τότε που οι βιβλικοί θρύλοι των Σοδόμων και Γομόρρων και ο ινδουιστικός μύθος της Κάλι Γιούγκα, οι αντίπαλοι της ισότητας και του κράτους δικαίου κατηγόρησαν τις κοινωνίες ως παρακμιακές.

Από τους αρχαίους λαϊκιστές στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία έως τους ιταλούς φασίστες, η παρακμή είναι η διιστορική σκαλωσιά που ενώνει τους κλάδους της αντιφιλελεύθερης φιλοσοφίας.

Η δημοκρατία είναι «νεκρή»

Σήμερα, ο νεοαντιδραστικός φιλόσοφος και υπέρμαχος ενός «σκοτεινού διαφωτισμού», ο Κέρτις Γιάρβιν, δηλώνει στους New York Times ότι η δημοκρατία είναι «νεκρή».

Ποθεί να την αντικαταστήσει με μια αμερικανική μοναρχία. Ο ισχυρισμός του πολιτικού επιστήμονα Πάτρικ Ντενίν για «σχεδόν πλήρη αποσύνδεση της κυρίαρχης τάξης και μιας πολιτείας χωρίς πολίτες» βασίζεται εξίσου σε μια αφήγηση παρακμής.

Ολες αυτές οι ιδέες εστιάζουν σε μια κυκλική αντίληψη του χρόνου. Ανοδος και πτώση. Ανθηση και φθορά. Αποκάλυψη και παλιγγενεσία, που σημαίνει εθνική ή εθνοτική αναγέννηση.

Στην έρευνά μου, έχω αναλύσει εκατοντάδες γερμανικά και γαλλικά νεοφασιστικά περιοδικά. Τελικά, τα δεδομένα ήταν η ίδια ατελείωτη επανάληψη της παρακμής και του αποκαλυπτισμού. Τις ονόμασα συντηρητικές αφηγήσεις κρίσης.

Η πολιτική της κρίσης

Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Η παρακμή είναι απλώς ένα κλισέ. Αλλά αυτός είναι ο λόγος που ο καθένας μπορεί τόσο εύκολα να πουλήσει τις δικές του εκδοχές αυτής της ιστορίας – αρκεί ν’ ανακεφαλαιώσει τη μεγάλη αφήγηση. Τα γεγονότα δεν έχουν σημασία και ο διάβολος δεν κρύβεται στις λεπτομέρειες.

«Αν πρέπει να δημιουργήσω ιστορίες έτσι ώστε τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης να δώσουν πραγματικά προσοχή στα δεινά του αμερικανικού λαού, τότε αυτό θα κάνω», παραδέχτηκε ειλικρινά ο αντιπρόεδρος του Ντόναλντ Τραμπ, Τζέι Ντι Βανς, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του 2024.

Η ομολογία του αποκαλύπτει μια κοινωνιολογική αλήθεια για τη λειτουργία των αφηγήσεων κρίσης.

Σύμφωνα με την αμερικανίδα ανθρωπολόγο Janet Roitman, η οποία εμβάθυνε σ’ αυτό που αποκαλεί «πολιτική της κρίσης», μια τέτοια αφήγηση «δεν μπορεί να εκληφθεί ως περιγραφή ενός ιστορικού πλαισίου ούτε μπορεί να θεωρηθεί ως διάγνωση μιας ιστορικής περιόδου». Αντίθετα, διευκρινίζει, πρόκειται για μια «απαραίτητη πολιτική καταγγελία».

Κάθε αφήγηση κρίσης αναγκαστικά ενισχύει το κάλεσμα για σωτήρες. «Οι εκλογές του 2024 είναι η τελευταία προσπάθεια για να σωθεί η Αμερική», ισχυρίζεται ο Ντόναλντ Τραμπ. «Μόνο το AfD μπορεί να σώσει τη Γερμανία», ισχυρίζεται ο Μασκ. Πρόκειται για μια κλιμακούμενη ιστορία.

Ο Μασκ φιλοξένησε πρόσφατα την Αλις Βάιντελ για μια ζωντανή συζήτηση στο X (φωτογραφία EPA/Christopher Neundorf)

Η φιλοσοφία του Ελον Μασκ

Στη Γαλλία, ο ακροδεξιός φιλόσοφος Guillaume Faye, ο οποίος ενέπνευσε το Κίνημα των Ταυτοτικών, επινόησε μια αντιδραστική φιλοσοφία που ονομάζεται «αρχαιοφουτουρισμός».

Στόχος του είναι να συνδυάσει την εκτίναξη της τεχνικής προόδου με μια μεσαιωνική ηθική ηρωισμού και ιεραρχιών. Αυτό δεν απέχει πολύ από το πώς ο Μασκ απαντά στην αφήγηση της παρακμής με την έκκληση σ’ ένα ακραίο Μακροπρόθεσμο (Longtermism).

Η «ψηφιακή δημόσια πλατεία», που θεωρεί ότι είναι το Χ, για παράδειγμα, ορίζει ένα σημαίνον της φεουδαρχικής δημόσιας σφαίρας. Η ψηφιακή επαναφορά της αισθητικής της αρχαίας Ρώμης από τον Μασκ αντανακλά την επιθυμία της ακροδεξιάς για έναν Αμερικανό Καίσαρα.

Η παρακμή της Δύσης του Oswald Spengler, το βιβλίο με τη μεγαλύτερη επιρροή στην προφασιστική Γερμανία, προώθησε την ίδια ιδέα.

100 years ago, a German historian noticed something:

All cultures have a set life cycle — you can predict when (and how) they’ll end.

The early 21st century, he predicted, will spell disaster for big cities…

And a new Caesar shall rise… (thread) 🧵 pic.twitter.com/Vv7PW9WFwN

— Culture Critic (@Culture_Crit) January 17, 2025

Η φιλοσοφία του Μασκ φαίνεται να είναι ότι οι άνθρωποι θα υποταχθούν στη μακροπρόθεσμη φιλοδοξία του CEO-βασιλιά.

Για να κατακτήσει το Διάστημα, ν’ αποικίσει τον Αρη και να συγχωνεύσει ανθρώπινους εγκεφάλους σε μια μοναδική τεχνητή νοημοσύνη, το άτομο και οι ανάγκες του καθίσταται ανάξιο λόγου. Και αυτό είναι το θέμα της αφήγησης της παρακμής ευθύς εξ αρχής.