Πελοπόννησος : Η χαμένη δεκαετία μιας επένδυσης…

Τις περισσότερες φορές στην Ιστορία αλλά και στην ίδια τη ζωή οι λεπτομέρειες μπορεί και να αποκαλύπτουν την πραγματική εικόνα. Αφορμή για αυτή τη σκέψη μια εκδήλωση, μια φωτογραφία από την εκδήλωση και η απαραίτητη και αναγκαία λεζάντα της φωτογραφίας.

Η εκδήλωση έγινε πριν από λίγες ημέρες για να σηματοδοτήσει την έναρξη κατασκευής του έργου ΣΔΙΤ «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων Πελοποννήσου». Από εκεί και η φωτογραφία με την λεζάντα που την συνοδεύει: «Aπό αριστερά, o γενικός γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Μανώλης Γραφάκος, ο διευθύνων σύμβουλος της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ κ. Μανώλης Μαραγκουδάκης και ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ. Παναγιώτης Νίκας κατά την υπογραφή».

Για την ακρίβεια του πράγματος, τις σχετικές συμβάσεις που θέτουν το πολύπαθο έργο ΣΔΙΤ σε ισχύ υπεγράφησαν από τον Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Παναγιώτη Νίκα, τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ κ. Μανώλη Μαραγκουδάκη και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Περιβαλλοντικής Πελοποννήσου κ. Γιώργο Αγραφιώτη.

Αλλά, γιατί να χαρακτηρίζεται ως πολύπαθο το συγκεκριμένο έργο ΣΔΙΤ; Η απαντήσεις ως προς αυτό έχουν να κάνουν με το χαμένο χρόνο -σχεδόν μια δεκαετία- αλλά και τις επιλογές και τις συμπεριφορές του πολιτικού δυναμικού σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Ας πάμε, λοιπόν, στις λεπτομέρειες. Στο site http://www.sdit.mnec.gr βρίσκουμε μια καταχώρηση για το έργο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων της Περιφέρειας Πελοποννήσου με ΣΔΙΤ» .Εκεί, ανακαλύπτουμε ότι η σχετική έγκριση από την αρμόδια Διυπουργική Επιτροπή (ΔΕΣΔΙΤ) δόθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2011. Κατ΄ εξοχήν αρμόδιος υπουργός, ο τότε υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας Μιχάλης Χρυσοχοΐδης που παραμένει στο ίδιο πόστο και στην κυβέρνηση του καθηγητή Λουκά Παπαδήμου που είχε ορκισθεί πριν ένα σχεδόν μήνα, στις 11 Νοεμβρίου 2011. Εκείνη την εποχή, Περιφερειάρχης Πελοποννήσου ο Πέτρος Τατούλης, πρώην υφυπουργός και επί σειρά ετών βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στην Αρκαδία.

Ουσιαστικά, το έργο άρχισε να «τρέχει» πρώτα ως μια ριψοκίνδυνη ιδέα (λόγω δεδομένων) του Πέτρου Τατούλη και στη συνέχεια ως μια διαδικασία που χρειάστηκε να διαβεί επικίνδυνα μονοπάτια και πολλαπλές παγίδες σε μια σύσκεψη κυβερνητικών στελεχών και εκπροσώπων εμπλεκομένων φορέων υπό τον Θεόδωρο Πάγκαλο, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υπό τον Γιώργο Α. Παπανδρέου. Εκεί, ο προερχόμενος από την Ν.Δ περιφερειάρχης που κέρδισε στη κάλπη του 2010 τον εκλεκτό της Νέας Δημοκρατίας Δημήτρη Δράκο πρότεινε και έγινε αποδεκτή η ιδέα του να γίνει το έργο της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Απορριμμάτων με ΣΔΙΤ.

Μετά την έγκριση της Διυπουργικής Επιτροπής αμέσως μετά τα Χριστούγεννα του 2011, οι διαδικασίες έτρεξαν πολύ γρήγορα και η προκήρυξη του διαγωνισμού δόθηκε στη δημοσιότητα λίγο μετά την Πρωτοχρονιά, στις 4 Ιανουαρίου 2012.

Στο σημείο αυτό μια χρήσιμη διευκρίνιση: Όταν ξεκίνησε ο διαγωνισμός η χώρα και η οικονομία της είχε εισέλθει για τα καλά στην εποχή των Μνημονίων και ο Μοριάς – τουλάχιστον ως προς την επικράτεια της Περιφέρειας Πελοποννήσου- δεν είχε χωροταξικό σχεδιασμό και κανείς από τους πολιτικούς άρχοντες δεν …ιδρώσει για να αποκτήσει. Χρόνος για να γίνει η χωροθέτηση δηλαδή για το ποιες περιοχές θα επιλεγούν για να δεχθούν τις μονάδες επεξεργασίας και τους σταθμούς μεταφόρτωσης δεν υπήρχε όπως δεν ήταν εξασφαλισμένη και η αποδοχή – συναίνεση των τοπικών κοινωνιών αλλά και η βούληση των τοπικών αρχόντων να συμβάλλουν στην εξεύρεση λύσης κατεβάζοντας τους τόνους…

Π. Τατούλης

Και δεν ήταν μόνο αυτό το πρόβλημα. Οι δήμαρχοι δεν ήθελαν τα «σκουπίδια» στο τόπο τους και είχαν βρει την εύκολη λύση της ανάθεσης σε τοπικούς κατά βάση επιχειρηματίες της μεταφοράς των «σκουπιδιών» του τόπου τους προς άγνωστες κατευθύνσεις. Υπηρεσιακοί παράγοντες με γνώση του θέματος υποστηρίζουν ότι στις σχετικές συμβάσεις δεν υπάρχει καμία αναφορά στο χώρο της απόθεσης των μεταφερομένων «σκουπιδιών». Η μέθοδος αυτή – η μέθοδος του «μακριά από το σπίτι μας και όπου θέλουν να τα πάνε» διαμόρφωσε μια αγορά στο όριο της νομιμότητας, μια αγορά που φλέρταρε για τα καλά με την «μαύρη οικονομία

Με αυτά τα δεδομένα η τότε κυβέρνηση και η τότε διοίκηση της Περιφέρειας πήραν το ρίσκο να ξεκινήσουν τις διαδικασίες και να προχωρήσουν τον διαγωνισμό χωρίς να έχουν οριστεί οι τοποθεσίες της εγκατάστασης των μονάδων κλπ. Έτσι, η ευθύνη για αυτή τη σκληρή αλλά και δύσκολη απόφαση πέρασε στην εταιρεία που θα κέρδιζε το έργο. Εκείνη θα έβρισκε την ιδιωτική γη, θα την αγόραζε και θα προχωρούσε σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τις άδειες και τις εγκρίσεις. Ανάδοχος του έργου – μέσω του ανταγωνιστικού διαλόγου- ήταν η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η οποία «έτρεξε» γρήγορα και σωστά όλες τις σχετικές διαδικασίες. Μάλιστα, σε τέτοιο βαθμό που οι προσφυγές ενδιαφερομένων πολιτών ή συλλογικών φορέων στο Συμβούλιο της Επικρατείας δεν βρήκαν δικαίωση.

Στις 5 Νοεμβρίου 2014 – τρία σχεδόν χρόνια από την έγκριση της αρμόδιας Διυπουργικής Επιτροπής ΣΔΙΤ- εκδίδεται η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) από τον τότε αρμόδιο υπουργό Γιάννη Μανιάτη (κυβέρνηση Σαμαρά- Βενιζέλου). Η στιγμή όμως δεν ήταν η κατάλληλη για τις υπογραφές… συνέχεια, ήρθαν οι… Μέλισσες.

Στη πρώτη κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015 αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος αναλαμβάνει ο προερχόμενος από τους Οικολόγους Πράσινους Γιάννης Τσιρώνης. Ο τελευταίος από την πρώτη στιγμή της ανάληψης των καθηκόντων είναι αποφασισμένος να βάλει μπλόκο στο έργο και κάνει τα αδύνατα δυνατά για να το πετύχει… Σε δημοσιεύματα σε sites με εξειδικευμένο οικονομικό-επιχειρηματικό περιεχόμενο βρήκα το εξής ενδιαφέρον για τις δραστηριότητες του: «Η Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για τη διαχείριση των απορριμμάτων της Πελοποννήσου δεν είναι συμβατή με τον νέο εθνικό σχεδιασμό για τα σκουπίδια απάντησε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο Ελεγκτικό Συνέδριο το οποίο είχε υποβάλλει σχετική ερώτηση». Το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν τον δικαίωσε σε καμία περίπτωση παρά τα αλλεπάλληλα διαβήματα του.

Γ. Τσιρώνης

Κάτω από απίστευτες αντιξοότητες οι σχετικές διαδικασίες προχωρούν -παρά τις θεσμικές ανατροπές και τις νομοθετικές τρικλοποδιές- και στις 14 Ιουνίου 2018 έρχεται η ώρα για να «πέσουν» οι υπογραφές αλλά και πάλι το έργο θέλει αρκετό δρόμο για να ξεκινήσει… να μπουν οι μπουλντόζες και να πιάσουν δουλειά, όπως έλεγαν και οι παλιοί εργολάβοι μιλώντας με τους υπουργούς της εποχής τους.

Στις εκλογές του 2019 η διοίκηση της Περιφέρειας Πελοποννήσου αλλάζει χέρια. Ο μέχρι τούδε Στις εκλογές του 2019 η διοίκηση της Περιφέρειας Πελοποννήσου αλλάζει χέρια. Ο μέχρι τούδε δήμαρχος Καλαμάτας Παναγιώτης Νίκας, υποστηριζόμενος από την Νέα Δημοκρατία κερδίζει στον 2ο γύρο τον Πέτρο Πατούλη. Σε μια πρόσφατη ανακοίνωση του Πέτρου Τατούλη διαβάζω: «Το 2018, μετά από την τεράστια καθυστέρηση που υπήρξε από τα αρμόδια Υπουργεία για την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) καθώς και τις παλινωδίες του κ. Νίκα ως Προέδρου της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (ΠΕΔ) Πελοποννήσου αλλά και του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ), καταφέραμε να υπογραφεί η σύμβαση και να δοθεί το οριστικό τέλος για την διαχείριση των απορριμμάτων στην Πελοπόννησο. Δυστυχώς στη συνέχεια η προεκλογική περίοδος των εκλογών του 2019 αποτέλεσε μεγάλο τροχοπέδη για την εξέλιξη του έργου».

Σε κάθε περίπτωση, ο νέος Περιφερειάρχης δεν ήταν εκ των ενθέρμων θιασωτών του έργου ανεξαρτήτως του αν δήλωσε αμέσως μετά την εκδήλωση με τις υπογραφές: «Σήμερα ότι είναι μία πολύ σημαντική ημέρα για την Περιφέρειά μας, για τους Πελοποννήσιους, καθώς μπήκε η τελική υπογραφή για την διαδικασία διαχείρισης των απορριμμάτων μέσω ΣΔΙΤ». Στη συνέχεια, ο ίδιος  πρόσθεσε: «Τελειώσαμε γραφειοκρατικά. Από αύριο, όμως, αρχίζει ο αγώνας για την κατασκευή των εργοστασίων και κυρίως για την απορρύπανση της Περιφέρειάς μας, όπου ως γνωστόν υπάρχουν δεκάδες καταγεγραμμένες και μη καταγεγραμμένες χωματερές. Κι αν είμαστε γεμάτοι σκουπίδια δεν μπορούμε να μιλάμε για κανένα επίπεδο ανάπτυξης». Αλλά, ο τοπικισμός και το «πολιτικό κόστος» παρά την αλλαγή που έφερε η νίκη της Νέας Δημοκρατίας και η ανάληψη των ευθυνών από την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη συνέχισαν να ορθώνουν εμπόδια.

Π. Νίκας

Για παράδειγμα, λέγεται ότι κάποια στιγμή στο παρά πέντε της τελικής διαδικασίας ο αρμόδιος γενικός γραμματέας Συντονισµού Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Μανώλης Γραφάκος θεώρησε ότι τα ιερά χώματα της Λακωνικής γης – από όπου προέρχεται η οικογένεια του- δεν μπορούν να φιλοξενήσουν μία από τις τρείς μονάδες επεξεργασίας. Το ίδιο είχαν ισχυρισθεί για τον ιστορικό Μελιγαλά τοπικοί παράγοντες της Μεσσηνίας που πίστευαν ότι μαζί με την ήττα Τατούλη ξεμπλέκουν και με το βάρος της φιλοξενίας μιας μονάδας επεξεργασίας…

Κλείνοντας, ας πούμε και δύο λόγια για το έργο. Η σύμβαση του έργου «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων Περιφέρειας Πελοποννήσου» προβλέπει την κατασκευή και λειτουργία τριών (3) Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και ισάριθμων Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) σε Αρκαδία, Μεσσηνία και Λακωνία ( Δημοτική Ενότητα Βαλτετσίου του Δήμου Τρίπολης, Δ.Ε Μελιγαλά Δήμου Οιχαλίας και Δ.Ε Σκάλας του Δήμου Ευρώτα), καθώς και δύο (2) Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) σε Κορινθία και Αργολίδα (Δ.Ε Τενέας του Δήμου Κορινθίων και Δ.Ε Νέας Κίου του Δήμου Άργους Μυκηνών).

Μ. Γραφάκος

Επίσης, σύμφωνα με το σχεδιασμό του, θα παράγει πράσινη ενέργεια με αποτέλεσμα να αποτελεί περιβαλλοντική υποδομή με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα. Επίσης, προβλέπεται να μειώσει το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων των Δήμων αποτρέποντας παράλληλα το ενδεχόμενο προστίμων.

Η συνολική διάρκεια της σύμβασης είναι 28 έτη και περιλαμβάνει τη διετή κατασκευαστική περίοδο και την 26ετή περίοδο λειτουργίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον 10ο μήνα από την έναρξη ισχύος της σύμβασης προβλέπεται η έναρξη μεταβατικής διαχείρισης απορριμμάτων στις εγκαταστάσεις της αναδόχου εταιρείας.

Το ύψος της  επένδυσης  ανέρχεται σε 152 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 62,5 εκατ. ευρώ προέρχονται από επιδότηση ΕΣΠΑ.

Στο έργο αναμένεται να δημιουργηθούν 600  θέσεις εργασίας κατά την κατασκευαστική περίοδο, 200 μόνιμες θέσεις εργασίας κατά την περίοδο λειτουργίας και μεγάλος αριθμός παράλληλων θέσεων εργασίας.