Ιωάννης Καποδίστριας, στο Βήμα της Κυριακής

Αυτή την Κυριακή με το Βήμα:

Ιωάννης Α. Καποδίστριας

Η γένεση του ελληνικού κράτους

Ο Γρηγόριος Δαφνής υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Τα κείμενα του έγιναν από την πρώτη στιγμή (και παραμένουν μέχρι σήμερα) σημεία αναφοράς στη μελέτη της. Η ικανότητά του να διαπερνά την επιφάνεια των πραγμάτων και να συνθέτει πλήθος, άγνωστων κυρίως, πληροφοριών, σε έναν καμβά που φωτίζει εκ νέου τα θέματά του, υπήρξε μοναδική.

Και αυτό ακριβώς συνέβη και με το βιβλίο του για τον Ιωάννη Καποδίστρια, στο οποίο φιλοτεχνεί ένα εξαιρετικά εναργές ιστορικό πορτραίτο του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας. Και όλα αυτά με το προνόμιο μιας γλώσσας και μιας αφηγηματικότητας προσιτής, με εντυπωσιακή οικονομία λόγου. Σε ένα πολύ διαφωτιστικό κείμενο, ο ίδιος ο Δαφνής έχει δώσει τις συντεταγμένες του πώς και γιατί καταπιάστηκε με αυτό το έργο:

“Η ζωή του Ιωάννη Καποδίστρια ήταν από τα θέματα που δε με τραβούσαν. Είχαν ασχοληθεί τόσοι πολλοί και είχαν δημοσιευτεί τόσα πολλά γύρω από τη δραστηριότητα του Κερκυραίου πολιτικού, ώστε πίστευα ότι τίποτα το καινούργιο δεν μπορούσε να ειπωθεί γι’ αυτόν. Ξαφνικά θυμήθηκα κάτι που είχε γράψει ο γνωστός Άγγλος ιστορικός A. J. P. Taylor, πριν αρκετά χρόνια, σχολιάζοντας το βιβλίο του John Plamenatz για το γερμανικό μαρξισμό και το ρωσικό κομμουνισμό, ότι καμιά σοβαρή ιστορική εργασία δεν μπορούσε να γίνει πριν από το 1850, όταν άρχισε να υπάρχει εξακριβωμένη στατιστική. Και πρόσθετε: «Ήταν όμως τόσο ελαττωματική και η στατιστική, που μερικοί απέκλεισαν τη δυνατότητα μιας αναμφίλεκτης ιστορίας πριν από την έκρηξη του δευτέρου μεγάλου πολέμου». Η παρατήρηση αυτή μ’ έκαμε ν’ αναθεωρήσω τις απόψεις μου και να πλησιάσω το θέμα της ζωής του Καποδίστρια με περισσότερη αισιοδοξία. Ομολογώ ότι δεν απογοητεύθηκα από την έρευνα που έκαμα, που μου έδειξε ότι πολλά από τα δημοσιευμένα ήταν ανακριβή και ότι πολλές πλευρές της ζωής του Κύβερνου, όπως τον ονομάτισε ο Κωστής Παλαμάς, έμεναν άγνωστες. Και αποφάσισα να προχωρήσω. Αν έκαμα καλά ή κακά θα κρίνουν οι αναγνώστες”.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας έπεσε θύμα μίας δολοφονίας, που οι επιπτώσεις της άλλαξαν της πορεία της νέας ελληνικής ιστορίας. Και που κρίσιμα ερωτήματα γι αυτήν παραμένουν ως ένα βαθμό ακόμα και σήμερα αναπάντητα. Ομως, το τραγικό αυτό για τον ίδιο και για την Ελλάδα τέλος, όπως και η περίοδος που προηγήθηκε, έχουν, κατά κάποιο τρόπο, συσκοτίσει στην κοινή συνείδηση τα προηγούμενα χρόνια της ζωής του. Πώς όμως διαμορφώθηκε ο Καποδίστριας;