Βελτιώνοντας την φυσική μας γονιμότητα: Xρήσιμες οδηγίες από έναν ειδικό

Γράφει ο Δρ. Μηνάς Μαστρομηνάς*

Στα περισσότερα ζευγάρια που ξεκινούν το συναρπαστικό ταξίδι της τεκνοποίησης υπάρχουν πολλά ερωτηματικά ή και ταμπού αναφορικά με το τι προάγει την γονιμότητα τους.

To άγχος που (δικαιολογημένα) διακατέχει τα ζευγάρια αναπαραγωγικής ηλικίας, τα οδηγεί συχνά πρόωρα στις τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και ειδικότερα στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση.

Έχει όμως η φύση πει τον τελευταίο της λόγο;

Το 75% των ζευγαριών που προσπαθούν, θα επιτύχουν κύηση στους πρώτους έξι μήνες. Ένα 5% σε έναν χρόνο και το υπόλοιπο 20% δεν θα τα καταφέρει και θα πρέπει να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.

Μετά την ηλικία των 35 ετών η γονιμότητα σε γυναίκες και άνδρες σταδιακά μειώνεται, εντονότερα στις γυναίκες και λιγότερο στους άνδρες, κυρίως μετά το πεντηκοστό τους έτος.

Μία γυναίκα 40 ετών χάνει το 50% της γονιμότητάς της σε σχέση με μία γυναίκα 30 ετών και γι’ αυτό έγκαιρα, μετά από έξι μήνες προσπαθειών πρέπει να αναζητήσει βοήθεια.

Παράθυρο γονιμότητας

Οι «περίφημες» γόνιμες ημέρες στην γυναίκα (γόνιμο παράθυρο) είναι ένα χρονικό διάστημα 6 ημερών που καταλήγει στην ωορρηξία. Η ωορρηξία βρίσκεται εάν αφαιρέσουμε 14 ημέρες από τον ρυθμό του κύκλου. Για κύκλο 28 ημερών η ωορρηξία αναμένεται την ημέρα 14 και άρα το παράθυρο γονιμότητας είναι από την ημέρα κύκλου 9-14. Σε κύκλο 30 ημερών η ωορρηξία γίνεται την ημέρα 16 και το παράθυρο γονιμότητας τις ημέρες 11-16. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μέγιστη γονιμότητα επιτυγχάνεται εάν η επαφή γίνει 2 ημέρες πριν την ωορρηξία. Γενικά τα ζευγάρια θα πρέπει να έχουν συχνές επαφές στη διάρκεια του παράθυρου γονιμότητας. Εάν είναι δυνατόν καθημερινά ή ανά δύο ημέρες.

Η ποιότητα και ικανότητα του σπέρματος να γονιμοποιήσει, αντίθετα με ότι πιστεύεται, δεν εξασθενεί με τις συχνές επαφές. Αυτό ισχύει και για άνδρες με αδύναμο σπέρμα.

Σεξουαλική συμπεριφορά ζευγαριού

Υπάρχουν μεταξύ των ζευγαριών πολλά αβάσιμα «δόγματα» όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της σεξουαλικής σχέσης, που θεωρητικά είναι η βέλτιστη για την αναπαραγωγική διαδικασία.

Καταρχάς, η στάση στην επαφή δεν έχει καμία σημασία. Σε οποιαδήποτε στάση έχουν ανιχνευτεί σπερματοζωάρια σε δευτερόλεπτα στον τράχηλο της μήτρας και σε λίγα λεπτά στις σάλπιγγες. Δεν έχει επίσης καμία επιστημονική βάση η παραμονή της γυναίκας σε ύπτια θέση μετά την επαφή. Η παρατήρηση εξόδου υγρού από τον κόλπο στο τέλος της επαφής είναι φυσιολογική και αφορά το συνοδευτικό των σπερματοζωαρίων, σπερματικό υγρό.

Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται κολπικά λιπαντικά (υδατικά, ελαιώδη, σάλιο κ.τ.λ.) διότι μειώνουν την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων 60-100%.

