Δάκρυα για τον εσταυρωμένο

Είναι πάλι αυτές οι μέρες – Μεγάλη Εβδομάδα, που παίζει στην TV το «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» του Φράνκο Τζεφιρέλι. Καλτ, για όσους έχουν μετρήσει ήδη καμιά 40αριά μεγαλοβδομαδιάτικες προβολές του. Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μια από τις ελάχιστες καλλιτεχνικές δημιουργίες την ύπαρξη της οποίας γνωρίζουν όλοι (μα όλοι) σε αυτήν τη χώρα, αφού η ελληνική τηλεόραση με ευλαβική συνέπεια την προβάλλει κάθε χρόνο. Και προφανώς θα συνεχίσει μέχρι το πλήρωμα του χρόνου.

Καμία αντίρρηση για την τόνωση της τηλεθέασης. Η ψευδοτόνωση του θρησκευτικού αισθήματος είναι το «επίδικο». Ομαδικό ντοπάρισμα σε ετήσιες δόσεις, για την ακρίβεια. Παίρνουμε την πιο γλαφυρή αναπαράσταση των Παθών Του σε εύπεπτη συσκευασία. Ούτε να ξενυχτήσει στην εκκλησία χρειάζεται κανείς αυτές τις άγιες μέρες, ούτε να κουραστεί να διαβάσει τα ευαγγέλια. Ακόμη περισσότερο, δεν χρειάζεται να αφήσει το σερφάρισμα για να εξηγήσει στα παιδιά του την ιστορία. Ανοίγει την TV και: «Να, δες πώς σταύρωσαν τον Χριστούλη».

Κανένα ανάθεμα για την τηλεταινία καθαυτή, φυσικά. Φταίει ο Τζεφιρέλι που γύρισε το πιο επικό θρησκευτικό δράμα σε απόλυτα παραστατικό στυλ; Που ο Ρόμπερτ Πάουελ – Ιησούς έχει τόσο όμορφο, θλιμμένο βλέμμα; Που τόσο πειστικά παίρνει τις αμαρτίες του κόσμου όλου στους ώμους του; Όχι, βέβαια. Όταν όμως φτάσει η ώρα της Σταύρωσης και τα παιδικά μάτια γεμίσουν δάκρυα για τα μαρτύριά Του, η απάντηση στην ερώτηση «Γιατί σταύρωσαν τον Χριστούλη μας;», είναι αυτή που θα φωτίσει τον αντισημίτη μέσα μας. Θα ξεστομίσουμε το: «Oι κακοί Εβραίοι;» Ναι, δημιούργησε κι εσύ τον επόμενο αντισημίτη. Μπορείς.

Δεν είναι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ που έχει δημιουργήσει το 70% αντισημιτών στη γενέτειρα της δημοκρατίας και της φιλοξενίας, βέβαια. Ο αντισημιτισμός είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που βασίζεται μεταξύ άλλων στις πολυαγαπημένες θεωρίες συνωμοσίας, την παιδεία, την θυματοποίηση, την έλλειψη κοσμοπολιτισμού, τον πολιτικό και θρησκευτικό λόγο. Περπατάει αγέρωχα χέρι – χέρι με τη ρητορική του μίσους και τον ρατσισμό. Όχι, η Ελλάδα δεν είναι τυχαία η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό αντισημιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Δεν είναι όλοι αρνητές του Ολοκαυτώματος. Αρκεί που πιστεύουν ότι μπορούν ελαφρά τη καρδία να εξομοιώσουν το Ολοκαύτωμα με οποιοδήποτε δεινά της Πατρίδας μας. Δεν είναι όλοι ακροδεξιοί και ναζί που (οφείλουν να) μισούν τους Εβραίους. Είναι και αριστεροί, που στη βάση της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποκύπτουν σε αντισημιτική ρητορική, όταν υπερβαίνουν τα όρια, για παράδειγμα, στην άσκηση κριτικής για την πολιτική του Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων.

Η καχυποψία και η προκατάληψη γίνονται φανερές όταν, στην ερώτηση έρευνας (2014) εάν υπάρχει εκμετάλλευση του Ολοκαυτώματος από τους Εβραίους, το 40% δηλώνει «απόλυτη βεβαιότητα» και το 25% «βεβαιότητα». Ή όταν στο ερώτημα, εάν υπάρχει ταύτιση στον τρόπο που το Ισραήλ αντιμετωπίζει τους Παλαιστίνιους με τον τρόπο που οι Ναζί αντιμετώπισαν τους Εβραίους, η απάντηση είναι «συμφωνώ απόλυτα» σε ποσοστό 40%. Ή όταν στο ερώτημα, εάν οι Εβραίοι  «έχουν δύναμη» με οποιονδήποτε τρόπο, ως πολίτες, ως κράτος ή ως επιχειρηματίες, το 70% δηλώνει τη βεβαιότητά του για όλα αυτά μαζί.

Οι γενικεύσεις, άλλωστε, (οι «Εβραίοι», οι «ξένοι», ο «λαός») υποκρύπτουν ούτως ή άλλως μια απλουστευτική και ολοκληρωτική αντίληψη, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα, όταν σχεδόν έναν αιώνα μετά το Αουσβιτς ερχόμαστε να συγκρίνουμε το Ολοκαύτωμα με τη λιτότητα στη χώρα. Το εγκεφαλικό κύτταρο που έχουμε κάψει είναι της λογικής και του μέτρου, όταν η ροπή μας προς τη θυματοποίηση επιτρέπει να βάζουμε δίπλα – δίπλα την φτωχοποίηση της πλειοψηφίας των Ελλήνων με τη δολοφονία 6 εκατομμυρίων Εβραίων (σε σύνολο 9 εκατομμυρίων που ζούσαν τότε στην Ευρώπη). Το να ανταγωνιζόμαστε στο ποιος από τους δύο λαούς είναι το πιο μεγάλο θύμα της Ιστορίας δείχνει απλά το μέγεθος της αμάθειάς μας και της άκριτης κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων λαϊκισμού και θεωριών συνωμοσίας μαζί.

Το πρώτο και πιο δύσκολο βήμα για οποιαδήποτε απεξάρτηση είναι η παραδοχή του προβλήματος, λένε οι ειδικοί. Έτσι, αν αναγνωρίζουμε ως πρόβλημα την υιοθέτηση τέτοιου είδους αντιλήψεων, είμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην αποβολή τους.

Κι αν, για παράδειγμα, θέλουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «Ποιος και γιατί σκότωσε τον Χριστούλη μας», ας αφήσουμε ήσυχους τους «Εβραίους» και ας μιλήσουμε για τη μάζα ανεγκέφαλων που πάντα υπάρχουν εκεί για να φωνάζουν «κρεμάλες – κρεμάλες» ή «σταύρωσον, σταύρωσον αυτόν», ή για τον Πόντιο Πιλάτο, τις σχέσεις του με τη Ρώμη και τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε την απόφαση για τη θανάτωση του Ιησού από τη Ναζαρέτ. Αλλιώς, καλύτερα, ας κρατήσουμε τα παιδιά μακριά από την τηλεόραση και την ταινία του Τζεφιρέλι.