Μεγάλα διλήμματα για το αύριο

Ο κόσμος βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Μεγάλες αποφάσεις παίρνονται και σχέσεις και συμπεριφορές σχηματοποιούνται που θα αποκρυσταλλώσουν γεωπολιτικές συμμαχίες και καινούργια δίκτυα διακρατικών σχέσεων. Το μέλλον οικοδομείται και τα έθνη παίρνουν θέση ώστε να ευνοηθούν από τους καινούργιους σχηματισμούς. Οι κινήσεις και οι συμπεριφορές δύο κυρίως δυνάμεων, των ισχυρότερων κατά τεκμήριο στη γη σήμερα, των ΗΠΑ δηλαδή και της Κίνας, δίνουν τον τόνο των εξελίξεων. Και όλοι τους παρακολουθούν με προσοχή.

Η συμπεριφορά της Αμερικής έχει ιδιαίτερη σημασία και στο εσωτερικό της χώρας αλλά και για τους εξωτερικούς της προσανατολισμούς. Η εσωτερική της οικονομική πολιτική σηματοδοτεί για πολλές χώρες του δυτικού μπλοκ συμμαχιών αυτό που θεωρείται μοντέρνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Το πρόβλημα είναι πως πρέπει να υπάρξουν αποτελέσματα (θετικά κατά τεκμήριο) για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για χαρακτηριστικά μιας «εποχής». Και στο παρελθόν είδαμε δείγματα συμπεριφορών από την Ουάσιγκτον που οδήγησαν σε καταστροφή και άσχημα συνεπακόλουθα. Οπως και τώρα, έτσι και τότε, το μήνυμα που εξέπεμπαν οι ΗΠΑ ήταν η εγκατάλειψη των ελεύθερων αγορών και η επιστροφή των ρυθμίσεων του δημόσιου τομέα. Η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους jr. είχε φθάσει μάλιστα στο σημείο να επιβάλει δασμούς σε εισαγόμενα προϊόντα απο την Ευρώπη, ενώ ο Τραμπ είχε εμποδίσει την εισαγωγή βιομηχανικών προϊόντων από Καναδά και Μεξικό (λ.χ. αυτοκίνητα) κι από την Κίνα (προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και μέρη υπολογιστών).

Και τότε, όπως και σήμερα, είχαν κυκλοφορήσει άρθρα, αναλύσεις και προβλέψεις για το τέλος του νεοφιλελευθερισμού, την επιστροφή του κράτους και, σε κάποιες περιπτώσεις, την κατίσχυση της σοσιαλδημοκρατίας. Ολα όμως αυτά αποδείχθηκαν όνειρα θερινής νύχτας και φρούδες ελπίδες. Διότι άλλες είναι οι προθέσεις και διαφορετικά συμπεριφέρονται οι οικονομίες. Και οι αγορές συνηθίζουν να εκδικούνται. Στη σημερινή συγκυρία η κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει να ευνοεί την αύξηση φόρων και δαπανών, την πολιτική ορθότητα στις μεταναστευτικές ροές και στα ζητήματα κοινωνικών και φυλετικών ταυτοτήτων που ενθουσιάζουν τους κεντροαριστερούς κύκλους της Ευρώπης που προβλέπουν επανάκαμψη του πολυέξοδου κράτους.

Ολα αυτά όμως οδηγούν σε αύξηση δαπανών, μείωση επενδύσεων και γιγάντωση των δημοσίων ελλειμμάτων. Η ηλεκτρονική εποχή οδηγεί το επενδυτικό ποίμνιο να καθοδηγείται από τα νούμερα και από το αίσθημα κερδοσκοπικής ασφάλειας. Κι αυτό αντιστρατεύεται το παρεμβατικό και πανάκριβο κράτος. Αν αυτή η συμπεριφορά της αμερικανικής κυβέρνησης θα χαρακτηρίσει μια εποχή θα φανεί από τα αποτελέσματα. Και πολύ αμφιβάλλω αν θα είναι αυτά που περιμένουν οι σοσιαλδημοκράτες.

Στον εξωτερικό τομέα επίσης οι ΗΠΑ πασχίζουν να ξανακερδίσουν κομμάτια επιρροής που χάθηκαν επί προεδρίας Τραμπ. Και δείχνουν να δέχονται κάποιες ευρωπαϊκές ιδιαιτερότητες κα συμπεριφορές. Τα διλήμματα όμως είναι πλέον μεγάλα. Οπως δήλωσε η παλιά μου φίλη, πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας, Γκρο Χάρλεμ Μπρούτλαντ, είναι πολύ δύσκολο οι ευρωπαϊκές χώρες να αποκτήσουν ξανά την εμπιστοσύνη που είχαν στις ΗΠΑ. Και τα προβλήματα είναι πολλά. Πώς αντιμετωπίζεις τη Ρωσία με την οποία πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναπτύξει στενές οικονομικές σχέσεις (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία); Τι κάνεις με την «αναθεωρητική» Τουρκία που τη σιχαίνεσαι αλλά δεν μπορείς και να τη διώξεις; Και δεν μιλάω βέβαια για τον γρίφο της Μέσης Ανατολής, το Ιράν και τη Νότια Ασία…

Εξίσου ερωτηματικά πολλά προκύπτουν κι από τη συμπεριφορά της Κίνας. Ο ηγέτης της Σι Τζινπίνγκ δείχνει να εγκαταλείπει το δόγμα του σιγά σιγά και της υπομονής (που δίδαξαν οι Μάο Τσετούνγκ και Ντενγκ Χσιαοπίνγκ) και να επιλέγει τη γρήγορη επικράτηση στην παγκόσμια σκηνή. Ισως επειδή διαβλέπει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα να αναδεικνύονται στο μέλλον. Λόγω ίσως οικονομικών διαφορών των αναπτυσσόμενων παραθαλάσσιων περιοχών και της ηπειρωτικής ενδοχώρας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δείχνει να χάνει τον απόλυτο έλεγχο. Και οι άλλες χώρες διακρίνουν τις ευκαιρίες. Από μια Κίνα που βιάζεται και που μπορεί να κάνει μεγαλύτερες παραχωρήσεις από πριν.

Μεγάλα διλήμματα λοιπόν. Και ευκαιρίες για αποφάσεις από όλους. Για καλύτερη τοποθέτηση στη διεθνή σκακιέρα που δημιουργείται.