Ας μιλήσουμε για την έμφυλη βία. Ας μιλήσουμε για την γυναικοκτονία όσο είναι καιρός

Ο μέσος όρος των γυναικών που δολοφονούνται κάθε μέρα από κοντινά τους πρόσωπα (στον δυτικό κόσμο), είναι 137. Τα τελευταία δέκα χρόνια δολοφονήθηκαν στην Ελλάδα 63 γυναίκες. Πέρυσι, δολοφονήθηκαν δώδεκα και φέτος μετράμε 9. Τα στοιχεία δε συμπεριλαμβάνουν τις τρανς γυναίκες.

Η αύξηση της βίας αποδόθηκε αρχικά στην κρίση, αλλά είναι λάθος διαπίστωση: Ένα χαλί δεν μπορεί να κρύβει τη σκόνη για πάντα. Έτσι λειτουργούν και οι κοινωνίες. Κάποια στιγμή εμφανίζεται το χειρότερο χαρακτηριστικό τους και αποδίδεται στις… καιρικές συνθήκες. Η κακοποίηση των γυναικών είναι ένα διαρκές έγκλημα. Η ενδοοικογενειακή βία, οι βιασμοί, το ξύλο στις συντροφικές σχέσεις είναι μία διαρκής βία. Η φετινή χρονιά σημαδεύτηκε από δύο γεγονότα: Την δικαίωση της μνήμης της Ελένης Τοπαλούδη, που βιάστηκε, δολοφονήθηκε, κατακρεουργήθηκε στη Ρόδο και τώρα, λόγο πριν την αυλαία τους έτους, από τη δολοφονία της 44χρονης γυναίκας στη Μάνη.

Ο σύζυγος τη σκότωσε με κυνηγετικό όπλο μπροστά στην 15χρονη κόρη του. Το παιδί κατήγγειλε τον πατέρα.

«Οικογενειακές τραγωδίες» και «Εγκλήματα πάθους»

Υπάρχει μία ειδική ευθύνη που βαραίνει και εμάς, τους σχολιαστές των ειδήσεων ή όσους τις μεταφέρουν. Απέναντι σε τέτοια φρικώδη εγκλήματα, η αλήθεια δεν μπορεί παρά να είναι καθαρή: δεν πρόκειται για «οικογενειακή τραγωδία». «οικογενειακή τραγωδία’είναι ο «Οιδίπους Τύρρανος». Και η «Αντιγόνη».

Οι «καταραμένοι» των οικογενειακών τραγωδιών φέρουν ένα προσωπικό βάρος και μια συνεπακόλουθη δικαιολογία: Οι αδερφοί Καραμαζόφ προκαλούν συμπόνια στον αναγνώστη κι ας δολοφόνησαν τον πατέρα τους. Ο Οιδίποδας αυτοτυφλώθηκε από ενοχές. Αλλά ο άντρας που δολοφονεί ή σακατεύει στο ξύλο τη σύντροφό του δε φέρει κανένα προσωπικό φορτίο άξιο να δικαιολογήσει κάτι τόσο απεχθές.

Η εξέλιξη του νομικού κόσμου είναι ένα καλό παράδειγμα. Μέχρι και τις αρχές του ’80, ενδοοικογενειακή βία θεωρούταν μόνο ο εξαναγκασμός σε πρωκτικό σεξ, δηλαδή -σαφώς- μόνο ο βιασμός καθ’ αυτόν τον τρόπο. Η λαϊκή κουλτούρα επέτρεπε πολλές αναφορές στην ταπείνωση των «άπιστων» γυναικών και τη τιμωρίας που τους αρμόζει. Η κινηματογραφική «Στέλλα» μαχαιρώθηκε από τον μίλτο της και πεθαίνοντας στα χέρια του, του είπε «φίλα με». Η «ρομαντικοποίηση» της βίας είναι και αυτή που μας χάρισε τον -χυδαίο- όρο «έγκλημα πάθους».

