Τουρκία: H εντυπωσιακή διείσδυση στην Αφρική – Πρεσβείες που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια

Σύμφωνα με το ισπανικό περιοδικό Atalayar, κανένας μη Αφρικανός ηγέτης στον κόσμο δεν κατάφερε να ξεπεράσει, σε επισκέψεις στην Αφρική, τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2022.

Πριν αναλάβει τα ηνία της χώρας ο Ερντογάν, στην Αφρική υπήρχαν μόλις 10 τουρκικές πρεσβείες σε ανάλογο αριθμό κρατών. Μετά από δύο και πλέον δεκαετίες διακυβέρνησής του, η Τουρκία «έσπειρε» 44 διπλωματικές αποστολές σε όλη την ήπειρο.

Είναι ενδεικτικό ότι ενώ η Ελλάδα διαθέτει μόλις 11 πρεσβείες σε όλες τις χώρες της Αφρικής, η Τουρκία ανταγωνίζεται σε αριθμό τις υπερδυνάμεις ΗΠΑ με 49, τη Γαλλία με 46 και την Κίνα με 53.

Για τον πρώην σύμβουλο του προέδρου της Γκάνα και αναλυτή στο Conflict Research Consortium for Africa Φιντέλ Αμακίε Οούσου (Fidel Amakye Owusu) «με τον Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης να εξακολουθούν να ελέγχουν την Άγκυρα, αναμένεται εντατικοποίηση των υφιστάμενων πολιτικών» στην Τουρκία.

«Η Τουρκία είναι η πιο παρούσα στην Αφρική, από όλες τις «μεσαίες δυνάμεις». Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η χώρα έχει δημιουργήσει πρεσβείες σε όλες σχεδόν τις χώρες της ηπείρου. Από το Σαχέλ μέχρι τις Μεγάλες Αφρικανικές Λίμνες και το Κέρας της Αφρικής, η διπλωματική επίθεση του Ερντογάν γίνεται αισθητή» λέει ο Αφρικανός αναλυτής.

Τουρκικές πρεσβείες και επενδύσεις στην Αφρική

Επενδύσεις δισεκατομμυρίων

Οι τουρκικές επενδύσεις στην Αφρική, από 100 περίπου εκατομμύρια που κυμαίνονταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, εκτοξεύτηκαν σε 6,1 δισ. το 2021. «Ένας συνδυασμός αύξησης της διπλωματικής παρουσίας και των επενδύσεων δεν θα μπορούσε να είναι τυχαίος. Το επιχειρηματικό ενδιαφέρον της Τουρκίας στην Αφρική είναι τεράστιο» λέει ο Οούσου.

Η χώρα ανταγωνίζεται άλλες μεσαίες δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ, το Ιράν και άλλα κράτη του Κόλπου. «Ενώ το Ισραήλ υπό τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου προσπάθησε να αυξήσει την παρουσία του στην Αφρική και μάλιστα προσπάθησε να «ενταχθεί» στην Αφρικανική Ένωση, δεν ήταν τόσο επιτυχημένο όσο η Τουρκία.  Με πόρους, αγορά και διπλωματικούς αριθμούς, η Αφρική είναι μια κρίσιμη περιοχή».

Επίσης, η τουρκική εταιρεία Karpowership υπέγραψε συμφωνίες για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που τοποθετούνται σε πλοία για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε αρκετές χώρες της Δυτικής Αφρικής και στη Νότια Αφρική.

Αυτά είναι αγκυροβολημένα στα ανοικτά των ακτών και συνδέονται απευθείας στο εθνικό δίκτυο, τροφοδοτώντας μεταξύ 30 MW και 470 MW ανά σκάφος.

Τούρκοι αξιωματικοί εκπαιδεύουν αφρικανικούς στρατούς

Πέραν όμως της διπλωματικής διείσδυσης στην Αφρική, η Άγκυρα έχει υπογράψει πολλαπλές συμφωνίες ασφάλειας και παρουσίας στρατευμάτων της στην περιοχή.

