Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη λυκική γλώσσα (Μέρος Β’)

Άμεσες μαρτυρίες για τη λυκική γλώσσα προσφέρουν οι πολυάριθμες λίθινες επιγραφές σε λυκικό αλφάβητο, πολλές δεκάδες αναγραφές σε νομίσματα, όπως και χαράγματα και επιγραφές σε αγγεία και μεταλλικά αντικείμενα. Από το σώμα των επιγραφών (επιτύμβιων στην πλειονότητά τους, αναθηματικών και μερικών ψηφισμάτων) ξεχωρίζουν το εκτεταμένο αλλά και δυσερμήνευτο κείμενο της στήλης της Ξάνθου, όπου αναφέρονται διάφορα ιστορικά γεγονότα, και το περίφημο τρίγλωσσο ψήφισμα από το Λητώον (ιερό της Λητούς) της Ξάνθου, που ρύθμιζε λατρευτικά ζητήματα και είχε συνταχθεί στη λυκική, την ελληνική και την αραμαϊκή γλώσσα. Τα κείμενα που συνιστούν τις άμεσες μαρτυρίες για τη λυκική γλώσσα χρονολογούνται ως επί το πλείστον στα τέλη του 5ου και κυρίως στον 4ο αιώνα π.Χ. (πριν από την έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου).

Οι έμμεσες μαρτυρίες για τη λυκική γλώσσα αποτελούνται από έναν ικανό αριθμό κυρίων ονομάτων (τοπωνυμίων και ανθρωπωνυμίων) σε ελληνικές κατά κύριο λόγο και λατινικές επιγραφές, ενώ τα σχετικά σχόλια των αρχαίων λεξικογράφων –με άλλα λόγια, οι επεξηγήσεις τους για λέξεις της λυκικής– είναι σχεδόν ανύπαρκτα.

Όσον αφορά τώρα τις επαφές των Λυκίων με την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, αυτές υπήρξαν πρώιμες, καθώς έλληνες τεχνίτες –προέρχονταν από διάφορους τόπους, αλλά πολύ σύντομα η πανίσχυρη αττική διάλεκτος κατέστη το κοινό γλωσσικό τους υπόβαθρο– εγκαθίσταντο στη Λυκία, προκειμένου να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους τοπικούς ηγεμόνες. Πάντως, η διείσδυση λυκικών τύπων στην ελληνική ή και το αντίστροφο υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένη, όπως τουλάχιστον φανερώνει το σχετικό υλικό που έχουν στη διάθεσή τους οι ερευνητές. Η ελληνική εισχώρησε μόνο στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις της Λυκίας (όπου σημειώνεται εξελληνισμός των ονομάτων), ενώ η λυκική παρέμεινε η κυρίαρχη γλώσσα έως την άφιξη των Μακεδόνων. Ήταν –αποκλειστικώς ή κατά μείζονα λόγο– η γλώσσα της ιδιωτικής επικοινωνίας, η γλώσσα της δημόσιας διοίκησης (μαζί με την αραμαϊκή) και των κοινοτικών θεσμών, η γλώσσα με την οποία επαινούνταν οι δυνάστες για τα κατορθώματά τους.

Κατά τα άλλα, το λυκικό αλφάβητο έλκει βασικά την καταγωγή του από το ελληνικό αλφάβητο. Ορισμένα σημεία του γραπτού λόγου (γράμματα) τυγχάνουν βεβαίως άλλης χρήσης, ενώ περιλαμβάνονται και νέα σημεία, προκειμένου να αποδοθούν φθόγγοι που δεν απαντούν στην ελληνική.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, το Λητώον της Ξάνθου (πηγή: whc.unesco.org).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη λυκική γλώσσα (Μέρος Α’)