Μπετόβεν: Η «υπεράνθρωπη παντοδυναμία» της 9ης Συμφωνίας

Στις 7 Μαΐου του 1824 παρουσιάστηκε για πρώτη φορά παγκοσμίως, στη Βιέννη, ένα από τα σπουδαιότερα μουσικά έργα στην ιστορία της μουσικής, η 9η συμφωνία του Μπετόβεν.

Πολλά έχουν γραφτεί για την 9η του Μπετόβεν, όμως τα λόγια άλλων σπουδαίων ομότεχνων του Μπετόβεν, όπως π.χ. του συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας Ρίχαρντ Βάγκνερ, απόσπασμα των απομνημονευμάτων του οποίου δημοσίευσαν το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 2ας Αυγούστου 1937 και η κριτικός τέχνης Σοφία Κ. Σπανούδη.

«Από τις πλέον συγκινητικές σελίδες των απομνημονευμάτων του Βάγνερ, είνε εκείνες στης οποίες μας διηγείται πως διηύθυνε την Ένάτη Συμφωνία στο Βασιλικό Θέατρο της Δρέσδης όταν διωρίσθηκε διευθυντής της ορχήστρας του στα 1846».

Γράφει λοιπόν ο Βάγκνερ.

«Ένοιωθα πάντα ένα φλογερό πόθο να διευθύνω την Ενάτη Συμφωνία. Όταν όμως ανακοίνωσα αυτή μου την επιθυμία στους προϊσταμένους του βασιλικού θεάτρου και της ορχήστρας, ηύρα αμέσως φοβερή αντίδρασι.

»Τα έκτακτα έξοδα που συνεπάγεται η προπαρασκευή ενός τόσο κολοσσιαίου έργου τους ετρόμαζαν. Έπειτα εφοβούντο πώς το κοινόν της Δρέσδης δεν θα ήταν πρόθυμο ν’ ακούση την «Ενάτη».

»Μα και οι μουσικοί της ορχήστρας τρόμαζαν και μόνο στο  όνομα του μουσικού αυτού κολοσσού. Και χρειάσθηκε όλη η φλόγα του πόθου που μ’ έκαιγε, κι όλη η δύναμις της ευγλωττίας μου, για να πείσω τους διαφόρους παράγοντας να υπερνικήσουν όλες τις δυσκολίες.

»Ανέλαβα επίσης να κάμω μια μεγάλη προπαγάνδα στο μουσικό δημόσιο και σ’ όλο τον κόσμο της Δρέσδης, και να τους μυήσω με κάθε τρόπο στο μεγαλείο του έργου, ώστε να μη διακινδυνεύση η ολική επιτυχία του κονσέρτου.

»Η επιτροπή εν τούτοις εύρισκε μεγάλες δυσκολίες για τον καταρτισμό μιας αντάξιας μεγάλης ορχήστρας και της μεγάλης μικτής χορωδίας. Αλλά κατόρθωσα να τους πείσω να εξασφαλίσωμε τη μουσική σύμπραξι του Συλλόγου Συναυλιών της Λειψίας.

Χειρόγραφη παρτιτούρα του Μπετόβεν για την 9η Συμφωνία

Αντικρύζοντας την Ενάτη

»Τι συνέβη μέσα στην ψυχή μου, όταν μετά τόσες περιπέτειες αξιώθηκα να πάρω στα χέρια μου για να μελετήσω τις ιερές αυτές σελίδες τις γεμάτες μυστήριο – τις ίδιες σελίδες που αντέγραφα με μίαν ευλάβεια που μ’ έκανε να τρέμω στα πρώτα νεανικά μου χρόνια, όταν ήμουν αναγκασμένος να ζω από το προϊόν της αντιγραφής μουσικών παρτισιόν της ορχήστρας!

»Η αναγνώρισις του βάθους της αβύσσου μέσα στην οποίαν έπεφταν όλα τα όνειρα της καλλιτεχνικής αποστολής μου στον κόσμο, το ολοκληρωτικό ναυάγιο της υπάρξεώς μου, το απέραντο μέγεθός της ψυχικής μου απογνώσεως και της καλλιτεχνικής μου απελπισίας, όλα αυτά τα σκοτάδια, μετεβάλλοντο σε φωτεινόν ενθουσιασμό στο αντίκρυσμα της Ενάτης Συμφωνίας.

»Είνε αδύνατον ποτέ το έργον ενός διδασκάλου να συναρπάση με τόση μαγευτική, τόση υπεράνθρωπη παντοδυναμία την ψυχή ενός μαθητού, όσον αιχμαλώτισε την ψυχή μου το πρώτο μέρος της Ενάτης Συμφωνίας.

»Και αν μπορούσε να με ιδή κανείς την ώρα που μελετούσα τις υπερκόσμιες αυτές σελίδες για να σημιειώσω επάνω τους τον τρόπο της εκτελέσεώς τους που αναπολούσα με μια βαθύτατη συγκίνησι κι έναν έξαλλο ενθουσιασμό, αν έβλεπε κανείς τα φλογερά δάκρυα που έχυνα αυτές τις στιγμές και αν άκουε τους λυγμούς μου, θα διηρωτάτο, χωρίς άλλο με κατάπληξι, αν αυτή είνε η στάσις ενός διεθυντού της βασιλικής σαξωνικής ορχήστρας!

Ευτυχώς τις ιερές αυτές στιγμές ήμουν απηλλαγμένος από τις τιμητικές επισκέψεις των προϊσταμένων μου».