Γεγονός και άποψη

Οι πεποιθήσεις είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας, έγραψε ο Νίτσε. Η Νίτσα όμως έχει άλλη άποψη και για την άποψη και για το γεγονός – προφανώς δεν διάβασε Νίτσε. Ο οποίος ξεκαθάρισε την προηγούμενη φράση του με μια πιο ντιρέκτ, ή πιο παραδοξολογική: «Το γεγονός δεν υπάρχει παρά μόνο οι ερμηνείες του».

Και το ότι κάθε μέρα διάφορα πρωτοσέλιδα «ερμηνεύουν» διαφορετικά ένα γεγονός, αυτό αποδεικνύει ότι η άποψη του Νίτσε είναι γεγονός. Δηλαδή ισχύει. Μπέρδεμα; Καθόλου.

Ας το δούμε με αφορμή ένα υπερ-γεγονός, ένα καρα-γεγονός (έναν κοτζάμ πόλεμο) δηλαδή την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία και τις  αδιανόητα οδυνηρές σκηνές τις οποίες παρακολουθούμε κάθε μέρα στην τηλεόραση και στις εφημερίδες. Ποιος αμφισβητεί ότι συνέβη και ό,τι συμβαίνει; Κι όμως υπάρχουν ποικιλίες ανθρώπων που λένε ακόμα πως όλα είναι κατασκευασμένα από τα ΜΜΕ και την προπαγάνδα. Συν τους Ρώσους που αμφισβητούν ακόμα και την ύπαρξη εκατοντάδων, χιλιάδων νεκρών. (Ευτυχώς όχι και τις εικόνες των ισοπεδωμένων πόλεων – αλλά κι εκείνες, λένε, πως τις γκρεμίζουν οι ίδιοι οι Ουκρανοί για να δυσφημίσουν τη μνήμη του Ντοστογιέφσκι).

Αλλοι, και ουκ ολίγοι, που δεν μπορούν να αμφισβητήσουν τις εικόνες και τα ντοκουμέντα, προσφεύγουν σε άλλη τακτική: λένε ότι δράστης είναι μεν ο Πούτιν, αλλά γι’ αυτό ευθύνεται το ΝΑΤΟ, η ΕΕ, και ίσως ο πέρσης βασιλιάς Ξέρξης. Εδώ είναι η κομπίνα της «άποψης». Και με αυτή τη «λογική» μπορεί κάθε μέγας σφαγέας της ανθρωπότητας να βρει δικαιολογίες – ας πούμε ότι ο Χίτλερ ξεκίνησε τον πόλεμο λόγω της σκληρής συνθήκης των Βερσαλλιών, ή, διότι η Ρηνανία ήταν γερμανικό έδαφος, υπήρχαν πολλοί Γερμανοί στη Σουδητία, η Αυστρία επιθυμούσε το Ανσλους, μπήκε στην Τσεχοσλοβακία διότι κινδύνευαν πλέον τα πλευρά της Γερμανίας και εισέβαλε στην Πολωνία λόγω παλιών λογαριασμών και στη Ρωσία διότι είχαν οι Γερμανοί ανάγκη από ζωτικό χώρο προς ανατολάς. Για όλα υπάρχουν ή μπορούν να εφευρεθούν δικαιολογίες – άρα για όλα έφταιγε η Δύση και η Σοβιετία κι όχι ο Χίτλερ, όπως για όλα φταίνε οι γκόμενες και ενίοτε το γκαζόν.

Αυτό είναι που λέμε η «άποψη». Και οι Γιαπωνέζοι ορθώς χτύπησαν πρώτοι στο Περλ Χάρμπορ, διότι ήταν αναπόφευκτος ο πόλεμος με τις ΗΠΑ, και σκέφτηκαν να διαλύσουν τον στόλο των Αμερικανών εγκαίρως. Αποψη. Μια άποψη που προκαλεί γεγονός και ένα γεγονός που ερμηνεύεται κατά το δοκούν, δηλαδή με βάση την άποψη. Που σημαίνει,  τελικά, ότι το γεγονός δεν υπάρχει. Ελα, όμως, που υπάρχει. Διότι αν δεν υπήρχε το Περλ Χάρμπορ, ως συμβάν, δεν θα προέκυπτε και η Χιροσίμα, που δεν είναι καθόλου άποψη. Εκτός αν οι εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί και Γιαπωνέζοι νεκροί δεν είναι γεγονός, αλλά ερμηνεία.