Εγκλήματα πάθους ήταν οι δολοφονίες από το χέρι του ζηλόφθονος συζύγου, όπως χαρακτηρίστηκε ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Την δεκαετία του ’80 σύζυγος δολοφονεί, κατακρεουργεί και μοιράζει σε κάδους της περιοχής τα μέλη της 19χρονης, νεκρής κοπέλας. Ο λόγος; Αποδόθηκε στην ζήλια, αλλά είναι πράγματι τόσο «ελαφριά» η πραγματικότητα; Ή, μήπως, η ζήλια αποτελεί ελαφρυντικό κριτήριο;

Ο δολοφόνος της Φιλοθέης, ο αποκεφαλιστής της Σαντορίνης, ο πατέρας στο Άργος που έσπειρε μία σφαίρα στη σπονδυλική στήλη της κόρης του για να εκδικηθεί τη σύζυγο. Όλα αυτά θεωρήθηκαν «εγκλήματα πάθους».

Ο Νέος Ποινικός Κώδικας που ψηφίστηκε, μετά από έντονη δημόσια διαβούλευση, το 2018, όρισε εκ νέου τον βιασμό και την ενδοοικογενειακή βία: Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε και νομικά πως βιασμός μπορεί να υφίσταται και εντός μίας συντροφικής σχέσης, ενώ το «Όχι» αποτελεί βασική απόδειξη της τέλεσης μη συναινετικής σεξουαλικής πράξης. Αυτό το απελευθερωτικό κεφάλαιο για την ιστορία των δικαιωμάτων των γυναικών, δεν έχει καταφέρει ακόμα να μας πείσει ότι η δολοφονία μίας γυναίκας δεν είναι απόρροια «πάθους», αλλά πρόκειται για μία άλλη κατηγορία της εγκληματολογίας: Τη γυναικοκτονία.

«Γυναικοκτονία» και «φεμιναζί»

Πρόκειται για δύο πολύ πρόσφατους όρους που εισήχθησαν στα  λεξιλόγιά μας. Προηγήθηκε ο όρος «φεμιναζί». Δηλαδή; Παραμερίζοντας οποιαδήποτε ιστορική βαρύτητα φέρουν τα δύο ιδεολογικά ρεύματα (που, μάλιστα, ήταν και είναι σε πλήρη αντιπαράθεση) ο φεμινισμός και ο ναζισμός, έγινε το συγκερασμός δύο λέξεων που είναι βαριές σαν ιστορία. Έτσι, από τον κόσμο τον σόσιαλ μίντια, μάθαμε τον όρο «φεμιναζί». Δηλαδή, οι φεμινίστριες που είναι πολύ σκληρές στις απόψεις τους. Όπως για παράδειγμα, ότι η δολοφονία των γυναικών είναι δολοφονία ιδιαίτερου βάρους, γιατί γίνεται συστηματικά, αποτελεί έμφυλη βία και οι αριθμοί σε σχέση με το αντεπιχείρημα «και οι γυναίκες δολοφονούν άντρες» δεν είναι καν συγκρίσιμα μεγέθη. Ο όρος «φεμιναζί» ήρθε, καθόλου περιέργως, μαζί με την ξαφνική ενόχληση απέναντι στην ‘πολιτική ορθότητα», (η οποία παραμένει έννοια ασαφής).

Αλλά τι είναι η γυναικοκτονία και γιατί έχει ιδιαίτερο βάρος; Κατ’ αρχάς, αποδεχόμενοι τον όρο, αποδεχόμαστε και το πρόβλημα. Αναγνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιο επικίνδυνο να είσαι γυναίκα σήμερα, όχι μόνο επειδή σε σκοτώνουν, αλλά επειδή μία στα τρεις θα υποστεί κάποια στιγμή στη ζωή της σωματική βία από το σύντροφό της και δεν υπάρχει σχεδόν καμία που να μην έχει υποστεί ποτέ κάποιου είδους σεξουαλική παρενόχληση.