«Τουρκικές οντότητες και προσωπικό εκπαιδεύουν δυνάμεις στη Λιβύη και τη Σομαλία» ενώ η Άγκυρα «έχει συνάψει στρατιωτικές συμφωνίες με πολλές χώρες σε όλη την ήπειρο» σχολιάζει ο Οούσου.

O Χουλουσί Ακάρ εγκαινιάζει το στρατόπεδο εκπαίδευσης στη Σομαλία με τον πρωθυπουργό της χώρας. 2017 (Πηγή: REUTERS).

Συνολικά, 30 αφρικανικά κράτη έχουν υπογράψει διαφορετικούς τύπους συμφωνιών που σχετίζονται με την ασφάλεια με την Τουρκία. Τέτοιες συμφωνίες μπορεί για παράδειγμα να αφορά την εκπαίδευση, την τεχνική και την επιστημονική συνεργασία.

Ενδεικτικά, η Τουρκία έχει δημιουργήσει στρατιωτική βάση στην πρωτεύουσα της Σομαλίας, Μογκαντίσου, και συμμετέχει στην εκπαίδευση περισσότερων από 20.000 ειδικών δυνάμεων της Σομαλίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Άμυνας, από το 2022, υπάρχουν Τούρκοι στρατιωτικοί ακόλουθοι σε 19 αφρικανικές χώρες, όπως Νιγηρία, Αιθιοπία, Γκάνα, Μάλι, Αλγερία, Τζιμπουτί, Σενεγάλη, Τανζανία, Σουδάν, Αίγυπτος, Ουγκάντα, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Γουινέα , Σομαλία, Κένυα, Νότια Αφρική, Μαρόκο, Τυνησία και Λιβύη.

Κατακόρυφη αύξηση στρατιωτικών εξαγωγών

Σημαντικότατος βραχίονας της τουρκικής διπλωματίας είναι τα όπλα που αναπτύσσουν οι τουρκικές βιομηχανίες, οι οποίες δέχονται συνεχώς παραγγελίες για μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV), τεθωρακισμένα οχήματα, συστήματα ηλεκτρο-οπτικών αισθητήρων, συστήματα επιτήρησης, οχήματα εκκαθάρισης ναρκών και τυφέκια.

Όπως καταγράφει έρευνα του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας (CATS) «από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι τουρκικές αμυντικές εταιρείες έχουν στρέψει τα μάτια τους στην αφρικανική αγορά. Παλαιότερα, οι αμυντικές εξαγωγές περιορίζονταν γενικά σε φορητά όπλα και πυρομαχικά. Παρόλο που οι τουρκικές εταιρείες κατάφεραν την τελευταία δεκαετία να εξάγουν τα προϊόντα τους -πχ τεθωρακισμένα οχήματα- στις αφρικανικές αγορές, μόνο τα τελευταία χρόνια κατάφεραν να κερδίσουν ένα πιο σταθερό μερίδιο αγοράς με σχετικά μεγαλύτερα έργα».

Μέχρι στιγμής, η Τουρκία έχει υπογράψει συμφωνίες αμυντικής βιομηχανίας με περισσότερες από 25 αφρικανικές χώρες -συμπεριλαμβανομένων των Ρουάντα, Σενεγάλης, Κονγκό, Μάλι, Νιγηρίας, Αιθιοπίας, Σομαλία και Λιβύης- οι οποίες προσφέρουν μεταφορά στρατιωτικής τεχνολογίας, συνεργασία και κοινή παραγωγή.

Σύμφωνα με στοιχεία της Συνέλευσης Τούρκων Εξαγωγέων, οι εξαγωγές άμυνας και αεροδιαστημικής στην Αφρική έφτασαν τα 460,6 εκατ. δολ. το 2021, σε σύγκριση με τα μόλις 82,981 εκατ. δολ. το 2020. «Αυτή η υπερπενταπλάσια αύξηση στη διάρκεια ενός έτους δείχνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον των αφρικανικών χωρών και τις υψηλές δυνατότητες αυτής της αγοράς» αναφέρει η συνεργάτιδα του CATS Nebahat Tanrıverdi Yaşar.

