Οι φόβοι πρέπει να εκφράζονται

Το 1997, όταν είχε ανακοινωθεί η δημιουργία της Ντόλι, του προβάτου που υπήρξε το πρώτο κλωνοποιημένο θηλαστικό, ο αρχικός θαυμασμός για το επίτευγμα γρήγορα έδωσε τη θέση του σε φόβους ότι επρόκειτο σύντομα να κατακλυστούμε από ανθρώπινους κλώνους. Γράφαμε τότε, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς ανατρέχοντας στο αρχείο του «Βήματος», ότι ο κίνδυνος να γεμίσει η Γη κλωνανθρώπους ήταν σχεδόν μηδαμινός (για μια σειρά από λόγους). Και υποστηρίζαμε ότι από τη μελέτη της κλωνοποίησης (της δημιουργίας δηλαδή ενός εμβρύου από τη σύντηξη του πυρήνα ενός ενηλίκου σωματικού κυττάρου και ενός ωαρίου από το οποίο είχε αφαιρεθεί ο πυρήνας) θα μπορούσαν να εξαχθούν εξαιρετικά χρήσιμα συμπεράσματα για τα πρώτα στάδια της εμβρυϊκής ζωής και ως εκ τούτου να προκύψουν χρήσιμες ιατρικές εφαρμογές.

Ο χρόνος μάς δικαίωσε: όχι μόνο δεν γεμίσαμε κλωνανθρώπους, αλλά και οι ελάχιστοι επιστήμονες που το δοκίμασαν, έτυχαν της κατακραυγής της επιστημονικής κοινότητας και αντιμετώπισαν τη Δικαιοσύνη. Διότι στο μεταξύ είχαν θεσπιστεί κανόνες και είχαν τεθεί όρια για την εφαρμογή της τεχνικής της κλωνοποίησης. Επιπροσθέτως, χάρη σε αυτή οι επιστήμονες απομόνωσαν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα και στη συνέχεια ενήλικα βλαστικά κύτταρα, τα οποία αποτελούν τη βάση για μια σειρά θεραπείες που βρήκαν ήδη κλινικές εφαρμογές ή δοκιμάζονται.

Η δημιουργία συνθετικών εμβρύων που προσφάτως επετεύχθη από διαφορετικές ερευνητικές ομάδες είναι ένα ακόμη βήμα στην επιστημονική πίστα των βλαστικών κυττάρων. Αυτή τη φορά δεν χρειάστηκε ούτε ωάριο για να δημιουργηθούν τα λίγων ημερών έμβρυα! Και βεβαίως αναζωπυρώθηκαν οι φόβοι ότι οι «συνθετικοί» άνθρωποι θα κυκλοφορούν σύντομα ανάμεσά μας. Οπως εξηγούν οι επιστήμονες που δημιούργησαν τα συνθετικά έμβρυα, αυτά δεν είναι βιώσιμα πέρα από μερικές ημέρες και δεν μπορούν να εμφυτευθούν σε μήτρα. Είναι χρήσιμα μόνο για ερευνητικούς σκοπούς, ενώ υπάρχει η ελπίδα ότι θα ανοίξουν νέες θεραπευτικές οδούς.

Η σύντομη αυτή ιστορική αναδρομή αποκαλύπτει ότι η πρώτη αντίδραση της κοινής γνώμης απέναντι στα επιστημονικά επιτεύγματα είναι συχνά ένα μείγμα θαυμασμού και φόβου. Και έτσι πρέπει να είναι! Ειδικά σε ό,τι αφορά τους φόβους, αυτοί θα πρέπει σαφώς να εκφράζονται και να γίνονται αντικείμενο διεξοδικής και ευρείας συζήτησης. Τέτοιες συζητήσεις αντικαθιστούν τον φόβο με τη γνώση και  γεννούν ώριμες κοινωνίες, οι οποίες σε κρίσιμες στιγμές ανθίστανται στον λαϊκισμό και στην εσκεμμένη παραπληροφόρηση.

Έντυπη έκδοση Το Βήμα