Έτσι, ερχόμαστε στο διά ταύτα. Οι γυναίκες πεθαίνουν πολύ περισσότερο μέσα στο σπίτι τους, από αυτούς που αγαπάνε, σε χώρο θεωρητικά ασφαλή. Και ο δολοφόνος, είναι εγκληματίας έμφυλου μίσους. Αλλά, βεβαίως, έχουμε πάντοτε, αν το επιθυμούμε, την ασφάλεια των πραγμάτων που μπορεί να κρύψει κανείς κάτω από το χαλί του.

Οι γυναίκες δικαιούνται την κατοχύρωση του όρου «γυναικοκτονία» και από το νομικό κόσμο, γιατί τα εγκλήματα εις βάρος τους δεν είναι τυπικές ανθρωποκτονιές. Η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη και τόσων ακόμα κοριτσιών, δεν είναι μία τυπική δολοφονία. Είναι δολοφονία με χαρακτηριστικό κίνητρο το φύλο του θύματος. Είναι ένα έγκλημα μίσους, γιατί όλα τα εγκλήματα μίσους, εμπεριέχει την υποτίμηση της ανθρώπινης αξίας του θύματος.

Γυναικοκτονίες που θα έπρεπε να μετράμε

Υπάρχει μία κατηγορία γυναικών που η συμπερίληψή τους στα θύματα της γυναικοκτονίας, της βίας ή ακόμα και του ίδιου του γυναικείου κινήματος, θεωρείται ακόμα και σήμερα «αιρετική» Πρόκειται για τις τρανς γυναίκες, τις πιο συχνά περιθωριοποιημένες, φτωχοποιημένες, δολοφονημένες και κακοποιημένες από όλες μας.

Ένας από τους βασικούς λόγους που αυτές οι γυναίκες βρίσκονται στο χειρότερο σημείο του περιθωρίου, είναι η δική μας άρνηση να τις συμπεριλάβουμε και στους όρους και στους αριθμούς. Την προηγούμενη εβδομάδα μαχαιρώθηκε μία τρανς γυναίκα στη Θεσσαλονίκη. Πολλές δέχονται επιπλέον βία, πιο συχνά, δηλαδή, ακριβώς λόγω της ταυτότητας φύλου τους. Αυτήν την στιγμή εν μέσω της πανδημίας, έχει αυξηθεί κατακόρυφα η έκθεση των γυναικών στους κινδύνους που βιώνουν όλα τα εύκολα θύματα: Την πείνα, το ξύλο και τον θάνατο.

Η βία κατά των τρανς γυναικών είναι υπερπολλαπλάσια, ακριβώς επειδή τις έχουμε αφήσει μόνες.

Η αγριότητα της καθημερινότητας

Στο «Λεωφορείο ο Πόθος» η Μπλανς Ντυ Μπουά βιάζεται από το σύζυγο της αδερφής της και καταδικάζεται ως τρελή από την ίδια της την οικογένεια. Τα μαυρισμένα μάτια των δρόμων δεν χτύπησαν πάνω σε πόμολα, δεν έπεσαν από τη σκάλα, δεν είχαν ατυχήματα. Κι ούτε αυξήθηκε δραματικά η βία τα τελευταία χρόνια, παρά τις στατιστικές. Τα τελευταία χρόνια, ειδικά τα νέα κορίτσια, θα μιλήσουν. Θα δημοσιεύσουν αυτές τις εμπειρίες, θα δούμε τα πρόσωπά τους.

Όλα αυτά είναι καθημερινότητα, από αυτές που έμειναν ακόμα πίσω. Υπάρχουν  κι αυτές που «χάνονται» κάθε μέρα, υπάρχουν και αυτές που είναι «γυναίκες ενός κατώτερου θεού». Αλλά στο τέλος του καζανιού, όλες βράζουμε εξίσου πολύ. Κάθε μέρα είναι ημέρα βίας για τις γυναίκες. Η σημερινή είναι μέρα ευκαιρίας να δείξουμε τα πρόσωπά μας.