«Διαβατήριο» για συνεχή παρακολούθηση στα παιδιά που ξεπερνούν τον καρκίνο

Κάθε χρόνο 300-350 παιδιά στην Ελλάδα, διαγνώσκονται με καρκίνο. Ο καρκίνος στα παιδιά μέχρι 16 ετών είναι σπάνιο νόσημα, με αποτέλεσμα να καταγράφονται περίπου 35.000 περιστατικά το χρόνο στην Ευρώπη. Και παρότι στο 75-80% επιτυγχάνεται ίαση των παιδιών, δυστυχώς, πάνω από 6.000 ασθενείς καταλήγουν μέχρι την ηλικία των 18 ετών.

Ο συχνότερος τύπος που παρατηρείται, είναι η λευχαιμία σε ποσοστό 30%, ενώ άλλο ένα ποσοστό της τάξης του 25% αφορά όγκους εγκεφάλου. Οι υπόλοιποι με συχνότητα που κυμαίνεται μεταξύ 5-10% είναι διάφοροι συμπαγείς όγκοι που πλήττουν όλα τα συστήματα του οργανισμού, με πιο συνήθη το νευροβλάστωμα, τους όγκους των νεφρών, οστών, μαλακών μορίων, ήπατος κλπ, καθώς και το λέμφωμα.

Ο Καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής της  Ογκολογικής Μονάδας της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγ. Σοφία» και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας Αντώνης Καττάμης μίλησε στο in.gr για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας.

Αναφερόμενος στο σύμπτωμα που θα πρέπει να «σημάνει συναγερμό» στους γονείς για να κινητοποιηθούν προς την περαιτέρω διερεύνηση της υγείας του παιδιού τους, ο καθηγητής εξηγεί πως ανάλογα με το πού εντοπίζεται το πρόβλημα θα δώσει και το σύμπτωμα. Για παράδειγμα, στη λευχαιμία, τα κύρια συμπτώματα είναι η κούραση, ο παρατεταμένος πυρετός, μια αιμορραγική διάθεση που μπορεί να εκδηλωθεί είτε με πολλαπλές μελανιές ή με αιμορραγία από στόμα ή τη μύτη. Σε ότι αφορά τους όγκους εγκεφάλου, τα συμπτώματα είναι κυρίως νευρολογικά, όπως αδυναμία, αστάθεια (παραπατήματα), σπασμοί, να βλέπει διπλά ή συχνοί πρωινοί έμετοι και κεφαλαλγία που επιμένει. Άλλα συμπτώματα διαφόρων τύπου καρκίνου με συμμετοχή από το σκελετό, μπορεί να είναι ένας επίμονος πόνος στα κόκκαλα, ιδίως αν  ξυπνάει το παιδί το βράδυ.

Κληρονομικότητα

Σύμφωνα με τον καθηγητή, παρότι ο καρκίνος στους ενήλικες είναι νόσημα φθοράς, στα παιδιά  βρίσκουμε πολύ λιγότερες μεταλλάξεις ανά καρκινικό κύτταρο συγκριτικά με τους ενήλικες, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομικότητα. Όπως σημειώνει, «αρκετά μεγάλο ποσοστό παιδιατρικών ασθενών έχει γονίδια που δείχνουν προδιάθεση για καρκίνο. Οι μελέτες δείχνουν ότι ένα 5-10% των παιδιών που εμφανίζουν καρκίνο έχουν γενετική προδιάθεση για εμφάνιση νεοπλάσματος. Τα ποσοστά αυτά επαληθεύονται και στην Ελλάδα, σύμφωνα και με ερευνητικές μελέτες, που έχουμε κάνει και στη Μονάδα μας, η  οποία έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κέντρων Εμπειρογνωμοσύνης για τα σύνδρομα προδιάθεσης για καρκίνο».

Έγκαιρη διάγνωση

Ο καθηγητής δεν παρέλειψε να τονίσει την ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση εξηγώντας πως στους περισσότερους όγκους είναι πολύ σημαντική αν και η πορεία είναι και ανάλογη με την κακοήθεια. Για παράδειγμα είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε μια λευχαιμία – δεν έχει τόση σημασία η ποσότητα των λευχαιμικών κυττάρων – αν το παιδί είναι σε καλή κατάσταση και δεν έχει ήδη καταβληθεί ή δεν έχει ήδη εμφανίσει κάποια επιπλοκή από τον καρκίνο.

