Διδάσκαλοι του Γένους

Υπάρχουν ακόμη στους καιρούς μας ακόμα κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι που συνεχίζουν και τιμούν και ως εκ τούτου συντηρούν αυτό που τιμήθηκε αιώνες με το όνομα του ανθρωπισμού και του πνεύματος της Αναγέννησης. Ολοι, βέβαια, συμφωνούμε πως στα χρόνια μας έχουμε στη διάθεσή μας μέσα διάδοσης και διάσωσης των γνώσεων, αδιανόητα για τους συνανθρώπους μόλις έναν αιώνα και πίσω. Οταν, όμως, εξετάζουμε ποιες ιδέες, ποιες γνώσεις, ποια ηθικά και αισθητικά προτάγματα μας απασχολούν, τι ακόμη τροφοδοτεί την εκπαίδευση, αλλά και τη συζήτηση από τα πανεπιστήμια ως τα επαρχιακά φύλλα των εφημερίδων, δηλαδή τα προβλήματα που ζητούν συνεχώς λύσεις και αναφέρονται στις θετικές, στις θεωρητικές επιστήμες, στη θρησκεία, την αγωγή του πολίτη, τον πολιτικό σχεδιασμό και στοχασμό, ακόμη τα προβλήματα ύφους και ήθους, όχι μόνο στην επίσημη σκέψη, αλλά στο σπίτι, στο εργαστήρι και στον δρόμο.

Θα παραδεχθώ ότι, χωρίς αμφιβολία, άλλαξαν τα μέσα παιδείας και διάδοσης των γνώσεων, άλλαξαν δόγματα και μέθοδοι ερμηνείας, αλλά και κριτικής των ιδεών και των εφαρμογών, όμως το κύριο σώμα των ιδεών και των μορφών που μας απασχολούν είναι τα ίδια θέματα, τα ίδια φαινόμενα, τα ίδια ήθη. Τι άραγε είναι εκείνο που κάνει τον Σωκράτη ως σκεπτόμενο πολίτη και δάσκαλο μιας εποχής δυόμισι αιώνες πριν από μας να γίνεται δάσκαλος και πρότυπο βίου εφήβων του πλανήτη; Τι κάνει τον Παρθενώνα να διαρκεί στη συνείδηση της ανθρωπότητας ως μέτρο υψίστης αισθητικής; Τι κάνει τον Θουκυδίδη δάσκαλο που διαμορφώνει συνειδήσεις κριτικής αντιμετώπισης των εκάστοτε θεσμών και των πολιτικών προγραμμάτων σε μια σύγχρονη εποχή και χώρα;

Εχει πολύ σοφά διατυπωθεί πως η εξέλιξη του πνεύματος και των ιδεών, κυρίως δε των αξιών, γίνεται με αριθμητική αύξουσα πρόοδο, αντίθετα με την τεχνική που τρέχει με γεωμετρική φευγάλα.

Τα προβλήματα ήθους και ουσίας της γνώσης που απασχολούσαν τον Αριστοτέλη, όταν ταξίδευε με άμαξα που έσερναν άλογα, απασχολούν και τον σημερινό σκεπτόμενο που ταξιδεύει με τζετ! Ως εκ τούτου είναι πάντα ευπρόσδεκτα έργα που αναλύουν, συχνά αποκαλύπτουν και όχι σπάνια μας αιφνιδιάζουν που συζητούν προβλήματα που απασχόλησαν τον άνθρωπο στην Αθήνα ή την Αίγυπτο ή τη Συρία και τις ιδέες πριν από χιλιάδες χρόνια, και όχι μόνο μας απασχολούν απλώς, αλλά μας στέλνουν συχνά και στον δάσκαλο ή στον γιατρό να μας λύσει τα αινίγματα που μας προκαλούν και μας παιδεύουν. Ετσι είναι αυτονόητο, γιατί κάθε χρόνο διεθνώς, και στην πατρίδα μας, κυκλοφορούν βιβλία που μελετούν, κρίνουν, εφοδιάζουν τον αναγνώστη με όπλα που αντιμετωπίζουν καθημερινά ανοιχτά προβλήματα ήθους, ύφους, μεθόδου, δομής, ενέργειας και συχνά γίνονται θεμέλια για την ύψωση νέων θεωριών που επιλύουν σημερινά προβλήματα επιβίωσης και στοχασμού.

Συνήθως τα έργα αυτά είναι έργα συνεχούς και αναγκαίας υποδομής για την όποια διαδρομή στον κόσμο των αναγκών, των αξιών, του ήθους, της εργασίας, της επιστήμης. Οφείλουμε ευγνωμοσύνη στους ιστορικούς, τους ιστορικούς των ιδεών, τους ιστορικούς των θεσμών και στους αναλυτικούς των μεθόδων του παρελθόντος για να αντιμετωπίσουμε αδιέξοδα του παρόντος.

Εχω μιλήσει και παλιότερα για τη σπουδαία προσφορά του Κ. Σπ. Στάικου, ιστορικού της πνευματικής πορείας του Γένους των Ελλήνων. Κυρίως με το πρόσφατο τεράστιο έργο του με αυτόν τον τίτλο και πηγές τα χειρόγραφα και τα έντυπα βιβλία των Ελλήνων, κυρίως τα χρόνια που ονομάζονται Αναγέννηση, από τον 13ο αιώνα έως το τέλος του 19ου. Σήμερα, όμως, έχω στα χέρια μου μια σπάνια πνευματική αλληλεγγύη. Ενας πράγματι αναγεννησιακός συμπατριώτης μας, ο πνευματικός αειθαλής Θ.Π. Τάσιος, συνταξιούχος καθηγητής του Πολυτεχνείου και μέλος πολλών ακαδημιών παγκοσμίως, ως μέγας και σοφός δάσκαλος, με μέθοδο, σαφήνεια, ακρίβεια, σεβασμό στις ιδέες του συγγραφέα Στάικου μας εφοδιάζει με έναν πνευματικό οδηγό. Μας πιάνει από το χέρι και μας οδηγεί στους λαβυρίνθους της γνώσης του ελληνικού πνεύματος επτά αιώνων, χωρίς να απλουστεύει. Με πυξίδα την ουσία της πληθώρας των πληροφοριών του Στάικου κατορθώνει να μας πείσει, και δεν είναι για τη στάθμη της εκπαίδευσής μας, ότι το Γένος τίμησε την ευκαιρία που του διέθεσε η Ιστορία.

Σε μια εποχή που τρωγόμαστε σαν τα άγρια σκυλιά κυριολεκτικά για το ποιος θα πατρονάρει και θα μοιράσει τη φόλα, ο Τάσιος γίνεται τροχιοδείκτης στα σκοτεινά ράφια των βιβλιοθηκών που κατέβασε και ταξινόμησε ο Στάικος. Δεν θα φοβηθώ να γράψω: δύο δάσκαλοι του Γένους των Ελλήνων.