Γιατί κάνουν θραύση τα τουρκικά όπλα;

Γιατί όμως είναι τόσο ελκυστικά τα τουρκικά όπλα;

Για τον ειδικό σε αεροπορικά ζητήματα Alan Dron τα πλεονεκτήματα που παρέχει η αγορά των τουρκικών όπλων είναι τρία:

Πρώτον, η Τουρκία έχει προχωρήσει σημαντικά στην κατασκευή όπλων τα τελευταία χρόνια και τα προϊόντα της έχουν δείξει τις δυνατότητές τους σε αρκετές συγκρούσεις. Τα μη επανδρωμένα Bayraktar TB2, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη σύγκρουση του Αζερμπαϊτζάν με την Αρμενία, όπως και σήμερα στον ρωσοουκρανικό πόλεμο.

Δεύτερον, είναι συνήθως λιγότερο ακριβά και ευκολότερα στη λειτουργία από αυτά του Ισραήλ ή των ΗΠΑ. Έτσι οι τουρκικές τιμές είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικές.

Εξάλλου, σε ρεπορτάζ του BBC, ο αναλυτής Robert Melly, αναφέρει πως «για τους Αφρικανούς αγοραστές, ιδιαίτερα τις φτωχότερες χώρες, τα drones παρέχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν σημαντική αεροπορική ισχύ χωρίς το τεράστιο κόστος σε εξοπλισμό και χρόνια εκπαίδευσης πιλότων που απαιτείται για την ανάπτυξη μιας συμβατικής δύναμης επανδρωμένων αεροσκαφών», σημείωσε.

Τρίτον, η αγορά από την Τουρκία -και όχι από τις μεγάλες δυνάμεις- βγάζει τα αφρικανικά κράτη από τη «δύσκολη» θέση να πάρουν μέρους στη σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ, της Ρωσίας ή της Κίνας.

Και τουρκικές σαπουνόπερες

Πέραν όμως των τομέων υψηλής πολιτικής, η Τουρκία προσπάθησε να αυξήσει την επιρροή της στην Αφρική και μέσω «ήπιων» μεθόδων, όπως ο πολιτισμός.

Όπως αναφέρει το BBC, πρόσφατη επέκταση του αποτυπώματος της Τουρκίας είναι αναμφίβολα η έναρξη του TRT Afrika. Ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός της Τουρκίας στηρίχτηκε στην απόσυρση αρκετών ανταγωνιστών στην περιοχή για να ξεκινήσει αυτή η ψηφιακή πλατφόρμα ειδήσεων στα γαλλικά, αγγλικά, σουαχίλι και χαούσα.

‘Ισως ο μεγαλύτερος πολιτιστικός αντίκτυπος προέρχεται από τις τουρκικές σαπουνόπερες, οι οποίες έχουν γίνει τεράστιες επιτυχίες σε αρκετές αφρικανικές χώρες, από την Αιθιοπία μέχρι τη Σενεγάλη.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εγκαινίασε το Νοσοκομείο Εκπαίδευσης και Έρευνας Σομαλίας-Τουρκίας με τον Πρόεδρο της Σομαλίας, 2013 (Τουρκική Προεδρία).

Η Τουρκία συμμετέχει επίσης σε φιλανθρωπικά έργα σε διάφορες χώρες, με επικεφαλής την Tika, την Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού, η οποία χρηματοδοτεί σχολεία, θρησκευτικά ιδρύματα και ιατρικές εγκαταστάσεις.

«Η Τουρκία έχει χρησιμοποιήσει θρησκευτικές φιλανθρωπικές οργανώσεις και θυγατρικές οργανώσεις για τη χρηματοδότηση έργων στην Αφρική. Η Γκάνα έχει επί του παρόντος ένα Εθνικό Τζαμί στην Άκρα που χρηματοδοτήθηκε από την Τουρκία» λέει ο Οούσου.

Στη Σομαλία, ο υπάρχει ένα δυνατό λαϊκό ρεύμα υπέρ του Ερντογάν, καθώς ανα-κατασκεύασε ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία στο Μογκαντίσου, το οποίο πήρε το όνομά του.

Υπάρχουν επίσης νοσοκομεία τουρκικής κατασκευής στη Λιβύη και στο Νότιο Σουδάν.