Τα ελληνικά χωρικά ύδατα και το τουρκικό casus belli

Όπως είναι γνωστό, μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του παραιτηθέντος υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Κοτζιά, περί επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας στο Ιόνιο πέλαγος, από τους Οθωνούς έως τα Αντικύθηρα, η Τουρκία αντέδρασε έντονα και ανέβασε τους τόνους, τονίζοντας διά στόματος Τσαβούσογλου ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν πρόκειται να επιτρέψει επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και ότι εξακολουθεί να ισχύει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο το λεγόμενο casus belli.

Ο εν λόγω όρος, το casus belli, προέρχεται από τη λατινική γραμματεία και σημαίνει αιτία πολέμου. Η φράση αυτή λέγεται επί παντός γεγονότος που μπορεί να προκαλέσει πολεμική εμπλοκή μεταξύ δύο κρατών ή συνασπισμού κρατών έναντι τρίτου ή άλλου συνασπισμού. Παραδείγματος χάριν, σε περιπτώσεις προσβολής ηγεμόνων ή άλλων αρχηγών κρατών, διπλωματικών αντιπροσώπων, καθώς και σε περίπτωση αιφνίδιας κατάληψης ξένου εδάφους ή προσβολής άλλων κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Όσον αφορά ειδικότερα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, στις 8 Ιουνίου 1995, κήρυξε casus belli (αιτία πολέμου) ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 μίλια. Εξουσιοδότησε μάλιστα την τουρκική κυβέρνηση να προβεί σε όλα τα αναγκαία μέτρα, εάν η Ελλάδα προχωρήσει στην ανακήρυξη των 12 μιλίων.

Επισημαίνεται ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ότι το εύρος των χωρικών υδάτων ή της αιγιαλίτιδας ζώνης (η θαλάσσια περιοχή γύρω από τα εδάφη μιας χώρας) μπορεί να φτάνει μέχρι τα 12 μίλια. Τα ελληνικά χωρικά ύδατα είναι 6 μίλια, ο δε εθνικός εναέριος χώρος είναι 10 μίλια.

Με άλλα λόγια, εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία επισείει την απειλή πολέμου σε μια γειτονική χώρα-μέλος της ΕΕ για το νόμιμο δικαίωμά της, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Η δικαιολογία που προβάλλει παγίως η Άγκυρα είναι ότι τα 12 μίλια θα καθιστούσαν το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», στην οποία η Τουρκία δε θα είχε στην πραγματικότητα πρόσβαση.

Η τουρκική πλευρά, όπως έχει γραφτεί κατά το παρελθόν, επιχειρεί να προωθήσει κατά τα φαινόμενα τη λύση των ελληνικών χωρικών υδάτων πολλαπλού εύρους. Εκεί όπου δεν ενοχλείται, στο Ιόνιο, θα μπορούσε να δεχτεί τα 12 μίλια. Στο Δυτικό Αιγαίο κάνει λόγο για 8-9 μίλια, ενώ στο Ανατολικό Αιγαίο, εκεί όπου ενδεχόμενη επέκταση στα 12 μίλια θα ακύρωνε τις τουρκικές διεκδικήσεις, επιθυμεί να παραμείνουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα στα 6 μίλια.