Από εκεί, από τα συμβάντα, προκύπτει και η λεγόμενη «παιδαγωγική των γεγονότων». Αλλά μη νομίσουμε πως και αυτή ισχύει απολύτως, διότι πάλι κυκλοφορεί η άποψη, η προσέγγιση, η εκδοχή, ως κουβέντα καφενείου, ως (ιδεολογικά) γραμμένη Ιστορία, ως καταγραφή συμβάντων που όμως και κατά βάθος είναι πάλι ερμηνεία. Δηλαδή από ποιο σημείο, με ποιες προκαταλήψεις και με πόση κομματική ιδιοτέλεια βλέπεις το γεγονός. Μια κυρία στον αφανισμό της Σμύρνης είδε απλό συνωστισμό, ένα σύνηθες στριμωξίδι – σκέψου τι συνωστισμός γίνεται τώρα στη Μαριούπολη, και τι κοσμούρα έχει στη Ζαπορίζια. Να μην μπορείς να ανασάνεις.

Το να ξεκινάς με αφετηρία τις πεποιθήσεις, ή την «άποψη», δηλαδή από μια προκάτ όραση μέσω της οποίας διαθλάται και στρεβλώνεται το γεγονός, δεν είναι κάτι εξαιρετικό, αλλά ίσως το πιο συνηθισμένο. Συχνότατα υπάρχει η τάση επαλήθευσης αυτού που πιστεύουμε από πριν, και άρνηση των γεγονότων που αμφισβητούν την εμμονή μας. Το μικρο-«εγώ» προηγείται. Το «εγώ» ουκ ολίγων είναι μεγαλύτερο από την Ουκρανία και βεβαίως πιο εκτεταμένο από τη Αλγερία. Κατ’ ουσίαν δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα πρόσληψης του έξω κόσμου ως έχει και ως εξελίσσεται, παρά μόνο μια σφηνωμένη από πριν «ερμηνεία», ό,τι και να συμβεί και σε κάθε περίπτωση – ακόμα κι ο κόσμος να χαλάσει. (Που χαλάει ήδη).

Αυτή η τύφλωση είναι διαχρονική ακόμα ( όχι σπάνια) και σε επίπεδο ηγετών – αρκεί κανείς να διαβάσει τα απομνημονεύματα του Ντε Γκωλ, και κυρίως του Τσώρτσιλ από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για να διδαχτεί πολλά. (Εκτός αν έχει απαρασάλευτη «άποψη» από πριν χωρίς να έχει μελετήσει τίποτα). Να δει τις αυταπάτες και τις ψευδαισθήσεις και την εθελοτυφλία πρωθυπουργών και στρατιωτικών επιτελείων – μέχρι που τους χτύπησε την πόρτα όχι η άποψη, αλλά το φριχτό γεγονός. Κι όχι το πρώτο, ούτε το δεύτερο, ούτε το Μόναχο, αλλά όταν ο Χίτλερ εισέβαλε, πια, και στην Πολωνία. (Ηταν, πλέον, αργά).

Ευτυχώς φαίνεται ότι οι πιο σημαντικοί ηγέτες της Δύσης τα έχουν μελετήσει αυτά και επιτέλους (άσχετα αν δεν αντέδρασαν με την Κριμαία) έχουν, πια, αφυπνιστεί. Εχουν καταλάβει το βάθος των πραγμάτων (μακάρι να το καταλάβουν και µε τον Ερντογάν) και έχουν αντιδράσει με απόλυτη ισχύ και οξυδέρκεια, ως θα όφειλαν. Σαν να παίρνουν το αίμα τους πίσω ακόμα και για τον Τσάμπερλεν και για διάφορους αφελείς «ειρηνιστές» της δεκαετίας του ’40. Φαίνεται ότι τώρα τα πράγματα είναι αλλιώς – μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη.

Ωστόσο κυκλοφορούν ακόμα πολλές στρουθοκάμηλοι. Εθελοτυφλούντες, αποψίες, ερμηνευτές, ωροσκόπια και ουροσκόπια. Στρουθοκάμηλοι που καταπίνουν την κάμηλο. Αμφισβητούν ακόμα και το πιο εκκωφαντικά προφανές, το πιο κραυγαλέο. (Μια ζωή τα ίδια). Ετοιμοι να δεχτούν εξεζητημένες συνωμοσιολογίες, κι ό,τι δεν διαταράσσει το παλιό τους κόλλημα. Τους  έκανε κάποτε ένας τενεκετζής μια κατήχηση, και μ’ αυτήν πορεύονται ακόμα.  Κλινέξ, ξέρουμε, Κλινέξ αγοράζουμε. Ευτυχισμένοι άνθρωποι, με εξασφαλισμένες βεβαιότητες.