Τελικά ποια είναι η κληρονομιά του καραμανλισμού;

«Η Νέα Δημοκρατία είμαι εγώ, δεν είναι αυτοί, δεν είναι «τα άκρα» με τα οποία δεν συνεργάστηκε ο Καραμανλής ούτε οι νεοφιλελεύθεροι που τους διέγραψε». Έτσι περιέγραψε την πολιτική του ταυτότητα ο Πάνος Καμμένος.

Όμως, με αυτό τον τρόπο ο αρχηγός των ΑΝΕΛ και συγκυβερνήτης μαζί με τον Αλέξη Τσίπρα ανέδειξε, άθελά του ίσως, ένα παράδοξο της πολιτικής σκηνής: το εντυπωσιακό πλήθος όσων διεκδικούν να είναι οι εκφραστές του «καραμανλισμού».

Από διάφορα ρεύματα της κεντροδεξιάς εντός και εκτός ΝΔ, μέχρι τους ΑΝΕΛ, μέχρι ακόμη και τον ΣΥΡΙΖΑ, αν κρίνουμε από κατά καιρούς αναφορές στα φιλικά προς το κυβερνών κόμμα ΜΜΕ, όλοι δηλώνουν εκφραστές αυτού του πνεύματος.

Βέβαια, αυτό που δεν απαντούν είναι τι ακριβώς σημαίνει καραμανλισμός, μια που όπως συμβαίνει συχνά με τέτοιες πολιτικές ταμπέλες, κάθε διεκδικητής αυτής της κληρονομιάς δίνει και διαφορετική σημασία.

Αρχικά, η έννοια αναφερόταν στην πολιτική κατεύθυνση που έδωσε ο ίδιος ο ιδρυτής της ΝΔ Κωνσταντίνος Καραμανλής, δηλαδή μια μάλλον πραγματιστική σύνθεση ανάμεσα σε πλευρές της παραδοσιακής δεξιάς, την ευρωπαϊκή προοπτική, την κατοχύρωση της δημοκρατίας και την αναγνώριση του ρόλου του κράτους στην οικονομία. Ήταν μια τοποθέτηση σε μερική τομή με την προδικτατορική «εθνικόφρονα παράταξη» αλλά και τον ακόμη περιθωριακό τότε νεοφιλελευθερισμό.

Εύπλαστη ταυτότητα

Ως πολιτικός χαρακτηρισμός εντός της ΝΔ στην πραγματικότητα ήταν πάντα μια αρκετά εύπλαστη ταυτότητα που κυρίως οριζόταν ως αντίθεση σε κάτι άλλο.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το πώς χρησιμοποιήθηκε ως ταυτότητα για να οριστεί μια διαφοροποίηση απέναντι στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη που υποτίθεται ότι πήγε σε πιο νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση.

Ακόμη, όμως, και τότε η διαφοροποίηση ήταν ασαφής, εφόσον ουκ ολίγοι από όσους διεκδίκησαν αυτή την ταυτότητα, π.χ. στελέχωσαν την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Όριζε, όμως, ένα είδος εσωκομματικής αντιπολίτευσης, έστω και εάν αυτή δεν εκφράστηκε ποτέ ως τέτοια.

Ας μην ξεχνάμε ότι όσο ζούσε ο ιδρυτής της ΝΔ, δεν ήταν και τόσο εύκολο να μιλά κανείς εξ ονόματός του, ιδίως στο διάστημα που ήταν και ΠτΔ.

Όταν εξελέγη ο Κώστας Καραμανλής στην αρχηγία της ΝΔ, είχαμε πλέον μια δεύτερη εκδοχή «καραμανλισμού», αυτή που συνδυαζόταν πια με τον νέο αρχηγό και την πολιτική του. Όντως, η αρχική του παρουσία παρέπεμπε σε αυτή την κληρονομιά μέσα από την προσπάθεια υπέρβασης των παραδοσιακών διαιρέσεων.

Ωστόσο, η ίδια η κυβερνητική εμπειρία του Κώστα Καραμανλή δύσκολα μπορεί να ορίσει μια θετική νέα σημασία του «καραμανλισμού». Είναι μια περίοδος που ξεκίνησε ως «ήπια προσαρμογή» και κατέληξε σε έναν εκτροχιασμό των δημόσιων δαπανών και του χρέους, που ήταν καθοριστικός παράγοντας για την είσοδό της χώρας στα μνημόνια. Ο ίδιος ο Κώστας Καραμανλής προτίμησε το δρόμο της εξόδου.

Ωστόσο, στο τοπίο που ακολούθησε η έννοια του «καραμανλισμού» δεν ταυτίστηκε τόσο με τον κυβερνητικό απολογισμό του Κώστα Καραμανλή αλλά με ένα ασαφές σύνολο από προσδιορισμούς, συχνά επιλεγμένους κατά το δοκούν.

Ουσιαστικά, ήταν ένας φαντασιακός καραμανλισμός που μπορεί να περιλάμβανε από την αντίθεση στα μνημόνια, μέχρι την κοινωνική δικαιοσύνη, μέχρι τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία (γιατί υπήρξε και η σχετική φιλολογία γύρω από το σχέδιο «Πυθία», την υποτιθέμενη απόπειρα κ.λπ.).

Ακόμη και ολόκληρα αφηγήματα, όπως αυτό περί της διαστρέβλωσης των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ από τον Γεωργίου, στήθηκαν πάνω στο ότι ήταν μια συνωμοσία για να χτυπηθεί το έργο των κυβερνήσεων Καραμανλή.

Είναι παντού…

Έτσι σήμερα καραμανλικοί μπορεί να είναι μέσα στη ΝΔ, αλλά και μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και καραμανλικός να δηλώνει ακόμη και ο Πάνος Καμμένος. Αντίστοιχα, ως άνοιγμα στον καραμανλισμό θεωρήθηκε η εκλογή του Προκόπη Παυλόπουλου στην Προεδρία της Δημοκρατίας.

Μικρή σημασία είχε ότι ο ίδιος ο Κώστας Καραμανλής, σε γενικές γραμμές, όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε κομματικά νομιμόφρων με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τη δήλωσή του υπέρ του ΝΑΙ στο δημοψήφισμα του 2015.

Η διεκδίκηση της ταυτότητας του καραμανλισμού, με ασαφές πια το εάν αναφέρονται στον Κωνσταντίνο ή τον Κώστα Καραμανλή, έγινε ακόμη πιο έντονη μετά την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Και έγινε όχι τόσο εντός ΝΔ όσο εκτός, καθώς ήταν πια ο επικοινωνιακός μηχανισμός της κυβέρνησης που προσπάθησε να χτυπήσει την ηγεσία Μητσοτάκη ως απομάκρυνση από τον καραμανλισμό.

Τότε κορυφώθηκε και η προσπάθεια διεκδίκησης της κληρονομιάς του καραμανλισμού από τον ΣΥΡΙΖΑ υποτίθεται έναντι του ακραίου νεοφιλελευθερισμού της ηγεσίας της ΝΔ.

Ο ίδιος ο Κώστας Καραμανλής για άλλη μια φορά έστειλε σαφές μήνυμα ότι στηρίζει την ηγεσία, μέσα από τις δηλώσεις του στη ΔΕΘ.

Αλλά αυτό φαίνεται να μην πτοεί ούτε τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε φυσικά τον Πάνο Καμμένο που ανέλαβε αυτόκλητος εκπρόσωπος μιας παράταξης από την οποία αποχώρησε καταγγέλλοντας!

Όμως, τελικά στην Ελλάδα είσαι όσο καραμανλικός θέλεις να δηλώσεις.