Θεραπεία

Οι θεραπείες που είναι διαθέσιμες σήμερα, περιλαμβάνουν χειρουργείο, ακτινοβολία, χημειοθεραπεία ανοσοθεραπεία, και στοχευμένες θεραπείες. Οι τελευταίες αφορούν όλες τις κακοήθειες, οι οποίες εμφανίζονται εξαιτίας συγκεκριμένων διαταραχών που παρατηρούνται σε συγκεκριμένα «μονοπάτια» της λειτουργίας των κυττάρων. Αυτές οι θεραπείες στοχεύουν τα συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα και ότι γενικά τον συνολικό οργανισμό του παιδιού.

Τα ποσοστά επιτυχίας της θεραπείας είναι ιδιαίτερα σημαντικά, αλλά εξαρτάται βέβαια και από το νόσημα, όμως ένας γενικός κανόνας είναι ότι τα τρία τέταρτα των παιδιών αυτών, γίνονται καλά. Ειδικά σε νοσήματα όπως η λευχαιμία ή κάποια λεμφώματα, φτάνουμε στην ίαση σε πάνω από 80-90% των ασθενών. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν καρκίνοι, όπως κάποιοι όγκοι εγκεφάλου, με μονοψήφια ποσοστά επιβίωσης.

Μετά τη θεραπεία

Παρά τα υψηλά ποσοστά ίασης, μεγάλο μέρος των παιδιών που ξεπέρασαν τον καρκίνο μπορεί να εμφανίζει μακροχρόνια προβλήματα υγείας, τα οποία έχουν με διαφορετικό επίπεδο βαρύτητας, περιλαμβάνουν διαταραχές γονιμότητας ή σωματικής ανάπτυξης, προβλήματα στη νοητική ανάπτυξη ιδίως μετά από χειρουργικές επεμβάσεις ή εξαιτίας ακτινοβολίας στον εγκέφαλο, ενδοκρινολογικά προβλήματα, ανάπτυξη δεύτερου καρκίνου, καρδιολογικά προβλήματα κλπ.

«Μέχρι στιγμής, δεν ξέρουμε αν τα προβλήματα αυτά, προκαλούν σημαντική μείωση στο προσδόκιμο επιβίωσης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, αλλά δεν θεωρούμε ότι θα είναι πολύ διαφορετικό από το μέσο όρο ζωής», επισημαίνει ο καθηγητής, φέρνοντας ως παράδειγμα περιστατικά καρκίνου του θυρεοειδούς ή του δέρματος, που μπορούν να αφαιρεθούν, υπογραμμίζοντας όμως ότι «σε αυτήν την περίπτωση θα χρειάζεται χρόνια παρακολούθηση και συνεχής εγρήγορση».

Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται μια συντονισμένη προσπάθεια στην Ευρώπη, με το «Διαβατήριο Επιζώντων» («Survivor passport»), για την συνεχή παρακολούθηση και σωστή καθοδήγηση των ασθενών που επιβιώνουν από καρκίνο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα ιατρεία παρακολούθησης μακροχρόνιων επιπλοκών, όπως αυτό που έχει αναπτυχθεί και στη μονάδα του νοσοκομείου Παίδων, γιατροί και επαγγελματίες υγείας διαφόρων ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγος, καρδιολόγος,  ψυχολόγος, φυσιοθεραπευτές κλπ.) προχωρούν σε διατομεακή εκτίμηση των ασθενών.

Με το δεδομένο αυτό, ο κ. Καττάμης, υπογράμμισε ότι η αντιμετώπιση των μικρών ασθενών με καρκίνο στην Ελλάδα είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο και «όλα τα περιστατικά καλύπτονται στην Ελλάδα, στην οποία είναι επίσης διαθέσιμα όλα τα εγκεκριμένα φάρμακα για τη θεραπεία των παιδιών. Ο μόνος λόγος για να αναζητήσει κανείς θεραπεία στο εξωτερικό είναι όταν χρειάζεται κάποιο εξειδικευμένο χειρουργείο, θεραπεία που και τότε οικονομικά καλύπτεται από το κράτος. Οι μόνες θεραπείες οι οποίες δεν καλύπτονται από το κράτος είναι οι πειραματικές, που κατά κανόνα, σε όσα περιστατικά εφαρμόστηκαν δεν είχαν αποτέλεσμα».