Γαριβάλδης: «Ρώμη ή θάνατος»

Ο Γαριβάλδης είχεν όλην την θαυμασίαν ηλιθιότητα ενός ομηρικού ήρωος. Δεν ήτο μεγάλος στρατηγός, ούτε μετρίας αξίας στρατιωτικός. Ανδρείος ως λέων, είχε μικράν συναίσθησιν της στρατηγικής και της τακτικής. Εξεπροσώπει τους «ασημάντους» παράγοντας της ιταλικής επαναστάσεως. Ήτο άνθρωπος με μίαν ιδέαν: την ιδέαν της ηνωμένης Ιταλίας με την Ρώμην ως πρωτεύουσαν. Αυτό τον ημπόδιζεν από του να είνε απλώς ένας κωλυσιεργός, τον οποίον είχεν εμπρός της η γαριβαλδινή πολιτική του Καβούρ (σ.σ. 1810-1861, ιταλός ευγενής και πολιτικός, που πρωτοστάτησε στο κίνημα για την ιταλική ενοποίηση και διετέλεσε πρώτος πρωθυπουργός της Ιταλίας). Μεταξύ Καβούρ και Γαριβάλδη υπήρχε μία διαρκής και ιδιότροπος πάλη. Έκαστος εθαύμαζεν αλλά και υπώπτευε τον άλλον.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.2.1929, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Καβούρ δεν ήθελε βασίλειον κατάλληλον δι’ ήρωας και ημιθέους, δι’ άνδρας ενθουσιώδεις και τολμηρούς, αλλά διά πολίτας με ρεδιγκότας και κολλάρα, των οποίων οι καλοί τρόποι, η καλαισθησία και τα ήπια ένστικτα θα τους ημπόδιζαν από κάθε έγκλημα. Το βασίλειον αυτό ίσως θα ήτο νωθρόν, θα ήτο όμως ωφέλιμον, και ήθελε να το ιδρύση με τα κατάλληλα μέσα.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.2.1929, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πρέπει να σημειωθή ότι το κράτος των φρακοφορεμένων του Καβούρ διήρκεσεν επί εξήκοντα έτη διά να υποσκελισθή από τους μελανοχίτωνας του Γαριβάλδη και του Μουσολίνι, οι οποίοι αυτοκαλούνται σήμερον φασισταί και συνεδύαζον τον γαριβαλδινόν ενθουσιασμόν με την ένθερμον αφοσίωσιν του Καβούρ εις το κράτος. Επί Ναπολέοντος Γ’, την επομένην της μάχης του Σολφερίνο, ο Ναπολέων ηθέτησε την συμφωνίαν του με τον Καβούρ και συνήψε πρόωρον ειρήνην με τους Αυστριακούς, ενώ εζήτει και πιθανώς θα απέκτα την Σαβόιαν (σ.σ. Σαβοΐαν), την κοιτίδα του Πεδεμοντιανού βασιλέως, τον οποίον εξυπηρέτει ο Καβούρ, και την Νίτσαν (σ.σ. Νίκαια της Γαλλίας), την γενέτειραν του Γαριβάλδη. Όλα εφαίνοντο χαμένα εις τον Γαριβάλδην, ιδίως όταν τον ημπόδισεν ο Καβούρ από του να διευθύνη μίαν επίθεσιν κατά των παπικών κρατών. Ο φανατικός επαναστάτης απεσύρθη εις την νήσον Καπρέραν (σ.σ. πλησίον των βορείων ακτών της Σαρδηνίας) και εκύτταζε την θάλασσαν. Μετά πάροδον ολίγου χρόνου ήρχισε κάποια κίνησις. Απεκρυσταλλώθη η σικελική εκστρατεία. Άνδρες και χρήματα και πλοία έφθασαν από την Γένουαν και ο Γαριβάλδης ήρχισε την μεγαλειτέραν περιπέτειαν του περιπετειώδους σταδίου του. Διήλθεν από τα πλοία των Ναπολιτάνων και απεβιβάσθη εις την Μαρσάλαν (σ.σ. περιοχή στο δυτικό τμήμα της Σικελίας). Όταν ο Καβούρ έμαθε την είδησιν, ανεφώνησεν: «Ήρχισε οδοιπορίαν αξίαν ενός ήρωος. Έχομεν έναν ήρωα εις την Ιταλίαν».

