Η άσκηση ισορροπίας του Ερντογάν ανάμεσα στον Πούτιν και τη Δύση

Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στα ουκρανικά εδάφη, η Μόσχα έχει προσφέρει μια σωτήρια γραμμή ζωής από ανθρώπους και χρήματα στην  Άγκυρα λαμβάνοντας –είναι η αλήθεια- σημαντικά ανταλλάγματα.

Τον περασμένο χρόνο, οι Ρώσοι μετακινήθηκαν σχεδόν μαζικά προς την Τουρκία… Οι περισσότεροι εξ αυτών ήθελαν να ξεφύγουν της στράτευσης, πολλοί μετέφεραν εκεί τα χρήματα τους για να γλιτώσουν από τις δυτικές κυρώσεις, κάποιοι αγόρασαν ακίνητα και μερικοί άνοιξαν επιχειρήσεις.

Μόνο το τελευταίο 12μηνο οι Ρώσοι άνοιξαν 1.363 νέες επιχειρήσεις σε όλη την Τουρκία, γράφει το Foreign Policy, αποκαλύπτοντας ότι 155.000 ανάμεσα τους έχουν ήδη λάβει άδεις παραμονής.

Η Ρωσία στην υπηρεσία της Τουρκίας

Η Τουρκία και η οικονομία της, όπως είναι φυσικό και επόμενο, έχουν καλοδεχτεί τους νεοφερμένους και τα χρήματα τους. Έως ένα σημείο –τουλάχιστον προσωρινά- έχουν αλλάξει το πρόσωπο των τουρκικών πόλεων όπως η Κωνσταντινούπολη και η Αττάλεια, γιατί την υποβαθμισμένη πλευρά της χώρας την ισοπέδωσε ο σεισμός.

Τα ενοίκια πήραν την ανιούσα, τα καφέ γέμισαν από Ρώσους επισκέπτες, αλλά οι τιμές του φυσικού αερίου κρατήθηκαν χαμηλές, γράφει το αμερικανικό περιοδικό.

Για την Τουρκία, η διατήρηση και η εμβάθυνση των σχέσεων της με τη Ρωσία, παραμένοντας ταυτόχρονα ένας σημαντικός μεγάλος παίκτης του ΝΑΤΟ, είναι μια δύσκολη, αλλά απαραίτητη άσκηση ισορροπίας.

Η Τουρκία είναι στριμωγμένη ανάμεσα στο Ιράν και τη Δύση, έχει ένα εδαφικό σύνορο με τη Συρία, ελέγχει τη μόνη πρόσβαση της Μαύρης Θάλασσας στον ωκεανό και έχει ένα θαλάσσιο σύνορο με την Ουκρανία και τη Ρωσία.

Από την έναρξη του πολέμου, η Τουρκία κατάφερε να στηρίξει τόσο την ουκρανική στρατιωτική προσπάθεια όσο και την πληγωμένη ρωσική οικονομία.

Το τουρκικό διπλό παιχνίδι

Στις βόρειες ακτές της, η Τουρκία παρείχε στην Ουκρανία drones – που χρησιμοποιήθηκαν αποτελεσματικά εναντίον των ρωσικών δυνάμεων – και βοήθησαν στην διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας, που επέτρεψε το ουκρανικό σιτάρι να φύγει από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας προς το εξωτερικό.

Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι μια συμφωνία με τον διάβολο, στην οποία τον οδήγησαν οι δικές του γεωπολιτικές, πολιτικές και οικονομικές ανάγκες.

Ο Τούρκος πρόεδρος αντιμετωπίζει την πιο δύσκολη εκλογική αναμέτρηση της 20ετούς πολιτικής του καριέρας αυτόν τον Μάιο και ίσως η υποστήριξη της Ρωσίας καταφέρει να τον αναδείξει και πάλι νικητή.

«Ρωσία και Τουρκία: Είναι ένας γάμος συμφέροντος», δηλώνει ο Άλπερ Κόσκουν, ανώτερος συνεργάτης στη δεξαμενή σκέψης Carnegie Endowment for International Peace. Σίγουρα δεν είναι ένας εύκολος γάμος, συμπληρώνει το Foreign Affairs.

Το 2015, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών επιδεινώθηκαν όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος, που παραβίασε τον εναέριο χώρο της στα νοτιοανατολικά στα σύνορα με τη Συρία.

Το ζήτημα έληξε όταν τον Ιούνιο του επόμενου χρόνου ο Ερντογάν ζήτησε συγγνώμη για να λάβει ένα μήνα αργότερα τη βοήθεια του Πούτιν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία.

Το σημαντικό λαβείν

Για την Τουρκία, η Ρωσία αποτελεί μια ευκαιρία, αλλά συνιστά και μια απειλή.

Μια επιθετική Ρωσία, η οποία θα ελέγχει τις ουκρανικές παράκτιες πόλεις, σίγουρα δεν είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας, ούτε όμως και η άνοδος ενός κουρδικού κράτους στη βόρεια Συρία.

Από το 2014, οι ΗΠΑ στηρίζουν τους Κούρδους μαχητές στη βόρεια Συρία, ενώ η Τουρκία ισχυρίζεται ότι οι κουρδικές πολιτοφυλακές έχουν στενούς δεσμούς με το μαχητικό-πολιτικό Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Η Ρωσία βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Συρίας, υποστηρίζοντας τον πρόεδρο της, Μπασάρ αλ Άσαντ.

Η υποστήριξη της Τουρκίας προς την Ουκρανία δεν αλλάζει την πορεία του πολέμου, εξηγεί ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας της Ρωσίας με έδρα τη Μόσχα, Κερίμ Χας.

