Ερχεται ο φίλος μας

Είχαμε φτιάξει πηγαδάκι τέσσερις νοματαίοι, κουβεντιάζαμε, ο ήλιος όπως τον αντανακλούσαν τα μάρμαρα θα έπρεπε να μας τυφλώνει, στον αττικό ουρανό κυκλοφορούσαν ευτυχώς κάτι μπαμπακένια σύννεφα. «Ερχεται ο φίλος μας…» έκανε ένας μας. Σταθήκαμε όλοι βουρκωμένοι προσοχή. Το φέρετρο ξεπρόβαλε από τον νεκροθάλαμο. Τι σου είναι η γλώσσα! Εάν είχε πει «φέρνουν τον φίλο μας», θα υπογράμμιζε το χάσμα μεταξύ ζωντανών και πεθαμένων. Ετσι όπως το διατύπωσε, σαν να είδαμε τον Κωνσταντίνο Τζούμα να διασχίζει αέρινος το προαύλιο του Πρώτου Νεκροταφείου, να ανεβαίνει με χορευτικό βήμα τα σκαλιά της εκκλησίας για να παραστεί στην κηδεία του.

Οταν πεθαίνει κανένας διάσημος (αστεία λέξη η διασημότης σε μια χώρα όπου τα χνώτα όλων μας μπερδεύονται διαρκώς, που ζούμε σαν εγκλωβισμένοι σε ένα λεωφορείο, το οποίο αγκομαχάει ακόμα και στις κατηφόρες) όποτε, τέλος πάντων, κάποιος θάνατος αναγγέλλεται στις ειδήσεις, το ξόδι καταντάει κοσμικό γεγονός. Σκούρα γυαλιά συρρέουν και χτενίσματα κομμωτηρίου. Μπότοξ κάνουν δακρύβρεχτες δηλώσεις στα κανάλια. Ρεπόρτερ ανταγωνίζονται σε ρεσιτάλ κοινοτοπίας, «η γειτονιά των αγγέλων» και «ο καλός παράδεισος» δίνουν και παίρνουν. Και αληθινή συγκίνηση και οδύνη βαριά να σου έχει προκαλέσει ο χαμός του ανθρώπου, πηγαίνοντας στον «ύστατο αποχαιρετισμό» του κάπως έρχεσαι στα σύγκαλά σου. Οχι χάρη στις παρηγορητικές ευχές των ιερέων. Μα επειδή η τόση σάχλα – το τόσο κριντζάρισμα θα έλεγαν οι νεότεροι – λειτουργεί ως αντιπερισπασμός στο πένθος.

Στην εκφορά του Κωνσταντίνου Τζούμα δεν χώρεσε ίχνος σάχλας. Κανείς δεν είχε έρθει για να κάνει δημόσιες σχέσεις, να δειχτεί. Απόδειξη; Οι κάμερες ματαίως περίμεναν τους τεθλιμμένους. Βρίσκονταν όλοι γύρω από τον νεκρό.

Η παιδική του φιλενάδα, καλλονή της δεκαετίας του ’60, σπάραζε. «Με ποιον θα τρώω πια τα μεσημέρια; Με ποιον θα κάνω πλάκες; Πάρε με, τώρα, σε παρακαλώ, μαζί σου!». Νομίζαμε ότι θα κατέρρεε. Πως θα μας έμενε στα χέρια. Ωσπου μια άλλη κυρία, διαόλου κάλτσα – αχ αυτή η γυναικεία εξυπνάδα, που κανείς άντρας δεν την αξιώνεται! -, της πέταξε, τυχαία δήθεν, το όνομα μιας παλιάς της αντίζηλης. Ακαριαία η διάθεσή της άλλαξε άρδην. Το μάτι της γυάλισε. Από εκεί που θρηνούσε τον Τζούμα, άρχισε να βρίζει τη λεγάμενη. «Την μπήξε, τη δείξε, άμα τη δω μπροστά μου, θα τη σκίσω!». Ο έρωτας – το πάθος που ισόβια σιγοκαίει – και νεκρούς ανασταίνει…

«Τους τελευταίους μήνες, πηγαίναμε μαζί περιπάτους…» διηγούνταν ο Αγγελος Παπαδημητρίου, ο πιο ευφυώς χαριτωμένος Ελληνας. «Είχε αστάθεια στο βάδισμα. Του έδινα το μπράτσο μου. Ενώ όμως όλοι οι άνθρωποι όταν τους υποστηρίζεις, γραπώνονται από εσένα, ο Κωνσταντίνος ούτε καν με άγγιζε. Ενιωθε ασφάλεια που κρατιόμασταν αγκαζέ. Μα δεν καταδεχόταν να να με επιβαρύνει…».

Αυτό ήταν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του Κωνσταντίνου Τζούμα, που τον έκανε τόσο ξεχωριστό. Οχι το υποκριτικό ταλέντο του, η κομψότης, ο κοσμοπολιτισμός, ο εστετισμός, ο εκκεντρισμός – πόσο τετριμμένες λέξεις… Ούτε καν η παιδεία του, που τη διηύρυνε συνεχώς, διαβάζοντας ακατάπαυστα. Αλλά η απέχθειά του προς τις κάθε λογής εξαρτήσεις. Πρωτίστως τις συναισθηματικές. Η αντίληψή του της ζωής ως αλυσίδας από στιγμές, που η μία φέρνει την άλλη, η προηγουμένη ωστόσο δεν εγγυάται την επόμενη. Χθες σε είδα και σε πόθησα και έγινα χρυσή βροχή που σε έλουσε. Σήμερα πιθανόν και να σε προσπεράσω αδιάφορα. Γιατί; Διότι κανείς δεν κολυμπάει στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Εσύ είσαι πλέον διαφορετική ή ίσως εγώ, τι σημασία έχει; – πάμε παρακάτω!

Τον νόμιζαν ελαφρύ. Η ελαφρότητά του αποτελούσε μια βαθύτατα φιλοσοφημένη στάση. Μια βιωμένη, κατασταλαγμένη ελευθερία, που οι περισσότεροι θα την ονόμαζαν μοναξιά και θα τους προξενούσε πανικό. Μη διεκδικώντας, μη αποδεχόμενος κανέναν απολύτως τίτλο ιδιοκτησίας που θα μπορούσε να αποδειχθεί βαρίδι, ο Κωνσταντίνος Τζούμας πράγματι δεν ήταν του κόσμου ετούτου.

«Μηδενός εχόμενος και μηδέν έχων», έτσι βάδισε. Συνεπέστατα, αγέρωχα, ηρωικά σχεδόν. Δεν ξέρω κι ούτε θα γνωρίσω άλλον τέτοιον.