Αι περιπέτειαι του Γαριβάλδη

Ύστερα από ολίγας απελπιστικάς μάχας, ο Γαριβάλδης έρριψε την μικράν του δύναμιν εις την πόλιν του Παλέρμου, εξήγειρε τον όχλον και εκυρίευσε την νήσον διά την Ιταλίαν. Κατόπιν επροχώρησεν εις τα παράλια προς την Νεάπολιν καραδοκών την ευκαιρίαν διά να εισβάλη εις την Ήπειρον. Είχαν παραταχθή εναντίον του μόνον είκοσι τέσσαρες φρεγάται και στρατός από 30.000 άνδρας. Αλλά μεταξύ των Ναπολιτάνων εγεννήθη κάποια δυσαρέσκεια. Ο Γαριβάλδης εφαίνετο ότι ήτο άνθρωπος θεόπεμπτος. Εξήλθεν εις την ξηράν, είδε τρεις στρατιάς να τρέπωνται εις φυγήν εμπρός του και ολόκληρον το πενιχρόν ναπολιτάνικον καθεστώς να κρημνίζεται σαν χάρτινος πύργος. Μετεβίβασε τότε τας κατακτήσεις του εις τον βασιλέα της Σαρδηνίας, του οποίου ο οίκος διευθύνει μέχρι σήμερον το ιταλικόν βασίλειον.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.2.1929, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τώρα ο Γαριβάλδης είχεν επιτύχη τον σκοπόν του. Ήτο ένα όργανον, που εχρησίμευε για να βγάνη τα κάστανα από την φωτιά, κατά την παροιμίαν. Ο βασιλεύς εξεδήλωσε σαφώς ότι κατά την γνώμην του ώφειλε το στέμμα του εις τον Καβούρ και όχι εις τον Γαριβάλδην. Η κατάστασις της νοτίου Ιταλίας ήτο ικανοποιητική, αλλ’ ο Καβούρ υπήρξεν ο εμπνευστής και ο Γαριβάλδης απλώς το όργανον, το οποίον την εξετέλεσε. Ύστερα από μίαν ματαίαν και αγρίαν προσπάθειαν όπως αποκτήση πολιτικήν ισχύν, ο Γαριβάλδης απεσύρθη και πάλιν εις την Καπρέραν διά να περιμένη την εξέλιξιν της καταστάσεως. Του προσεφέρθη η αρχηγία των βορείων στρατευμάτων, τα οποία επρόκειτο να πολεμήσουν εις τον αμερικανικόν εμφύλιον πόλεμον. Κατά το μεσονύκτιον της επομένης νυκτός ο Γαριβάλδης εξύπνησε με την οριστικήν απόφασιν να μεταβή εις την Αμερικήν διά να τερματίση τον εμφύλιον πόλεμον. Ευτυχώς διά την υπόθεσιν της ενώσεως, ο Γαριβάλδης απετράπη, διότι αι αξιοθρήνητοι στρατιωτικαί ελλείψεις του απεκαλύφθησαν τελείως κατά τας αδόλους προσπαθείας του εις την γαλλοπρωσσικήν ρήξιν.

Ένα ανόητον κατρακύλισμα

Μετά παρέλευσιν ολίγου χρόνου επέστρεψεν εις την Σικελίαν, όπου εσκηνοθέτησε μίαν θριαμβευτικήν εξέγερσιν με το σύνθημα «Ρώμη ή θάνατος» και εστρατολόγησε σημαντικήν δύναμιν από εθελοντάς. Ο βασιλεύς εξέδωκε προκήρυξιν εναντίον του και τότε ο Γαριβάλδης εβάδισε κατά της Κατάνιας και διεπέρασε τα στενά της Μεσσήνης διά να εισβάλη εις την Καλαβρίαν. Αυτή ήτο πράξις εμφυλίου πολέμου αποδεικνύουσα έλλειψιν ισορροπημένης διανοίας. Άφησε την δύναμίν του να παραπλανηθή εις μίαν χώραν στερουμένην τροφίμων και να πέση εις ενέδραν εις το Ασπρομόντε (σ.σ. ορεινός όγκος της Καλαβρίας, στη νότια Ιταλία). Ηττήθη και ηχμαλωτίσθη από τα πεδεμοντιανά στρατεύματα. Και έτσι υπέστη ένα ανόητον κατρακύλισμα μέσα εις το μεγάλο στάδιόν του.

Ο Γαριβάλδης απαραίτητος διά τον Καβούρ

Ο Γαριβάλδης ήτο άνθρωπος πομπώδης, αρεσκόμενος εις ρητορικούς και άνευ εννοίας λόγους. Είχεν απεριόριστον θαυμασμόν και εμπιστοσύνην εις τον εαυτόν του. Ήτο ένας ντ’ Αννούντσιο (σ.σ. επιφανής ιταλός ποιητής και συγγραφέας, πρόδρομος του ιταλικού φασισμού) χωρίς την ποιητικήν μεγαλοφυΐαν του δευτέρου, ένας Μουσολίνι χωρίς το πολιτικόν τάλαντον του Μουσολίνι. Δεν είχε ούτε μίαν ουγκίαν φρονήσεως και ευθυκρισίας, αλλά ήτο ιδεώδης ενσάρκωσις του πνεύματος του ιταλικού πατριωτισμού.

Ήτο το σύμβολον ενός μεγάλου εθνικού ιδανικού. Ο Καβούρ πιθανόν να εσχεδίαζε, να εμηχανορραφούσε, να μετεχειρίζετο την εύνοιαν του Ναπολέοντος κατά της αποδοκιμασίας του Βατικανού και να έπαιζε το παιγνίδι της παγκοσμίου πολιτικής διά να εξασφαλίση εις την Ιταλίαν την αυτοδιοίκησιν του οίκου της. Αλλά χωρίς τον Γαριβάλδην ο Καβούρ θα εχώλαινεν εις το έργον του. Πού αλλού θα εύρισκεν άνθρωπον δυνάμενον να ανατρέψη ένα ισχυρόν βασίλειον με χιλίους άνδρας;

*Κείμενο της γερμανίδας συγγραφέως Ricarda Huch (1864-1947) για το δράμα του Γαριβάλδη και την ενοποίηση της Ιταλίας. Το κείμενο της Ριχάρδης Χουχ (έτσι αναφέρεται το όνομα της συγγραφέως στην ελληνική γλώσσα από τους υπευθύνους της εφημερίδας) έφερε τον τίτλο «Γαριβάλδης, το όργανον του κόμητος Καβούρ» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» στις 21 Φεβρουαρίου 1929.

Ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι (Giuseppe Garibaldi), ευρέως γνωστός στη χώρα μας ως Γαριβάλδης (αυτή είναι η εξελληνισμένη μορφή του ονόματός του), γεννήθηκε στη Νίκαια της Γαλλικής Αυτοκρατορίας στις 4 Ιουλίου 1807 και απεβίωσε στην ιταλική νήσο Καπρέρα στις 2 Ιουνίου 1882.