Παιδεία σε συρρίκνωση;

Προτάσεις για καταργήσεις και συγχωνεύσεις τμημάτων ζήτησε το υπουργείο Παιδείας από τα πανεπιστήμια στο πλαίσιο της «εξυγίανσης και του εξορθολογισμού» του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας. Η επιχειρηματολογία γνωστή: στη χώρα διαμορφώθηκε με ανορθολογικό τρόπο ένα πανεπιστημιακό τοπίο που περιλάμβανε πλήθος τμημάτων που παρέμειναν «χαμηλής ζήτησης» και αδυνατούσαν να αποκτήσουν το είδος στελέχωσης που θα επέτρεπε πραγματικά να παίξουν τον ρόλο τους, τάση που επιτάθηκε από τον τρόπο που έγινε η μετατροπή των ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια.

Δεν υποτιμώ τα υπαρκτά προβλήματα ή τις αστοχίες στον τρόπο που αναπτύχθηκαν τα πανεπιστήμια ή την αυτονόητη ανάγκη για επανεξέταση και αλλαγές.

Φοβάμαι, όμως, ότι συχνά σε αυτή τη συζήτηση τείνουμε να παραβλέπουμε πραγματικούς κίνδυνους.

Ο πρώτος είναι ότι υποτιμάμε το υπαρκτό ενδεχόμενο να συρρικνωθεί η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας και να αντιστραφεί μια ιστορική τάση αύξησης της πρόσβασης κάθε γενιάς σε αυτή, τάση που θεωρήθηκε κατεξοχήν στοιχείο κοινωνικής προόδου, και να επιστρέψουμε σε μια αντίληψη ότι «δεν κάνουν όλοι για τα γράμματα», αντίληψη που στο παρελθόν αξιοποιήθηκε για να νομιμοποιηθούν πολιτικές ταξικού διαχωρισμού.

Ο δεύτερος είναι ότι παραβλέπουμε ότι το ίχνος της ανώτατης εκπαίδευσης και της πρόσβασης σε αυτήν δεν είναι πάντα μετρήσιμο, ούτε πάντα περιλαμβάνεται στα όρια μιας «μελέτης βιωσιμότητας» ανάλογης με αυτή για μια επιχείρηση. Αφορά ένα κοινωνικό, μορφωτικό και πολιτιστικό αποτέλεσμα και τον ίδιο τον χειραφετητικό ρόλο της γνώσης, ιδίως σε μια εποχή νέων μορφών ανορθολογισμού (ενίοτε και σκοταδισμού).

Οτι όλα αυτά συνδυάζονται με μια βαθιά δυσπιστία απέναντι στην ίδια την πανεπιστημιακή κοινότητα, όπως αποτυπώνεται και στην προτεινόμενη επιστροφή των «συμβουλίων ιδρύματος», θεσμού που κυρίως συνδέθηκε με αναστάτωση παρά με βελτίωση της κατάστασης, υπογραμμίζει την ανάγκη να συζητήσουμε το θέμα με διαφορετικές αφετηρίες και να δούμε την αναβάθμιση και επέκταση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης όχι απλώς ως επένδυση στην ανάπτυξη, αλλά και ως βήμα για μια κοινωνία όντως πιο δημοκρατική.