Μεγάλες προσδοκίες

Ένα από τα πλέον φιλόδοξα ερευνητικά προγράμματα που έχει ποτέ χρηματοδοτήσει η ΕΕ ολοκληρώνεται τον Σεπτέμβριο. Πρόκειται για το εμβληματικό Πρόγραμμα του Ανθρώπινου Εγκεφάλου (Human Brain Project, HBP) στόχος του οποίου ήταν η κατανόηση της λειτουργίας του πολυπλοκότερου οργάνου που δημιούργησε η εξέλιξη και βεβαίως η μοντελοποίησή του με τη βοήθεια των υπολογιστών.

Χιλιάδες επιστημονικά άρθρα δημοσιεύθηκαν από τους 500 και πλέον επιστήμονες οι οποίοι εργάστηκαν στο πρόγραμμα την τελευταία δεκαετία (το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2013), ενώ η χρηματοδότησή του άγγιξε τα 607 εκατομμύρια ευρώ. Στο διάστημα αυτό σημειώθηκαν αξιοσημείωτες πρόοδοι, μεταξύ των οποίων η δημιουργία λεπτομερών χαρτών που αφορούν περισσότερες από 200 περιοχές του εγκεφάλου, η χρήση υπερυπολογιστών για την προσπάθεια διαλεύκανσης (μέσω της μοντελοποίησης) των μηχανισμών της μνήμης και της μάθησης (με απώτερο στόχο την ανάπτυξη θεραπειών για νευροεκφυλιστικές ασθένειες), αλλά και η ανάπτυξη εμφυτευμάτων για την αντιμετώπιση της τύφλωσης.

Παρά τις προόδους, θα ήταν υπερβολή να θεωρήσουμε ότι ο αρχικός στόχος του ΗΒΡ επετεύχθη. Στην πραγματικότητα, η ολοκλήρωση του προγράμματος δεν σημαίνει παρά το ότι συμπληρώθηκαν τα 10 χρόνια που ήταν αρχικώς η προγραμματισμένη διάρκειά του. Ετσι, ακόμη και οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα παραδέχονται ότι αυτό που έχει επιτευχθεί είναι η συμπλήρωση πολλών και σημαντικών ψηφίδων στο μεγάλο ψηφιδωτό του εγκεφάλου. Και φυσικά κανείς δεν υποστηρίζει ότι το ΗΒΡ έχει οδηγήσει στην κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου και στη διαλεύκανση των μηχανισμών της συνείδησης.

Εν τω μεταξύ φούντωσε και ο ανταγωνισμός: τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ιαπωνία ξεκίνησαν αντίστοιχα προγράμματα το 2013 αλλά με ρεαλιστικότερα χρονοδιαγράμματα. Ειδικότερα, το πρόγραμμα των ΗΠΑ αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026, ενώ το ιαπωνικό είναι 15ετές. Τέλος, η Αυστραλία, η Νότια Κορέα και η Κίνα (μόλις το 2021) έχουν μπει στην κούρσα της κατανόησης του εγκεφάλου. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο ανταγωνισμός θα επισπεύσει τις διαδικασίες και το ερώτημα βεβαίως είναι αν οι ευρωπαίοι ερευνητές θα παραμείνουν στην κούρσα. Το πρόγραμμα θα επανεκτιμηθεί και μέχρι τα τέλη του έτους θα γνωρίζουμε αν θα επαναχρηματοδοτηθεί και με ποιον ακριβώς σχεδιασμό.

Οσο για το ερώτημα του ποιος θεωρείται φαβορί για να κόψει το νήμα, η απάντηση είναι «κανείς»! Γιατί το πολυπαραγοντικό πρόβλημα της κατανόησης του ανθρώπινου εγκεφάλου θα λυθεί μόνο μέσω της συνένωσης όλων των ερευνητικών δυνάμεων.

Έντυπη έκδοση Το Βήμα