Τεχνικές παρακολούθησης γονιμότητας

Κάποιες γυναίκες επιθυμούν να προσδιορίζουν και να επιβεβαιώνουν τις ημέρες γονιμότητας τους κι έτσι να σχεδιάζουν τις επαφές τους. Αυτή η τακτική φαίνεται ότι έχει όφελος, συντομεύει τον χρόνο μέχρι την σύλληψη, όμως θέλει προσοχή γιατί μπορεί να προκαλέσει άγχος και αρνητική επίδραση στη σχέση του ζευγαριού.

Στις τεχνικές συγκαταλέγονται ο προσδιορισμός του γόνιμου παράθυρου, η μέτρηση της θερμοκρασίας σώματος (αύξηση θερμοκρασίας στο μέσον του κύκλου σε 37-37.4), η ανίχνευση με τεστ ούρων της ορμόνης LH (ωορρηξία 2 ημέρες μετά από θετικό τεστ), η παρακολούθηση της κολπικής έκκρισης της τραχηλικής βλέννας (μέγιστη γονιμότητα όταν είναι κολλώδης, καθαρή).

Τρόπος ζωής

Ο τρόπος ζωής του ζευγαριού οφείλει να  συνάδει με την προσπάθεια να γίνουν γονείς και να είναι υγιεινός. Η παχυσαρκία αλλά και η απίσχναση (γενικευμένη εξάντληση και απουσία υποδορίου λίπους) συνδέονται με προβλήματα ανωορρηξίας.

Οι διατροφικές συνήθειες έχουν μελετηθεί αλλά δεν έχει αποδειχθεί ότι κάποια δίαιτα (π.χ. μεσογειακή) έχει πλεονεκτήματα όσον αφορά την γονιμότητα.

Η λήψη φολικού οξέος 400mg καθημερινά είναι απαραίτητη. Δεν έχει διευκρινιστεί εάν η  λήψη πολυβιταμινούχων σκευασμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής σχετίζεται με τη βελτίωση της γονιμότητας.

Ο καπνός είναι βέβαιο ότι έχει αρνητική επίδραση σε γυναίκες και άνδρες. Οι καπνίστριες επιπλέον έχουν αυξημένο κίνδυνο αποβολής και εισόδου στην εμμηνόπαυση 3-4 χρόνια νωρίτερα.

Το αλκοόλ σε ποσότητα μεγαλύτερη από δύο ποτά ημερησίως έχει σχετισθεί με υπογονιμότητα σε γυναίκες και άνδρες, και γενικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μέχρι την σύλληψη. Η καφεΐνη σε ποσότητα 2-3 κούπες καφέ ημερησίως δεν σχετίζεται με διαταραχή της γονιμότητας.

Tέλος, καλό είναι τα ζευγάρια αναπαραγωγικής ηλικίας να αποφεύγουν επαφή με χημικές τοξικές ουσίες σε κάθε τους μορφή. Είτε αυτές αφορούν τον εργασιακό τους χώρο είτε το περιβάλλον διαβίωσης. Είναι ενδιαφέρον ότι κάτοικοι μεγαλουπόλεων με σημαντική ρύπανση, και ιδίως κάτοικοι πλησίον αυτοκινητοδρόμων, έχουν στατιστικά μεγαλύτερη συχνότητα υπογονιμότητας σε σύγκριση με πληθυσμούς  που ζουν στην ύπαιθρο.

Συμπέρασμα

Κάθε ζευγάρι που δεν έχει ένας εκ των δύο συντρόφων κάποιο γνωστό πρόβλημα υπογονιμότητας, οφείλει να προσπαθήσει για έναν χρόνο, εάν η γυναίκα είναι κάτω των 35 ετών και για έξι μήνες εάν είναι ηλικιακά μεγαλύτερη.

Σε περίπτωση αποτυχίας επιβάλλεται η συμβολή και η συμβουλή του ειδικού στη διάγνωση και στην εξατομικευμένη θεραπεία του κάθε ζευγαριού χωριστά.

*Ο Δρ. Μηνάς Μαστρομηνάς είναι Γυναικολόγος, ειδικός στην Ιατρική της Αναπαραγωγής