«Η στρατιωτική βοήθεια προσφέρεται και δεν πρέπει να υποτιμηθεί, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν ξεπερνά τις κόκκινες γραμμές της Μόσχας. Η Τουρκία δεν στέλνει τανκς ή μαχητικά αεροσκάφη. Είναι κάτι που το Κρεμλίνο μπορεί να ανεχτεί».

Από οικονομικής σκοπιάς, ειδικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία στήριξε την οικονομία της Τουρκίας με τεράστιες εισροές κεφαλαίων, ακόμη και κλείνοντας τα μάτια μπροστά στην στρατιωτική βοήθεια που παρείχε η Άγκυρα προς το Κίεβο.

Αυτή τη στιγμή οι δύο χώρες διαπραγματεύονται μια πιθανή έκπτωση για το φυσικό αέριο, ενώ η Τουρκία έχει ζητήσει επίσης από τη Ρωσία να αναβάλει τις σχετικές πληρωμές μέχρι το 2024, αίτημα που αν γίνει δεκτό, όπως πιστεύεται, θα της προσφέρει σημαντική οικονομική ανακούφιση.

Ο ρωσικός πραγματισμός

Η σχέση τους είναι επιτυχημένη, γιατί βασίζεται στο δούναι και λαβείν. Για το απομονωμένο και υπό κυρώσεις Κρεμλίνο, η Τουρκία έχει μετατραπεί σε οικονομικό καταφύγιο.

Πέρυσι, το εμπόριο ανάμεσα στις δύο χώρες ανήλθε σε περίπου 70 δισεκατομμύρια δολάρια, με την Τουρκία να αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Ρωσίας.

Την ίδια στιγμή, εκατοντάδες δυτικές εταιρείες εξετάζουν τρόπους παράκαμψης των δυτικών κυρώσεων, ανοίγοντας γραφεία στην Τουρκία για να συνεχίσουν το εμπόριο με τη Ρωσία, γράφει η τουρκική εφημερίδα Hurriyet Daily News.

Καθοδόν προς τις εκλογές της 14ης Μαΐου στην Τουρκία, οι κινήσεις του Πούτιν που ενδυναμώνουν τον Εντογάν είναι το καλύτερο στοίχημά του για να επικρατήσει και σε αυτήν την αναμέτρηση.

«Ο Πούτιν στην πραγματικότητα δεν έχει άλλη επιλογή, επομένως είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση», αναφέρει ο Χας. «Παρότι ο Ερντογάν δεν υπήρξε πάντα ένας αξιόπιστος εταίρος για τη Μόσχα, ο Πούτιν δεν έχει καλύτερη εναλλακτική συνεργασίας από αυτή στην Τουρκία και πέρα από αυτήν. Όλες οι άλλες εναλλακτικές του είναι πιο φιλοδυτικοί ηγέτες», προσθέτει ο ίδιος.

Και στην Τουρκία ο πραγματισμός κάνει κουμάντο. Από γεωγραφικής και στρατιωτικής άποψης, η Τουρκία στέκεται δίπλα στο δυτικό μπλοκ και έχει υπάρξει ζωτικός σύμμαχος της Δύσης, σε ότι αφορά όμως το θέματης οικονομίας η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεργαστεί με τη Ρωσία.

«Αν η Ρωσία κόψει το φυσικό αέριο προς την Τουρκία, θα προκαλέσει καταστροφή», σχολιάζει ο Χας. «Ομοίως, εάν η τουρκική οικονομία καταρρεύσει, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα υποφέρουν επίσης από τα δάνεια που έχει πάρει η Τουρκία από αυτές», συμπληρώνει.

Όπως όμως συμβαίνει σε όλους τους γάμους υπάρχουν πολλά δύσκολα ζητήματα ανοιχτά ανάμεσα τους.

Τουρκικοί υπολογισμοί

Ο Ερντογάν αναγνωρίζει τη Ρωσία ως μια πραγματικότητα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ειδικά από τη στιγμή που οι ΗΠΑ δηλώνουν σε μεγάλο βαθμό απούσες οικονομικά και στρατιωτικά.

«Ο Ερντογάν έχει προσαρμοστεί σε αυτό το δεδομένο, τη μετατόπιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος μακριά από την Μαύρη Θάλασσα», δηλώνει ο Μοχάμεντ Κότσακ, ανεξάρτητος αναλυτής εξωτερικών υποθέσεων με έδρα την Άγκυρα.

Ωστόσο, οι ιστορικές εχθρότητες και η μακροχρόνια αντιπαλότητα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέα προβλήματα ανάμεσα τους μετά τις εκλογές, προσθέτει ο ίδιος.

«Λόγω της συνεργασίας της με τη Ρωσία, η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει τα πιο άμεσα ζητήματα ασφάλειας της, που σχετίζονται κυρίως με τη Συρία, αλλά, ταυτόχρονα, έχει σε μεγάλη εκτίμηση και τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και τη συμμαχία ασφάλειας της με τη Δύση», λέει  ο Κότσακ.

«Σε βάθος χρόνου, η Ρωσία παραμένει ένας ιστορικός ανταγωνιστής και μια απειλή για την ασφάλεια της Τουρκίας. Οι δυναμικές αυτές υπερτερούν των οικονομικών πλεονεκτημάτων», καταλήγει ο ίδιος.

Όχι όμως τώρα, όχι πριν τις εκλογές, όχι αν ο Ερντογάν δεν εξασφαλίσει μια ακόμα θητεία στην προεδρία της Τουρκίας…