Αμφιλεγόμενες «συμμαχίες»…

Η Ελλάδα υπέγραψε την περασμένη εβδομάδα τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τα οποία τονίζουν ότι η Ενωση «θέλει να προωθήσει τα συμφέροντα και τις αξίες της» στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας. Τις αξίες του  σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων, κράτους δικαίου κ.λπ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Τζο Μπάιντεν από την άλλη μεριά  αναδεικνύουν επίσης την προώθηση των αξιών, τον σεβασμό δηλαδή  ατομικών δικαιωμάτων και κράτους δικαίου ως κεντρικό στοιχείο της εξωτερικής τους πολιτικής. Σε εφαρμογή της πολιτικής αυτής, η Ουάσιγκτον  δημοσιοποίησε  έκθεση (της CIA) στην οποία ρητά και απερίφραστα ονομάζεται ο ουσιαστικός ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπας uhhamad bin Salman ότι ενέκρινε και διέταξε τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018. Και επέβαλε  κυρώσεις σε πρόσωπα που εμπλέκονται στη δολοφονία. Παράλληλα οι ΗΠΑ διέκοψαν τις πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία για την εμπλοκή της τελευταίας στον πόλεμο στην Υεμένη κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ενώ για όλους αυτούς τους λόγους θέλουν να επαναπροσδιορίσουν (recalibrate) τη σχέση τους με τη χώρα αυτή «ωστε να αντανακλά τις αμερικανικές αξίες». Το ίδιο και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) τα οποία επίσης εμπλέκονται στον πόλεμο στην Υεμένη αλλά και στην παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων.

Εχουν κάποια σημασία όλα αυτά για την Ελλάδα; Εχουν γιατί ενώ οι ΗΠΑ αποστασιοποιούνται από τις χώρες αυτές η Ελλάδα αντιθέτως εμβαθύνει τις σχέσεις της με τις εν λόγω χώρες σε επίπεδο οιονεί συμμαχίας και μάλιστα σε ό,τι αφορά τα ΗΑΕ με στρατηγική συμφωνία που περιλαμβάνει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής, κάτι πρωτοφανές για διμερείς σχέσεις και μάλιστα με μια χώρα έξω από τη «ζώνη ανάπτυξης, δημοκρατίας και σταθερότητας» στην οποία ανήκει η Ελλάδα. Η Ελλάδα οφείλει βεβαίως να έχει καλές σχέσεις με τις εν λόγω χώρες αλλά όχι και σε επίπεδο οιονεί συμμαχίας. Και η Ελλάδα προχωρεί σ’ αυτές τις αμφίβολης αξίας συμμαχίες καθώς ως φαίνεται δεν έχει ως ένα βασικό κριτήριο τις αξίες, τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων όταν αναπτύσσει τις σχέσεις της με τρίτες χώρες. Το κεντρικό κριτήριο είναι πρωτίστως να είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση της Τουρκίας ή εχθρικές προς αυτήν έστω κι αν είναι στυγνές δικτατορίες χωρίς κανένα σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα. Στο κλασικό δίλημμα μιας εξωτερικής πολιτικής, εάν προωθεί δηλαδή αξίες ή συμφέροντα, η ελληνική απάντηση φαίνεται να είναι μονοσήμαντη: προωθεί και συνάπτει βαθύτερες σχέσεις με οποιονδήποτε αρκεί να εξυπηρετούνται οι κεντρικοί στρατηγικοί στόχοι της σε σχέση με την Τουρκία. Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου.

Ετσι εμφανίζεται να βρίσκεται σε «αμφίβολές παρέες» συμμαχικών δεσμών. Αλλά και προβληματικής αποτελεσματικότητας σε περίπτωση που η χώρα αντιμετωπίσει, ο μη γένοιτο, μια όντως  επικίνδυνη κλιμάκωση με την Τουρκία. Και δείγματα ως προς την αμφίβολη reliability υπάρχουν πολλά. Η περίπτωση της Αιγύπτου, μια άλλη χώρα παραβίασης ατομικών δικαιωμάτων με την οποία η Ελλάδα προχώρησε σε οιονεί συμμαχία, είναι χαρακτηριστική. Σε πρόσφατη προκήρυξη για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, η Αίγυπτος φρόντισε να μη θίξει τις τουρκικές θέσεις για την περιοχή. Παράλληλα Ισραήλ και Αίγυπτος υπέγραψαν συμφωνία για την υγροποίηση του ισραηλινού φυσικού αερίου (στην Αίγυπτο), συμφωνία που εκ των πραγμάτων αμφισβητεί τη χρησιμότητα του East Med («Καθημερινή», 25/2, «Το Βήμα», 28/2).

Βέβαια το (θεμιτό;) επιχείρημα είναι ότι είμαστε σε δύσκολη περιοχή και χρονική συγκυρία και χρειαζόμαστε κάθε δυνατή σύμπραξη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και τη διαφύλαξη της σταθερότητας της περιοχής. Ναι, αλλά όχι με την παράβλεψη όλων των αξιών αλλά αποτελεσματικότητας των συμπράξεων;

Ο ομ. καθηγητής  Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης».